Split

Split
ilustracja
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Chorwacja

Żupania

splicko-dalmatyńska

Miasto

Split

Burmistrz

Andro Krstulović Opara↗

Populacja (2011)
• liczba ludności


167 121[1]

Nr kierunkowy

021

Kod pocztowy

21000

Tablice rejestracyjne

ST

Podział miasta

27 dzielnic

Położenie na mapie Chorwacji
Mapa konturowa Chorwacji, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Split”
Położenie na mapie Europy
Mapa konturowa Europy, na dole znajduje się punkt z opisem „Split”
Ziemia43°30′50″N 16°27′21″E/43,513889 16,455833
Strona internetowa

Split (wł. Spalato) – miasto w Chorwacji, stolica żupanii splicko-dalmatyńskiej, siedziba miasta Split. Jest położony w Dalmacji, nad Morzem Adriatyckim, na niewielkim półwyspie. W 2011 roku liczyło 167 121 mieszkańców[1].

Jest drugim co do wielkości miastem kraju pod względem liczby mieszkańców[2].

Gospodarka

Split jest ważnym miastem przemysłowym Dalmacji oraz ośrodkiem komunikacyjnym. W mieście działają: port lotniczy, dworzec kolejowy (linia z Zagrzebia przez Oštarije, Knin i Perković o dużych walorach widokowych) i terminal promowy obsługujący rejsy między innymi do Rijeki, Dubrownika, na pobliskie wyspy (Brač, Hvar, Vis, Čiovo, Korčula, Lastovo), do Ankony, Pescary, Wenecji we Włoszech. Znajduje się tam też węzeł komunikacji drogowej – Autostrada A1 Zagrzeb – Split, trasa europejska E65 w ciągu Magistrali Adriatyckiej. W mieście rozwinął się przemysł stoczniowy, chemiczny, cementowy, drzewny, rybny oraz piwowarski[2].

Historia

Pierwotnie na terenie Splitu (koło Salony, obecnie Solin) znajdowała się Aspalathos, osada starożytnych Greków. Rzymianie zmienili nazwę miejscowości na Spalatum (od łac. palatium). W latach 295–305 cesarz Dioklecjan zbudował tam swoją rezydencję. W 395 Spalatum znalazła się na terenie Bizancjum.

Od VI wieku Salona była siedzibą arcybiskupstwa. W 1. połowie VII wieku została zburzona przez Słowian i Awarów, a nowe miasto powstało wokół pałacu. W VIII wieku nastąpił wzrost znaczenia portu handlowego.

W 1069 Split włączono do Chorwacji, a w 1105 został przejęty przez Węgry. W latach 1420–1797 należał do Wenecji, następnie, do 1918, do Austro-Węgier, z przerwą w czasie wojen napoleońskich (1806–1813). Od 1918 należał do Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców, w 1929 znalazł się w Jugosławii. W latach 1941–1943 był pod okupacja włoską, a od 1991 należy do Chorwacji[3].

Klimat

Średnia temperatura i opady dla Splitu
MiesiącStyLutMarKwiMajCzeLipSieWrzPaźLisGruRoczna
Średnie temperatury w dzień [°C]10.411.213.817.222.726.830.029.724.919.914.711.419,4
Średnie dobowe temperatury [°C]8.08.410.613.718.922.825.725.421.216.812.09.116,1
Średnie temperatury w nocy [°C]5.65.77.810.615.418.921.721.718.014.19.66.713,0
Opady [mm] 73.761.263.461.961.647.325.544.868.982.110290.8783
Średnia liczba dni z opadami10.69.59.610.99.48.75.35.47.99.611.511.5109,8
Średnie usłonecznienie (w godzinach)1331541862102733063473192461921351302629
Źródło: DHMZ[4]
Średnia dobowa temperatura morza (°C)[5]
StyLutMarKwiMajCzeLipSieWrzPaźLisGruRok
13,713,513,915,118,222,324,424,823,820,318,216,018,7

