Sprawności harcerskie

Sprawność pomocnej dłoni

Sprawnosci naszyte na mundurze

Sprawności harcerskie – harcerski instrument metodyczny. Sprawnością jest biegłość harcerza w pewnej dziedzinie, wykazana w praktyce. Zdobycie sprawności wskazuje, że dany harcerz wykonał określone zadania i posiadł niezbędne umiejętności. Sprawności są zdobywane indywidualnie.

Znaczenie sprawności

Sprawności wyewoluowały z systemu odznak skautowych (merit badges). Mają za zadanie motywować harcerza do samorozwoju i są wymagane dla uzyskania kolejnych stopni harcerskich.

Oznaki sprawności

Zdobyta sprawność oznaczana jest na prawym rękawie munduru harcerskiego, krążkiem o średnicy 3 cm^[1]. Tradycyjnie oznaczenia sprawności wyszywa się lub przyszywa po trzy w rzędzie, w odstępach co 0,5 cm, pierwszy rząd 10 cm od wszycia rękawa^[2], lub poniżej plakietki specjalności. Kolejność może być regulowana przez tradycyjne zasady środowisk (np. sprawności mistrzowskie i samarytańskie oraz sprawność trzech piór wyszywa się w pierwszym rzędzie od góry^[3]), lub jest dowolna – wtedy najczęściej wyszyte są w takiej kolejności, w jakiej zostały zdobyte.

W ZHP, zgodnie z zaleceniami Głównej Kwatery, harcerze mogą przyszywać gotowe oznaczenia sprawności. Dawniej wszystkie one były wyposażone w obwódki, teraz wiele z nich trzeba przyszywać na okrętkę nicią w odpowiednim kolorze. Wciąż jednak znaczna część harcerzy wyszywa ich oznaki bezpośrednio na mundurze w sposób tradycyjny. W takim wypadku w ZHP są one wykonane czarną nicią lub kolorowe, według wzorów w regulaminie.

Regulaminy ZHR zalecają wyszywanie sprawności nicią czerwoną lub inną, zgodnie z tradycją drużyny.

Istnieją też środowiska, w których sprawności na mundurze nie oznacza się w ogóle, zapisuje się tylko adnotację o jej zdobyciu do książeczki harcerskiej.

Poziomy trudności

Aby sprawności były przystępne dla wszystkich – i tych zaawansowanych w danej dziedzinie, jak i pierwszy raz się z nią stykających – są one podzielone na cztery poziomy trudności, oznaczane w ZHP i ZHR gwiazdkami.

W ZHP stopnie trudności oznaczono dodatkowo kolorami, a poziomy sprawności oznacza się obwódką wokół oznaki sprawności w odpowiednim kolorze^[1]:

Poziom trudności sprawności	ZHP	ZHR
I stopnia jednogwiazdkowe	Oznaczone obwódką w kolorze granatowym. Przeznaczone dla początkujących w danej dziedzinie, przeznaczone dla harcerek i harcerzy (10-13 lat)	Przeznaczone dla zdobywających stopień młodzika-ochotniczki
II stopnia dwugwiazdkowe	Oznaczone obwódką w kolorze zielonym. Pogłębiają i utrwalają nabyte umiejętności, przeznaczone dla harcerek i harcerzy oraz harcerek i harcerzy starszych (10-16 lat)	Przeznaczone dla zdobywających stopień wywiadowcy-tropicielki
III stopnia trzygwiazdkowe	Oznaczone obwódką w kolorze czerwonym. Wymagają ponadprzeciętnej, rozległej wiedzy, najbardziej odpowiednie dla harcerek i harcerzy starszych (13-16 lat)	Zdobywane bez ograniczeń
mistrzowskie "M"	Oznaczone obwódką w kolorze czarnym. Wymagają umiejętności na poziomie niemal profesjonalnym, i są poważnym atutem przy wyborze i rozpoczęciu pracy zawodowej. Przeznaczone dla wędrowniczek i wędrowników (16-25 lat)	Mogą być zdobywane po zdobyciu sprawności III stopnia w określonej dziedzinie

O ile sprawności jednogwiazdkowe mają udowodnić, że harcerka lub harcerz umie cokolwiek z danej dziedziny, to mistrzowskie sygnalizują eksperta danej specjalizacji w drużynie (a nawet hufcu), i często jej funkcję pełni jakieś uprawnienie (np. Klanza czy PTTK).

