Spominki poznańskie

Spominki poznańskie – cztery notatki rocznikarskie (obejmujące lata 1257, 1265, 1274 i 1278) zapisane jako glossa do Kroniki Wincentego Kadłubka na karcie 186 Rękopisu eugeniuszowskiego. Badacze datują ich powstanie na rok 1306 i zaliczają je do zbioru tzw. roczników wielkopolskich. Spominki przekazały jako jedyne informację o zdobyciu Poznania przez Brandenburczyków w 1274 roku.

Rękopis

Kodeks z biblioteki księcia Eugeniusza Sabaudzkiego, przechowywany w Nationalbibliothek w Wiedniu pod sygnaturą Ms lat. 480, zawiera między innymi najstarszą zachowaną kopię Kroniki polskiej mistrza Wincentego. Rękopis został spisany na początku XIV wieku i był kopią XIII-wiecznej kolekcji dzieł literackich oraz historycznych, która powstała w Poznaniu. Kolekcja ta została zebrana przez pisarza, który podpisał się jako Nicolaus de Sydee, czyli najprawdopodobniej Mikołaj z Sielca, kanonik poznański w latach 1238–1256. Po śmierci Mikołaja kolekcja znalazła się w zbiorze należącym do biskupa poznańskiego Bogufała II, który przekazał ją testamentem do skarbca katedry poznańskiej^[1].

Rękopis eugeniuszowski zaopatrzony został licznymi uwagami marginalnymi, które pochodzą od kilku pisarzy. Autor Spominek poznańskich uważany jest za najstarszego glosatora, którego noty powstały w roku 1306 lub nieco później. Cztery notatki autor zapisał na dolnym marginesie karty 186 kodeksu^[2].

Wydania

Tekst został odkryty w XIX wieku przez Augusta Bielowskiego, który badał Rękopis eugeniuszowski w Wiedniu. Bielowski opublikował glossę w 1878 roku, w trzecim tomie serii Monumenta Poloniae Historica. Nadał jej nazwę Spominek poznańskich, która przyjęła się w nauce. Wyniki ustaleń Bielowskiego potwierdziła Helena Hofman-Dadejowa w roku 1924. W 1962 roku tekst Spominek zbadała ponownie, opracowała i wydała Brygida Kürbis – w zbiorze Roczników wielkopolskich^[3].

Treść i znaczenie

Pomimo tego, że Spominki poznańskie są dziełem bardzo krótkim, nie umniejsza to znaczenia tego źródła w odtwarzaniu historii XIII-wiecznej Wielkopolski^[2]. Autor na rok 1274 datował najazd brandenburski na Wielkopolskę oraz zdobycie i zniszczenie Poznania. Ponieważ Spominki jako jedyne przekazały wiadomość o tym wydarzeniu, część XIX i XX-wiecznych uczonych przyjmowała tę informację z powątpiewaniem. Współcześni badacze są zdania, że wyprawa Askańczyków na Wielkopolskę w 1274 roku miała istotnie miejsce i wiązała się z wcześniejszym sojuszem Bolesława Pobożnego z księciem pomorskim Barnimem I^[4].

Druga notatka Spominek poznańskich datuje śmierć księcia Bolesława Pobożnego na rok 1278. Nie zgadza się to z treścią roczników małopolskich, które wspominają to wydarzenie przy roku 1279. Być może nastąpiła tu pomyłka wynikająca z opuszczenie jednej kreski przy kopiowaniu. Trzecia zapiska datuje narodzenie Przemysła II na rok 1257, co potwierdza tekst Kroniki wielkopolskiej, zaś czwarta informuje o pożarze katedry poznańskiej w 1265 roku. Rocznik lubiński oraz Rocznik poznański starszy wspominają to wydarzenie pod rokiem 1267^[4].

Przypisy

Bibliografia

Wydania

• Spominki poznańskie. W: Monumenta Poloniae Historica tom III. August Bielowski (ed.). Lwów: Akademii Umiejętności, 1878, s. 52. (łac. • pol.)
• Spominki poznańskie 1274, 1279, 1257, 1267. W: Roczniki wielkopolskie. Brygida Kürbis (ed.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1962, s. 123-125, seria: Monumenta Poloniae Historica seria II, Tom VI. (łac. • pol.)

Literatura

• Brygida Kürbis: Wstęp. W: Roczniki wielkopolskie. Warszawa: Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego, 1962, s. V-LII.