Sprawa Dreda Scotta

Portret Dreda Scotta, pędzla Louisa Schultzego

Sprawa Dreda Scotta^[1] – wydarzenie polityczne w historii Stanów Zjednoczonych, rozpoczęte w 1846 roku i zakończone wyrokiem Sądu Najwyższego jedenaście lat później.

Geneza sporu

Dred Scott był niewolnikiem należącym do chirurga wojskowego, Johna Sanforda z Missouri^[1][2]. Scott wędrował ze swoim panem i przez pewien czas mieszkał z nim w Illinois (stan wolny od niewolnictwa) oraz w Minnesocie (niewolnictwo zniesiono tam w myśl kompromisu Missouri)^[1]. W 1846 roku obaj powrócili do rodzimego stanu i Scott postanowił złożyć wniosek do sądu, o uznanie go wolnym^[2]. Swoją decyzję argumentował faktem, że przez dłuższy czas przebywał na wolnym terytorium^[3]. Obowiązywał wówczas przepis, że właściciele niewolników mogą podróżować wraz z dobytkiem do stanów wolnych, a następnie mają prawo wrócić do domów z niezmniejszonym majątkiem^[3]. Jednakże dłuższe pobyty umożliwiłyby plantatorom zatrudnianie niewolników do pracy przy żniwach lub zasiewach, co byłoby jednoznaczne z wprowadzeniem niewolnictwa^[3]. Praktyka sądowa opierała się na założeniu, że systemu pracy niewolniczej nie można przywrócić w żadnym z terytoriów, gdzie był on zdelegalizowany^[2].

Z tych też powodów, dłuższy pobyt Scotta w wolnych stanach mógł być podstawą do zmiany jego statusu niewolnika^[1]. Pierwszy wyrok w tej sprawie wydał sąd stanowy Missouri w 1852 roku, którego sędzia William Scott stwierdził, że zmieniła się sytuacja polityczna, zatem orzecznictwo sądów także powinno się w tej kwestii zmienić^[2]. Chcąc zmienić postępowanie sądów lokalnych, Scott zwrócił się do Sądu Najwyższego, pomimo że zdawał sobie sprawę z jego proniewolniczego składu^[2].

Werdykt i konsekwencje

Sprawa została przedstawiona najwyższemu organowi judykatywy w 1856 roku^[2]. Prezes Sądu, Roger Taney sformułował wówczas dwa problemy natury prawnej^[1]. Po pierwsze, podał w wątpliwość czy Dred Scott, będąc Afroamerykaninem, ma prawo wnosić skargę^[1]. Po drugie zakwestionował, które przepisy powinny rozstrzygać kwestię: prawo stanowe czy kompromis Missouri^[3]. W pierwszej wątpliwości, Taney orzekł, że Scott nie mógł złożyć wniosku do Sądu Najwyższego, gdyż w rozumieniu Konstytucji nie jest obywatelem^[4]. Swoje rozumowanie oparł na fałszywym przekonaniu, że Ojcowie założyciele mieli rasistowskie poglądy, a także na wybiórczo przygotowanych opiniach z XVIII kolonii amerykańskich i państw europejskich^[5]. W przypadku drugiej kwestii, Taney uznał, że kompromis Missouri (pomimo że został w większości uchylony na mocy ustawy Kansas–Nebraska^[5]), od samego początku był niekonstytucyjny^[6]. Stwierdził, że Kongres nie miał prawa zakazać sprowadzania niewolników na jakikolwiek obszar, bez uprzedniego wszczęcia procedury prawnej^[6]. W uzasadnieniu powołał się na V poprawkę do Konstytucji, mówiącą że nikt nie może być pozbawiony majątku (a niewolników uważano za element majątku), bez uczciwego procesu^[7]. Sąd Najwyższy przyjął wnioski Taneya i zaaprobował wyrok, stosunkiem głosów 7:2^[3]. Orzeczenie wydał 6 marca 1857 roku (dwa dni po zaprzysiężeniu Jamesa Buchanana na prezydenta Stanów Zjednoczonych)^[1]. Ponadto, każdy z sędziów napisał odrębne uzasadnienie do wyroku^[2].

Pomimo niekorzystnego wyroku, Dred Scott został niedługo potem wykupiony przez abolicjonistów, którzy zwrócili mu wolność^[7]. Orzeczenie Sądu Najwyższego wywołało oburzenie na Północy i radość na Południu kraju^[7]. Członkowie Partii Republikańskiej oświadczyli, że prezydent oraz sędziowie uczestniczą w spisku, mającym na celu wprowadzenie niewolnictwa w całym kraju^[4]. Abraham Lincoln stwierdził, że „los czarnych nigdy nie był tak beznadziejny, a ich status społeczny gwałtownie się pogorszył”^[6]. Podkreślił także postępujące ograniczenia praw wyborczych w kilku stanach północnych i zaostrzenie rygorów w stanach południowych^[6]. James Buchanan oczekiwał, że werdykt rozstrzygnie spory dotyczące niewolnictwa i uspokoi nastroje, jednakże skutek okazał się odwrotny^[6]. Działacze Partii Demokratycznej (z Północy), także z rezerwą odnieśli się do decyzji Sądu Najwyższego, uznając ją za kłopotliwą, z uwagi na umniejszenie zasady „ludowej suwerenności”^[6]. Prezes Roger Taney był od tego momentu jednoznacznie kojarzony z tym wyrokiem i był oskarżany o naginanie Konstytucji, wypaczenie precedensów i błędną interpretację historii^[7].

Przypisy

Bibliografia

• Zbigniew Lewicki: Historia cywilizacji amerykańskiej. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, 2010. ISBN 978-83-7383-448-4. (pol.)
• Andrzej Bartnicki: Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki. T. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995. ISBN 83-01-11894-6. (pol.)
• Maldwyn Jones: Historia USA. Gdynia: Latarnia, 2016. ISBN 978-83-65387-02-8. (pol.)

Linki zewnętrzne

• Dred Scott v. Sandford, 60 U.S. 393 (1856) (ang.). Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2018-04-28].
• Grzegorz Górski, Sprawa Dreda Scotta. Przyczynek do dziejów amerykańskiego konstytucjonalizmu