Czasami sprawności stanowią tzw. ciąg tematyczny, tj. dotyczą jednej dziedziny, ale mają różne poziomy trudności. Wtedy w ZHP wszystkie mają taki sam symbol, ale różne obwódki. W ZHR większość sprawności ma indywidualne oznaczenia, nawet jeśli dotyczą jednej dziedziny i jednego ciągu.

Są też takie sprawności, które nie mają odpowiedników na wszystkich poziomach trudności (występuje np. tylko wersja dwugwiazdkowa i trzygwiazdkowa, np. puszczańskie w ZHP), i takie, które poziomu trudności po prostu nie posiadają (niektóre sprawności dla Drużyn Nieprzetartego Szlaku w ZHP oraz okolicznościowe w ZHR).

Zdobywanie sprawności

Decyzję o podjęciu się zdobycia sprawności, harcerz i harcerka zgłaszają do drużynowego bądź zastępowego, którzy otwierają tzw. próbę (co jest potwierdzone dodatkowo rozkazem drużynowego). Jest to okres, w czasie którego należy wykonać zadania określone w wymaganiach sprawności. Po jego upłynięciu, próba zostaje zamknięta i oceniona przez Radę Drużyny, drużynowego lub wyznaczoną przez niego osobę, która decyduje o przyznaniu sprawności. Decyzję o przyznaniu sprawności mistrzowskiej drużynowy podejmuje ze specjalistą w danej dziedzinie.

Zdobycie sprawności drużynowy ogłasza rozkazem i wpisuje do książeczki służbowej harcerza.

Systemy sprawności w poszczególnych organizacjach

Sprawności w ZHP

W Związku Harcerstwa Polskiego przyjęto w 2003 dwa zestawy sprawności:

• podstawowy^[4] (najpopularniejsze sprawności) i
• uzupełniający^[5] (zawierający sprawności drużyn specjalnościowych, Nieprzetartego Szlaku itp. oraz wspierające aktualne programy ZHP).

Sprawności są grupowane w ciągi. Łącznie zestaw podstawowy i uzupełniający zawiera 117 ciągów.

W zestawie podstawowym wyróżnia się następujące ciągi i sprawności:

	Nazwa ciągu	Sprawności
					Mistrzowska
	samarytańskie	higienista	sanitariusz	ratownik	Ratownik ZHP
	przyrodnicze	przyrodnik	przyjaciel przyrody	znawca przyrody	ekolog
	puszczańskie	—	Robinson	leśny człowiek	trzy pióra
	kucharskie	kuchcik	kucharz	kuchmistrz	—
	logistyczne – finansowe	oszczędny	skarbnik	finansista	—
	logistyczne – obozowe	sobieradek obozowy	technik obozowy	wyga obozowy	—
	logistyczne – gospodarcze	majsterklepka	gospodarz	kwatermistrz	logistyk
	terenoznawcze	obserwator	terenoznawca	topograf	kartograf
	łącznościowe	goniec	łącznik	zwiadowca	—
	harce	harcownik	organizator harców	mistrz harców	—
	krajoznawcze	wskazidroga	przewodnik po...	krajoznawca	—
	turystyczne	łazik	tramp	wędrowiec	—
	językowe	językoznawca	tłumacz	poliglota	—
	naukowe	szperacz	poszukiwacz	badacz	—
	sportowe	sportowiec	...[6]	olimpijczyk	—
	pływackie	młody pływak	pływak	pływak doskonały	—
	artystyczne – wokalne	śpiewak	pieśniarz	wodzirej	—
	artystyczne – instrumentalne	—	grajek	muzyk	artysta
	społeczne	młody obywatel	obywatel	obywatel RP	—
	komputerowe	komputerowiec	znawca komputerów	informatyk	—

Każdy ciąg zawiera cztery lub trzy sprawności, poszeregowane według poziomu trudności. W całym spisie nie ma dwóch sprawności o tych samych nazwach, a na każdy stopień trudności w ciągu przypada dokładnie jedna sprawność. Sprawności puszczańskie, ze względów tradycyjnych, jako jedyne mają różne symbole na różnych stopniach trudności.

