Sprężyki

Sprężyki
Elateroidea[1]
Leach, 1815
Ampedus balteatus z rodziny sprężykowatych
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	owady uskrzydlone
Rząd	chrząszcze
Podrząd	chrząszcze wielożerne
Infrarząd	sprężykokształtne
Nadrodzina	sprężyki

Samica świetlika świętojańskiego z rodziny świetlikowatych

Malthinus punctatus z rodziny omomiłkowatych

Melasis buprestoides z rodziny goleńczykowatych

Sprężyki^[2] (Elateroidea) – nadrodzina chrząszczy z podrzędu wielożernych i serii sprężykokształtnych.

Grupa zróżnicowana. U Cerophytidae, goleńczykowatych, podrywkowatych i sprężykowatych wyrostek przedpiersia i bruzda na śródpiersiu tworzą mechanizm sprężynujący, umożliwiający podskakiwanie po przewróceniu na grzbiet^[2][3]. Pojawił się on niezależnie przynajmniej dwa razy^[3]. Larwy większości gatunków żywią się martwym drewnem, pozostałych korzeniami lub są drapieżne^[2]. Rodziny kantaroidalne, jak omomiłkowate, karmazynkowate i świetlikowate, cechują miękkie ciała, narządy gębowe przystosowane do pokarmu płynnego, a te aktywne w dzień zwykle także ubarwienie ostrzegawcze^[2]. W wielu grupach pojawiła się niezależnie neotenia u samic, np. u Omalisidae, Phengodidae, Rhagophthalmidae, świetlikowatych oraz plemion Cebrionini i Drilini ze sprężykowatych. W rodzinach świetlikowatych, Phengodidae, Rhagophthalmidae i sprężykowatych znana jest zdolność do bioluminescencji^[3].

Systematyka i filogeneza

Należą tu ponad 24 tysiące opisanych gatunków^[2]. Początkowo klasyfikowane były one w trzech nadrodzinach: Artematopoidea, Cantharoidea i Elateroidea s.str.. O możliwej konieczności połączenia ich w jedną nadrodzinę wspominał już Crowson w 1955 roku, a dokonali tego w 1995 Lawrence i Newton. Monofiletyzm tak definiowanych Elateroidea potwierdzony został m.in. analizami molekularnymi Bocakovej i innych z 2007 oraz Kundraty i Bocáka z 2011 oraz morfologiczną Lawrence'a i innych z 2011 (z wyłączeniem Rhinothipidae). W analizie Lawrence'a Elateroidea jawiły się jako grupa siostrzana Psephenoidea, natomiast w analizie Kundraty i Bocáka oraz Kundraty i innych z 2014 jako siostrzane dla Byrrhoidea^[3].

W obrębie sprężyków pozycję bazalną zajmują Artematopodidae^[4][3] lub klad obejmujący Artematopodidae, Telegeusidae i Omethidae. Badania molekularne wskazują, że rodziny Eucnemidae, Cerophytidae i Throscidae, które dawniej uważane były za pokrewne sprężykowatym, są z nimi dalej spokrewnione niż np. omomiłkowate. Rodziny Lycidae, Lampyridae, Cantharidae, Omalisidae, Rhagophthalmidae, Phengodidae i Elateridae tworzą klad określany jako „wyższe sprężyki”, w którym pierwsza z wymienionych zajmuje według analizy Kundraty i innych pozycję bazalną^[3].

W systemie Boucharda i innych z 2011 do sprężyków zaliczono 19 rodzin^[5]:

• Rhinorhipidae Lawrence, 1988
• Artematopodidae Lacordaire, 1857
• Brachypsectridae LeConte et Horn, 1883
• Cerophytidae Latreille, 1834
• Eucnemidae Eschscholtz, 1829 – goleńczykowate
• Throscidae Laporte, 1840 – podrywkowate
• †Praelateriidae Dolin, 1973
• Elateridae Leach, 1815 – sprężykowate
• Plastoceridae Crowson, 1972
• Drilidae Blanchard, 1845 – ślimacznikowate
• Omalisidae Lacordaire, 1857 – rozgniotkowate
• †Berendtimiridae Winkler, 1987
• Lycidae Laporte, 1836 – karmazynkowate
• Telegeusidae Leng, 1920
• Phengodidae LeConte, 1861
• Rhagophthalmidae Olivier, 1907
• Lampyridae Rafinesque, 1815 – świetlikowate
• Omethidae LeConte, 1861
• Cantharidae Imhoff, 1856 (1815) – omomiłkowate

Badania molekularne wskazują jednak, że ślimacznikowate należy klasyfikować w obrębie sprężykowatych (zaliczone jako plemię do Agrypinae^[6]), a Telegeusidae w obrębie Omethidae^[3].

Przypisy