Spiro Moisiu
.png) | |
| generał-major | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | 1919–1946, 1948–1965 |
| Siły zbrojne |
|
| Stanowiska | komendant główny Armii Narodowo-Wyzwoleńczej (1943–44) |
| Główne wojny i bitwy | |
Spiro Moisiu (ur. 5 maja 1900 w Kawai, zm. 12 kwietnia 1980 w Tiranie) – albański generał-major, dowódca Armii Wyzwolenia Narodowego Albanii w latach 1943–1944, ojciec Alfreda Moisiu.
Życiorys
Pochodził ze znanej w Albanii rodziny (jego bliskim krewnym był aktor Aleksander Moisiu). W wieku 13 lat stracił ojca, który zginął w walce z rebeliantami Haxhi Qamiliego, dążącymi do obalenia rządu Ismaila Qemala. Młody Spiro, po ukończeniu szkoły w Durrësie kontynuował naukę w gimnazjum w Wiedniu, skąd wrócił do Albanii w 1919. Po powrocie do kraju wybrał karierę wojskową. W 1920 w stopniu porucznika dowodził oddziałem osłaniającym obrady kongresu w Lushnji. W tym samym roku został skierowany na północ Albanii, gdzie walczył z oddziałami serbskimi w rejonie Martanesh.
W czasie rebelii antyrządowej w 1924, która wyniosła do władzy Fana Noli, opowiedział się po stronie rebeliantów. W grudniu walczył przeciwko oddziałom Ahmeda Zogu, który obalił rząd Noliego i powrócił do władzy. W rejonie Shkalla e Tujanit osiągnął taktyczny sukces organizując skutecznie zasadzkę na przekraczające granicę oddziały Zogu[1]. Moisiu skorzystał z amnestii ogłoszonej w 1925 i pozostał w kraju. Wstąpił ponownie do armii i w latach 1929-1930 ukończył kurs oficerski, organizowany przez włoskich doradców wojskowych (z najlepszym wynikiem spośród 43 uczestników) i uzyskał awans na kapitana[1]. W 1935 stał na czele oddziałów wojskowych, tłumiących rebelię w Fierze.
W czasie agresji włoskiej na Albanię (7 kwietnia 1939), Moisiu w stopniu majora dowodził oddziałami straży granicznej w rejonie Szkodry. Próbował organizować ośrodek oporu w rejonie Shëngjin, ale przekonany o bezsensie dalszej walki opuścił kraj i uciekł do Jugosławii. W 1940 powrócił do kraju i wstąpił na służbę włoską. Z uwagi na swoje doświadczenie został mianowany dowódcą batalionu ochotników albańskich Tomorri i w czasie wojny włosko-greckiej skierowany na front. Podległe mu oddziały praktycznie nie wzięły udziału w walkach, a sam Moisiu zachęcał swoich żołnierzy do dezercji. W 1941 stanął przed włoskim sądem wojskowym, który skazał go na karę śmierci. Karę tę zamieniono na degradację i usunięcie z armii, obawiając się postawy podległych mu żołnierzy, pozostających nadal na służbie włoskiej.
W 1943 zamieszkał w rejonie Beratu. Tam też doszło do pierwszych kontaktów Moisiu z przedstawicielami Armii Wyzwolenia Narodowego. Wkrótce zaproponowano mu stopień generała i stanowisko Komendanta Sztabu Głównego Armii Wyzwolenia Narodowego, które przyjął i uczynił z rozproszonych i niezdyscyplinowanych oddziałów jednolicie dowodzoną i zreorganizowaną armię partyzancką. Jej sprawności dowiodły walki z niemieckimi ofensywami przeciwpartyzanckimi zimą 1943/44.
W maju 1944 otrzymał awans na stopień generała-majora. Po wyzwoleniu kraju w listopadzie 1944, przez podległe mu jednostki, Moisiu był przeciwnikiem restrukturyzacji armii albańskiej według modelu jugosłowiańskiego[2]. W 1946 stanął przed sądem wojskowym, oskarżony o przygotowywanie zamachu stanu. Moisiu po raz kolejny został zdegradowany i usunięty ze służby. Powrócił do armii po 1948, kiedy doszło do zerwania współpracy albańsko-jugosłowiańskiej i objął stanowisko komendanta garnizonu w Tiranie[2]. W armii służył do 1965, kiedy przeszedł na emeryturę.
W życiu prywatnym był żonaty (żona Aspasia), miał troje dzieci (Alfred, Jolanda i Arqile).
W 2004 Akademia Obrony w Tiranie przyjęła imię Spiro Moisiu. Jego imię nosi też jedna z ulic we wschodniej części Tirany.
Został uznany przez albański Instytut Badania Zbrodni i Skutków Komunizmu za zbrodniarza wojennego[3].
Przypisy
- ↑ a b General Staff and the Chiefs of Albanian General Staff, gs.mil.al [zarchiwizowane z adresu 2014-05-21] (ang.).
- ↑ a b Dashnor Kaloçi, Gjeneral Moisiu, kryekomandanti që u bë Kryetar i Gjuetarëve, albasoul.com, 7 czerwca 2018 (alb.).
- ↑ Lufta e Dytë Botërore në Shqipëri, E papublikuar/ Arkivi i Shtetit, 260 emrat që “rrëfyen” ekzekutimet në ushtrinë partizane. standard.al, 2014-11-29. (alb.).
Bibliografia
- Kujtim Halili: Fjalor biografik ushtarak. Tirana: 2006. ISBN 99943-849-2-9. (alb.).
- Proleter Hasani, Gjergj Titani: Personalitete shqiptare ushtarake shqiptare ne vite 1912-1997. Tirana: Toena, 1997. (alb.).
- Vangjel Kasapi: Gjeneral Spiro Moisiu. Tirana: 2000. (alb.).
Media użyte na tej stronie
Flag of Albania
A portrait of Spiro Moisiu