Drużyny, szczepy i namiestnictwa mogą opracowywać własne sprawności. Wymagania tych sprawności należy opracowywać zgodnie z zasadami przedstawionymi w „Regulaminie sprawności”. Należy również określić ich poziom i zaprojektować znak graficzny. Opracowane w środowiskach sprawności po zatwierdzeniu w komendzie hufca należy przesyłać do Głównej Kwatery w celu ich upowszechnienia.

Sprawności w ZHR

W Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej używane są dwa regulaminy sprawności, osobne dla harcerek i harcerzy. W porównaniu z ZHP jest tu więcej sprawności okolicznościowych i sprawności charakteru. Można też zauważyć, że sprawności są usystematyzowane w bardziej swobodny sposób – u harcerek grupy nie muszą mieć nazw i mogą być przypisane do wielu ciągów. Harcerze mają sprawności pogrupowane jeszcze luźniej – do każdej grupy są bezpośrednio przypisane sprawności z różnych stopni trudności, bez dodatkowego podziału na ciągi.

Sprawności harcerek^[7]

Systematyka		Sprawności harcerek
Grupa	Dziedzina				Mistrzowska
Sprawności ducha		Dwulistna koniczyna	Trójlistna koniczyna	Czterolistna koniczyna
			Tarcza św. Jerzego	Włócznia św. Jerzego
		Mały Książę I	Mały Książę II
		Pollyanna
		Szara lilijka I	Szara lilijka II	Szara lilijka III
		Milczek I	Milczek II	Milczek III
Sprawności religijne	Maryja	Córka Maryi	Posłaniec Maryi	Miriam	Apostołka Maryi
	znajomość Biblii	Biblistka	Znawczyni Biblii
	żywoty świętych	Hagiografka
	wspólnota	Parafianka I	Parafianka II	Parafianka III
	oprawa mszy św.	Liturgistka	Choralistka
	ekumeniczne	Młoda ekumenistka	Ekumenistka	Propagatorka ekumenizmu
	JP II	Lolek	Wujek	JP II	Wielki JP II
	święci patronowie	Moja patronka	Adalbertus
		Jadwiga I	Jadwiga II	Jadwiga III
		Wicek I	Wicek II	Wicek III
Tradycja narodowa	historia Polski	Poszukiwaczka korzeni	Tropicielka dziejów	Historyczka
		Szperacz historyczny	Badaczka historii Polski	Historyczka Polski
		Mała historyczka	Badaczka przeszłości	Badaczka dziejów	Historiografka
		Solidarność I	Solidarność II	Solidarność III	Solidarność IV
	seniorzy	Więź pokoleń I	Więź pokoleń II	Więź pokoleń III	Więź pokoleń IV
	dawne ziemie RP	Kresy I	Kresy II	Kresy III	Kresy IV
	matryrologia		Golgota Wschodu I	Golgota Wschodu II
	obywatelskie	Flaga	Odkrywca symboli narodowych	Znawczyni symboli narodowych
				Patriotka
	Polska w świecie	Polska w Europie	Polska w świecie
Tradycja harcerska	ogólna historia harcerstwa	Czerwone korale	Kronika Historii Harcerstwa Żeńskiego	Opowiedz mi swoją historię
			Kronikarka	Dziejopisarka
			Badaczka historii harcerstwa	Znawczyni historii harcerstwa
	ZHR		Badaczka historii ZHR
	powstanie warszawskie	Bądź Gotów I	Bądź Gotów II	Bądź Gotów III	Bądź Gotów IV
Sprawności obozowe i gospodarcze	pionierka	Sobieradek obozowy	Pionierka	Obozowniczna	Mistrzyni Obozownictwa
	puszczaństwo	Piętaszek	Traper	Leśny człowiek	Robinson
					Trzy pióra
	kuchnia obozowa	Kuchcik	Kucharka	Kuchmistrzyni
	warta	Wartowniczka	Starsza wartowniczka
	sprawności gospodarcze	Skrzat	Gospodyni zastępu	Kwatermistrzyni
