Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie
 | |
| Autor | Karl Popper |
|---|---|
| Tematyka | filozofia, socjologia |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | Nowa Zelandia |
| Język | angielski |
| Data wydania | 1945 |
| Pierwsze wydanie polskie | |
| Data wydania polskiego | 1987 |
| Wydawca | Niezależna Oficyna Wydawnicza |
| Przekład | Halina Krahelska |
Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie – dwutomowe dzieło filozofa nauki i twórcy teorii falsyfikacji Karla R. Poppera, opublikowane w 1945 r. będące krytyką totalitaryzmu, a w szczególności społecznych poglądów Platona, Hegla i Marksa.
Popper napisał to swoje najważniejsze dzieło z dziedziny nauk społecznych podczas II wojny światowej, na emigracji w Nowej Zelandii.
Widzę dziś jaśniej niż kiedykolwiek, że nawet największe kłopoty naszej ery wyrastają z czegoś, co jest tyleż godne podziwu i zdrowe, co niebezpieczne – a mianowicie z niecierpliwego pragnienia polepszenia losu bliźnich.
Tematyka
Popper porównuje, wskazując istotne podobieństwa, filozofię Platona i Arystotelesa oraz nowożytną filozofię niemiecką Hegla i Marksa. Obie w jego mniemaniu są klasycznym przykładem historycyzmu, można je było przewidzieć, gdyż uzewnętrzniają niezmienne prawa dziejów. Popper nie odróżnia historycystycznego opisu przyszłości od naukowej przewidywalności. Cel dziejów jest odległy w czasie i przestrzeni, opisywany drobiazgowo, przez co nie ma możliwości wyobrażenia sobie doświadczenia kwestionującego jego realność. Historycyzm mówi o trybalizmie, dominacji szczepu, plemienia, państwa nad indywidualnością jednostki i uzależnieniu jej od siebie. Zarówno historycyzm, jak i trybalizm zawarty jest w dziełach pisarzy antyku, jak i u nowożytnych, niemieckich filozofów.
Platon zdaniem Poppera jest historycystą, wierzył bowiem, że „(...) prawo historycznego przeznaczenia, prawo upadku, może zostać złamane przez ludzką wolę opartą na mocy ludzkiego rozumu[1]”, do czego potrzebne jest wstrzymanie wszelkich zmian politycznych. Przypisywał każdej, z natury skłonnej do upadku rzeczy w świecie, doskonałą i niezmienną rzecz znajdującą się w królestwie idei, form. Mając wgląd w to królestwo, można stworzyć warunki uniemożliwiające przeprowadzenie zmian. Innymi słowy Platon wierzył, że jego wiedza filozoficzna pozwoli stworzyć państwo, które ominie nieuchronny rozpad i postępująca degeneracja. To osobliwy historycyzm, dopuszczający możliwość wpływania na prawo przeznaczenia. Popper przekłada platoński wywód na język bardziej współczesny, nazywając te pomysły inżynierią społeczną.
Według Poppera, Platona łączy z Heglem i Marksem ideologiczne zaangażowanie w stworzenie świata, który miałby odpowiadać założonemu, filozoficznemu projektowi. Stworzył on zalążek idei totalitarnych, które w pełni rozwinęły się w XX wieku. Platon jest więc w jego oczach pierwszym wrogiem społeczeństwa otwartego, a nawet sojusznikiem Stalina i Hitlera.
Przypisy
- ↑ Popper, 1987, s. 42.
Bibliografia
- Karl Popper: Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie. 1987.