Zabytki

Kamienna budowla z ozdobnym portykiem nad wejściem do dawnej świątyni Jowisza. Nad budyniem błękitne niebo. Po bokach zdjęcia widoczne fragmenty innych budynków
Świątynia Jowisza w Splicie
Widok na terminal promowy w Splicie
Split, panorama miasta
Split nocą
Kościół św. Franciszka
  • pałac cesarza Dioklecjana (III – IV wiek) założony na planie rzymskiego obozu wojskowego (ok. 150 na 190 m) z murami i wieżami. Pałac został wpisany na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO
  • podziemna część pałacu cesarza Dioklecjana[6]
  • brama pałacowa Porta Aurea
  • oktagonalne mauzoleum Dioklecjana, przebudowane w VIII wieku na splicką katedrę pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (chor. Uznesenju Blažene Djevice Marije), znana także jako katedra Świętego Domniona (chor.: katedrala sv. Duje lub katedrala sv. Dujma); przy katedrze dzwonnica z XIII – XVII wieku
  • świątynia Jowisza – od VIII wieku baptysterium
  • perystyl – obecnie teatr
  • westybul
  • kościół św. Franciszka – przebudowany kościół gotycki z XV wieku. Wewnątrz znajdują się nagrobki mieszkańców miasta, m.in. archidiakona Tomasza (pierwszego dalmatyńskiego historyka), pisarza Marka Marulicia i kompozytora Ivana Lukačica.
  • pozostałości akweduktu
  • zabytkowe kościoły poza murami z IX – XV wieku

Sport

W mieście znajdują się hale sportowe Spaladium Arena i Arena Gripe oraz stadion sportowy Poljud, który w 1990 roku był areną lekkoatletycznych mistrzostw Europy.

Swoją siedzibę ma tutaj klub piłki nożnej, Hajduk Split, założony w 1911 roku, grający obecnie chorwackiej lidze Prva HNL.

Miasta partnerskie

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske. Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske. [dostęp 2020-01-11]. (chorw.).
  2. ↑ a b Split, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-08-11].
  3. ↑ Łukasz Ropczyński, Split, Kierunek Chorwacja, 19 sierpnia 2018.
  4. ↑ Split – DHMZ, 1971–2000.
  5. ↑ Split average sea temperature – seatemperature.org.
  6. ↑ Wojciech Tyluś, Podziemia Pałacu Dioklecjana w Splicie, crolove.pl [dostęp 2017-09-01] (pol.).

Linki zewnętrzne

Obiekty z listy Światowego Dziedzictwa UNESCO w Chorwacji

Flag of UNESCO.svg

Kulturowe
Przyrodnicze

Chorwacja

  1. ↑ Wspólnie z Albanią, Austrią, Belgią, Bośnią i Hercegowiną, Bułgarią, Czechami, Francją, Hiszpanią, Macedonią Północną, Niemcami, Polską, Rumunią, Słowacją, Słowenią, Szwajcarią, Ukrainą i Włochami
Miejscowości w mieście Split

Media użyte na tej stronie

Europe relief laea location map.jpg
Autor: Alexrk2, Licencja: CC BY-SA 3.0
Physical location map Europe; Lambert azimuthal equal-area projection
Flag of Croatia.svg
Łatwo można dodać ramkę naokoło tej grafiki
Flag of Chile.svg
Łatwo można dodać ramkę naokoło tej grafiki
Flag of Israel.svg
Flag of Israel. Shows a Magen David (“Shield of David”) between two stripes. The Shield of David is a traditional Jewish symbol. The stripes symbolize a Jewish prayer shawl (tallit).
Flag of the United States.svg
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
Flag of UNESCO.svg
Flag of the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO)
Flag of the City of Split.svg
Flag of the City of Split
Split at night.jpg
Autor: Ballota, Licencja: CC BY-SA 3.0
This was taken from the Klis fortress, above the city of Split
JowiszaSwiatynia.jpg
Autor: Ratomir Wilkowski, www.RKP.org.pl, Licencja: CC BY 3.0
Świątynia Jowisza - Split 2010.
Split Kosciol.JPG
Facade of Saint Francis church in Split, Croatia
Relief map of Croatia.png
Autor: Geologicharka, Licencja: CC BY-SA 3.0
Relief map of Croatia.

World Mercator projection

  • N: 46.8° N
  • S: 42.1° N
  • W: 13.1° E
  • E: 19.9° E
Coat of arms of Split.svg
Coat of arms of the city of Split – Croatia.