		Skarbonka	Skarbniczka	Finanasistka	Ekonomistka
				Przedsiębiorca
Sprawności terenowe	terenoznawstwo	Obserwatorka	Terenoznawczyni	Topografka	Mistrzyni mapy
	łączność	Łączniczka	Sygnalistka	Łącznościowiec
	zwiad	Lekka stopa	Tropicielka	Zwiadowca
	ogień	Iskierka	Strażniczka ognia
	harce	Harcowniczka	Miłośniczka harców	Organizatorka harców	Mistrzyni harców
	bytowanie zimą	Eskimoska	Człowiek zimy	Polarniczka
Sprawności turystyczne	braterstwo	Poszukiwaczka przyjaciół	Tropicielka przyjaciół	Wędrująca przyjaciółka	Przewodniczka przyjaźni
				Wędrowniczka przyjaźni	Globskautka
	turystyka	Łazik	Wędrowniczka	Turystka	Przewodniczka
					Włóczęga
	turystyka górska	Łazik górski	Wędrowniczka górska	Turystka górska	Przewodniczka górska
			Łazik górski zimowy		Włóczęga górski
	krajoznawstwo, rodzinna miejscowość	Wskazidroga	Przewodniczka po...	Krajoznawczyni	Pilot wycieczek
	miasta Polski	Odkrywca	Znawca
		Syrenka	Warszawianka
Sprawności przyrodnicze	las	Przyjaciółka lasu	Duch puszczy	Leśniczka
	botanika	Przyrodniczka	Botaniczka	Zielarka
	ogrodnictwo	Kwiaciarka	Miłośniczka roślin	Ogrodniczka
	rolnictwo			Rolnik
	grzybiarstwo	Zbieraczka grzybów	Grzybiarka
	dzika zwierzyna	Obserwatorka zwierzyny	Tropicielka zwierzyny	Zoolog
	zwierzęta domowe	Przyjaciółka zwierząt	Opiekunka zwierząt	Hodowca
	akwarystyka	Akwarystka	Wodniczka	Oceanolog
	meteorologia	Chmurka	Znawczyni pogody	Meteorolog
	ekologia	Mały ekolog	Ekolog	Ratowniczka przyrody	Zielona
	wędkarskie	Rybka	Wędkarz	Rybak
Sprawności samarytańskie	samarytanka	Higienistka	Sanitariuszka	Ratowniczka	Samarytanka
			Ratowniczka przedmedyczna	Propagatorka ratownictwa przedmedycznego	Mistrzyni ratownictwa przedmedycznego
	opieka nad chorymi		Opiekunka chorych	Pielęgniarka
	zdrowy tryb życia	Zdrowy duszek	Zdrowy duch	Animatorka promocji zdrowia	Mistrzyni promocji zdrowia
	opieka nad osobami starszymi	Wnuczka		Opiekunka starszych	Przyjaciel domu
				Przyjaciółka seniora
	opieka nad dziećmi	Starsza siostra	Przyjaciółka dzieci	Opiekunka dzieci	Mama muminków
	pomoc potrzebującym	Promyczek słońca	Pomocna dłoń	Wolontariuszka
	Pełnia – pomoc osobom niepełnosprawnym	Harcerka Pełni	Pionierka Pełni	Przewodniczka Pełni	Mistrzyni Pełni
				Wędrowniczka Pełni
Sprawności rąk	naprawy	Sobieradek	Sprawne ręce	Majsterkowiczka
	prace domowe	Dobry duszek	Pani domu	Gaździna
	kuchnia	Gosposia	Gospodyni	Mistrzyni kuchni	Szefowa kuchni
	cukiernictwo	Cukierniczka	Ciastkarka	Ciastkarka doskonała	Mistrzyni cukiernictwa
	przechowywanie żywności	Chomiczka	Spiżarniowiec	Przetwórczyni
	krawiectwo	Igiełka	Mistrzyni igły	Krawcowa	Mistrzyni krawiectwa
	dziewiarstwo	Oczko	Dziewiarka	Dziewiarka doskonała
	haft	Niteczka	Hafciarka	Hafciarka doskonała
	makrama	Węzełek	Makramiarka	Makramiarka doskonała
	ceramika	Glinka	Garncarka	Twórczyni ceramiki
	rękodzieło				Mistrzyni rękodzieła
	fryzjerstwo			Fryzjerka
	moda	Młoda projektantka	Projektantka	Projektantka doskonała
	inne			Maszynistka
				Introligatorka
Sprawności artystyczne	śpiew	Śpiewaczka	Wokalistka	Pieśniarka	Kierownik artystyczny
	muzyka	Nutka	Grajek	Muzyk
		Werblistka	Dobosz
			Trębacz
	rysunek		Rysowniczka	Malarka
	dekoracja	Dekoratorka	Zdobniczka	Plastyczka	Mistrzyni dekoracji
	recytacja	Fraszka	Adeptka poezji	Poetka
			Recytatorka
	gra na gitarze	Gama	Gitarzystka	Gitarzystka doskonała
	teatr lalek		Lalkarka	Reżyserka lalkowa
	taniec, zabawy z tańcem	Tancereczka	Tancerka	Tancerka doskonała	Instruktorka tańca
		Pląsik		Wodzirej
	gawędziarstwo		Bajarka	Gawędziarka	Sabała
	aktorstwo	Komediantka	Aktorka	Asystentka reżyserki	Reżyserka
	film		Wielbicielka kina	Klaps	Mistrzyni filmu
	wideo			Operatorka wideo
	fotografia	Fotoamatorka	Fotograf	Fotoreporterka	Mistrzyni fotografii
Sprawności naukowe i techniczne	odkrycia	Szperacz	Poszukiwaczka	Badaczka
	bibliofilstwo	Czytelniczka	Bibliotekarka	Bibliofilka
	kolekcjonerstwo, muzealnictwo	Kolekcjonerka	Kolekcjonerka – muzealnik	Młody muzealnik	Muzealnik
	archiwistyka	Mała archiwistka	Młoda archiwistka	Archiwistka	Archiwistka doskonała
	dziennikarstwo	Młoda reporterka	Reporterka	Dziennikarka	Redaktorka
	etnografia	Krajka	Folklorystka	Folklorystka doskonała
				Etnografka
	astronomia	Gwiazda polarna	Obserwatorka nieba	Astronom
	geologia	Skałka	Geolog	Badaczka dziejów Ziemi
	chemia	Alchemiczka	Laborantka	Chemiczka
	logika	Potęga	Matematyczka	Alfa & omega
	obsługa komputera, programowanie	Mała informatyczka	Znawczyni komputera	Informatyczka
				Początkujący programista	Programistka
	grafika komputerowa	Grafik	Znawczyni grafiki komputerowej	Grafik doskonały
	www	Opiekunka strony	Webmasterka	Webmasterka – programistka	Webmasterka doskonała
	internet	Internetowa podróżniczka	Internautka
	języki obce	Poliglotka		Tłumaczka
	wizerunek ZHR			Specjalistka public relation	Rzeczniczka harcerstwa
				Znawczyni multimediów	Mistrzyni multimediów
	różne	Tropicielka sienkiewiczowska	Szperaczka sienkiewiczowska	Miłośniczka sienkiewiczowska
Sprawności sportowe	wspinaczka	Zwinka	Linoskoczka	Alpinistka
	pływanie	Już pływam	Pływaczka	Pływaczka doskonała
	kajakarstwo	Wodniczka	Wioślarka	Kajakarka	Mistrzyni kajakarstwa
	żeglarstwo	Junga	Szotmenka	Żeglarka	Instruktorka żeglarstwa
				Miłośniczka żeglarstwa	Sterniczka
					Wilk morski
	jazda na rowerze	Cyklistka	Rowerzystka	Kolarka
	wrotki, rolki		Wrotkarka	Rolkarka doskonała
	tenis	Mistrzyni rakietki	Tenisistka
	łucznictwo		Łucznika
	saneczkarstwo	Saneczkarka
	łyżwiarstwo		Łyżwiarka	Łyżwiarka doskonała
	narciarstwo	Snowboardzistka początkująca	Snowboardzistka	Snowboardzistka doskonała	Mistrzyni snowboardu
		Narciarka	Narciarka doskonała	Mistrzyni nart	Instruktorka narciarska
			Narciarka biegowa
	gry zimowe	Śnieżka	Organizatorka gier zimowych
	jeździectwo	Dżokejka	Jeździec	Amazonka	Miłośniczka koni
				Wędrowniczka konna
	gry zespołowe		Organizatorka gier	Miłośniczka gier
	gry planszowe	Mistrzyni warcabów	Szachistka	Arcymistrzyni
	gimnastyka	Mała gimnastyczka	Gimnastyczka	Mistrzyni gimnastyki
	lekkoatletyka	Mała lekkoatletka	Lekkoatletka	Mistrzyni lekkoatletyki
	sport	Miłośniczka sportu	Sportowiec	Olimpijka

Powyższy nowy regulamin sprawności harcerek został wprowadzony w kwietniu 2006 roku.

Sprawności harcerzy

Systematyka		Sprawności harcerzy
Grupa	Dziedzina				Mistrzowska
Sprawności terenowe	Zwiad	Lekka stopa	Tropiciel	Zwiadowca
	Terenoznawstwo	Obserwator	Terenoznawca	Topograf	Mistrz mapy
	Łączność	Łącznik	Sygnalista	Łącznościowiec
	Harce	Harcownik	Miłośnik harców	Organizator harców	Mistrz harców
	Ogień	Płomień	Strażnik ognia	Ogniowiec	Ogniomistrz
	Bytowanie zimą	Człowiek zimy	Eskimos	Polarnik
Sprawności turystyczne	Turystyka	Łazik	Włóczęga	Wędrowiec	Wyga
					Dromader
	Turystyka górska	Łazik górski	Wędrowiec górski	Turysta górski	Przewodnik górski
			Wędrowiec górski zimowy		Wyga górski
	Krajoznawstwo	Wskazidroga	Przewodnik po …	Krajoznawca	Pilot wycieczek
	Miasta Polski	Odkrywca	Znawca
	Odkrycia	Szperacz	Poszukiwacz	Badacz
Sprawności obozowe	Kuchnia obozowa	Kuchcik	Kucharz	Kuchmistrz
	Pionierka	Sobieradek obozowy	Technik obozowy	Wyga obozowy	Mistrz obozownictwa
	Puszczańskie	Chatka robinsona	Leśny człowiek
			Przyjaciel lasu	Puszczanin
	Obozowe-charakteru		Pierwsze pióro	Trzy pióra
	Służba wartownicza	Wartownik	Starszy wartownik
Sprawności przyrodnicze	Las	Przyjaciel lasu	Duch puszczy	Leśnik
	Botanika	Przyrodnik	Botanik	Zielarz
	Rolnictwo			Rolnik
	Grzybiarstwo	Zbieracz grzybów	Grzybiarz
	Zwierzęta leśne	Obserwator zwierzyny	Tropiciel zwierzyny	Zoolog
	Zwierzęta domowe	Przyjaciel zwierząt	Opiekun zwierząt	Hodowca
	Akwarystyka	Akwarysta	Wodnik	Oceanolog
	Meteorologia	Prognostyk	Znawca pogody	Meteorolog
	Ekologia	Młody ekolog	Ekolog	Obrońca przyrody	Zielony
	Wędkarskie	Początkujący wędkarz	Wędkarz	Rybak
Sprawności patriotyczne	Historia Polski	Tropiciel korzeni	Tropiciel dziejów	Historyk
		Szperacz historyczny	Badacz historii Polski	Historia Polski
		Młody historyk	Badacz przeszłości	Badacz dziejów	Historiograf
		Polak mały	Rodak	Krajan	Więź pokoleń
	Kresy	Gnot	Fifak	Makabunda	Baciar
	Martyrologia		Strażnik pamięci	Golgota Wschodu
	Obywatelskie	Chorąży	Powiernik flagi	Powiernik godła
				Patriota
	Polska w świecie	Polak w Europie	Polak w świecie
Tradycja harcerska	Historia harcerstwa		Kronikarz	Dziejopisarz
			Badacz historii harcerstwa	Znawca historii harcerstwa
	Historia ZHR		Badacz historii ZHR	Znawca historii ZHR
	Musztra	Znawca musztry	Mistrz musztry	Instruktor musztry
Sprawności charakteru		Dobry duch		Mistrz ducha
			Skrzat
			Tarcza św. Jerzego	Włócznia św. Jerzego
				Społecznik
				Twórca siebie
Sprawności samarytańskie	Pierwsza pomoc	Higienista	Sanitariusz	Ratownik	Samarytanin
	Ratownictwo		Adept BLS	Ekspert BLS	Propagator BLS
Sprawności naukowo-techniczne	Architektura	Młody projektant	Projektant	Młody architekt	Architekt
	Bibliofilstwo	Czytelnik	Bibliofil	Bibliotekarz
	Kolekcjonerstwo	Kolekcjoner	Starszy kolekcjoner	Młody muzealnik	Muzealnik
	Dziennikarstwo	Młody reporter	Reporter	Dziennikarz	Redaktor
	Geologia	Skała	Adept geologii	Geolog
	Chemia	Alchemik	Laborant	Chemik
	Logika	Młody Pitagoras	Matematyk	Alfa & Omega
	Astronomia	Obserwator nieba	Młody astronom	Astronom	Znawca astronomii
	Obsługa komputera	Młody komputerowiec	Sekretarz	Sekretarz doskonały
		Młody komputerowiec	Młody webmaster	Webmaster	Webmaster doskonały
		Młody komputerowiec	Informatyk	Programista	Programista doskonały
				Administrator	Administrator doskonały
				Project manager
	Grafika komputerowa	Grafik	Starszy grafik	Grafik doskonały
	Języki obce	Poliglota		Tłumacz
	Wizerunek ZHR			Specjalista PR	Rzecznik harcerstwa
				Znawca multimediów	Ekspert multimedialny
	Przedsiębiorczość	Oszczędny	Finansista	Biznesmen
				Inwestor	Rekin giełdowy
			Mistrz organizacji	Kwatermistrz	Kontroler finansowy
				Kierownik	Menadżer
					Przedsiębiorca
Sprawności sportowe	Piłka nożna	Futbolista	Piłkarz	Trener piłkarski	Sędzia piłkarski
	Siatkówka	Młody siatkarz	Siatkarz	Siatkarz doskonały
	Koszykówka	Młody koszykarz	Koszykarz	Koszykarz doskonały
	Lekkoatletyka	Młody lekkoatleta	Lekkoatleta	Mistrz lekkoatletyki
	Rower	Cyklista	Rowerzysta	Kolarz	Kolarz wyścigowy
				Technik rowerowy
	Wspinaczka	Węzełek	Wspinacz	Alpinista	Taternik
	Sporty ekstremalne	Łowca wrażeń	Łowca adrenaliny	Łowca przygód
	Narciarstwo	Młody narciarz	Narciarz	Narciarz doskonały	Instruktor narciarstwa
	Snowboard	Młody snowboardzista	Snowboardzista	Snowboardzista doskonały	Mistrz snowboardu
	Rolki		Rolkarz	Rolkarz doskonały
	Tenis	Tenisista	Mistrz rakietki
	Łucznictwo		Łucznik
	Saneczkarstwo	Saneczkarz
	Łyżwiarstwo	Łyżwiarz	Łyżwiarz doskonały
	Gry zimowe	Sopel	Organizator gier zimowych
	Gry zespołowe		Organizatorka gier	Miłośnik gier
	Gry planszowe	Mistrz warcabów	Szachista	Arcymistrz
	Sportowe	Kibic	Sportowiec	Olimpijczyk
Sprawności artystyczne	Śpiew	Śpiewak	Wokalista	Pieśniarz	Menadżer artystyczny
	Muzyka	Grajek	Muzykant	Muzyk
		Werblista	Dobosz
			Trębacz
	Cyrk	Klaun	Cyrkowiec	Kuglarz
				Tancerz ognia
	Rysunek		Rysownik	Malarz
	Gra na gitarze	Początkujący gitarzysta	Gitarzysta	Gitarzysta doskonały
	Taniec	Tancerz początkujący	Tancerz	Tancerz doskonały	Instruktor tańca
		Pląsik		Wodzirej
	Gawędziarstwo			Gawędziarz	Sabała
	Aktorstwo	Komediant	Aktor	Asystent reżysera	Reżyser
	Film		Wielbiciel kina	Klaps	Kinoman
				Operator filmowy	Twórca filmowy
	Fotografia	Fotoamator	Fotograf	Fotoreporter	Mistrz fotografii
Sprawności rąk	Kuchnia	Kucharek	Gospodarz	Mistrz kuchni
	Cukiernictwo	Cukiernik	Ciastkarz	Ciastkarz doskonały
Sprawności wodniackie	Pływanie	Młody Pływak	Pływak	Pływak doskonały
				Delfin
				Młodszy ratownik	Ratownik wodny
	Kajakarstwo	Wioślarz	Kajakarz	Kajakarz górski	Mistrz kajakarstwa
	Woda	Wodnik	Canoe
		Szantyman
			Marynista	Przyjaciel morza
	Żeglarstwo	Wioślarz szalupowy	Szotmen		Żeglarz jachtowy
			Żeglarz	Junga
				Szturman
			Nawigator
			Synoptyk
				Bosman
				Szkutnik
				Znawca żeglarstwa
				Motorzysta
Sprawności jeździecko – kawaleryjskie	Jeździectwo	Jeździec początkujący	Jeździec	Jeździec zaawansowany
	Kowalstwo	Pomocnik podkuwacza	Podkuwacz	Kowal
	Masztalerstwo	Stajenny	Masztalerz	Koniuszy
	Powożenie	Pomocnik luzaka	Luzak	Woźnica
	Rymarstwo	Skórnik	Czeladnik rymarski	Rymarz
	Szwoleżerka	Szermierz	Lansjer	Szwoleżer
	Woltyżerka	Adept woltyżerki	Woltyżer	Woltyżer doskonały
	Weterynaryjne	Sanitariusz weterynaryjny	Pomocnik weterynarza	Weterynarz
Sprawności duchowe	Biblia		Biblista	Znawca Biblii
	Ekumenizm	Młody ekumenista	Ekumenista	Propagator ekumenizmu
	Jan Paweł II	Lolek	Karol	Wujek	JP II
	Liturgia	Ministrant	Lektor	Liturgista
	Misje	Przyjaciel misji	Znawca misji	Misjolog	Misjonarz
	Pielgrzymki			Pątnik	Pielgrzym
	Błogosławiony phm. S.W. Frelichowski	Wicek	Wicek – kapelan	Wicek – męczennik	Frelichowski
Sprawności kleryckie	Biblia		Mojżesz	Dawid	Rabbi
	Teologia			Dogmatyk
				Dominik	Apostoł
				Moralista
	Filozofia		Heraklit	Sokrates	Arystoteles
	Duszpasterstwo		Ewangelizator	Misjonarz	Kaznodzieja
	Duchowość		Mnich	Pustelnik	Szymon słupnik
	Liturgia		Kleryk liturgista	Ceremoniarz	Mistrz ceremonii
				Kantor
	Zdobnictwo obozowe kościelne			Obozowy zdobnik liturgiczny
				Zdobnik liturgiczny	Mistrz zakrystii

Powyższy nowy regulamin sprawności harcerzy został wprowadzony w czerwcu 2009 roku.

Zespołowe odpowiedniki sprawności

Odznaki zdobywane grupowo, podobne do sprawności, to znak służby i projekt starszoharcerski. Są przeznaczone dla wędrowników i harcerzy starszych.

Przypisy