Spytek Melsztyński (1398–1439)

Spytek Melsztyński

"Drzewo genealogiczne rodów: Tarnowskich, Melsztyńskich i Jarosławskich", fragment z podobizną Spytka III Melsztyńskiego, (miedzioryt Augustinus Thille, tekst A.K. Jastrzębski, 1644; przedruk Adam Piliński, 1872).
Leliwa
Data i miejsce urodzenia	1398 Melsztyn, Polska
Data i miejsce śmierci	6 maja 1439 r. Grotniki
Ród	Melsztyńscy herbu Leliwa (boczna linia Tarnowskich herbu Leliwa)
Rodzice	Spytek Melsztyński (zm. 1399) Elżbieta Lackfi
Małżeństwo	Beatrycza z Szamotuł herbu Nałęcz
Dzieci	Spytek Melsztyński (zm. ok. 1503) Dorota z Melsztyńskich Łasocka Jan Melsztyński
Wojny i bitwy	Bitwa pod Grotnikami
Administracja	kasztelan biecki

Ruiny zamku w Melsztynie. Pozostałość po siedzibie rodu Spytka z Melsztyna.

Spytek Melsztyński (ur. 1398, zm. 6 maja 1439 w Grotnikach) – kasztelan biecki, przywódca husytów polskich i organizator konfederacji korczyńskiej jako odpowiedzi na konfederację biskupa Oleśnickiego.

Życiorys

Był synem Spytka i Elżbiety, Węgierki. W małżeństwie urodził mu się syn także Spytko. W 1436 ufundował gotycki kościół w Jasieniu. Spytko związany był z polską opozycją popierającą czeskich husytów i zwalczającą możnowładców oraz wszechwładzę biskupa Zbigniewa Oleśnickiego. Pozbawił on ród Spytka wpływów w państwie na rzecz rodów Oleśnickich i Odrowążów, którym Oleśnicki przekazał zarządzaną wcześniej przez Melsztyńskich Samborszczyznę. Po śmierci kanclerza Jana Szafrańca w 1433 zastąpił go w przewodzeniu opozycji zwalczającej Oleśnickiego.

Na zjeździe szlachty małopolskiej w Opatowie 25 lipca 1435 stał na czele opozycji sprzeciwiającej się planom biskupa Oleśnickiego osadzenia na tronie Władysława Warneńczyka. Sprzeciw wynikał z niepełnoletności kandydata do tronu, co miało umożliwiać jego opiekunom krzywdzenie narodu^[1]. W 1435 roku wraz z Abrahamem Zbąskim na zjeździe w Piotrkowie zaproponował by rycerstwo odmawiało płacenia klerowi dziesięciny. W 1438 roku popierał wspieraną przez dwór królowej Zofii wyprawę Kazimierza Jagiellończyka w celu objęcia tronu Czech. O wspieraniu Spytka przez dwór królowej Zofii Holszańskiej świadczyć może mianowanie go w 1437 roku kasztelanem bieckim, które to tereny były oprawą wdowią królowej. Po nieudanej wyprawie do Czech, w 1439 roku Oleśnicki usunął Spytka z Rady Królewskiej i obłożył klątwą^[2] za trwanie w husytyźmie. W tym samym czasie stronnikom Spytka zaczęto odbierać zarządy dóbr i zamków królewskich na Rusi.

Gdy biskup Oleśnicki zawiązał w Nowym Mieście Korczynie antyhusycką konfederację, Spytko najechał na miasto i 3 maja 1439 zawiązał własną konfederację. Konfederacja sprzeciwiała się płaceniu dziesięciny i coraz ważniejszej roli stanu duchownego w życiu państwa.

Później, opuszczony przez większość sojuszników oraz królową poniósł śmierć 6 maja 1439 w bitwie pod Grotnikami.

Śmierć Spytka

Jan Długosz tak opisuje śmierć Spytka:

Król Władysław III Warneńczyk wkrótce po tym skasował „wyrok” takiego „sądu”, przywracając szlachectwo i majątek wdowie i rodzinie Spytka. Kierunek polityczny konfederacji Melsztyńskiego odniósł jednak sukces po jego śmierci przez uznanie króla Kazimierza Jagiellończyka, uzyskanie stanowisk przez jego stronników, a wreszcie starania o tron czeski dla Jagiellona, zakończone koronacją na króla Czech Władysława syna Kazimierza Jagiellończyka. Do unii personalnej między Polską i Czechami jednak nie doszło.

Spytek w twórczości

Na motywach historii Spytka oparta jest powieść Mieczysława Smolarskiego "Spytko z Melsztyna" , wydana w r. 1927^[3].

Spytek pojawia się również jako postać drugoplanowa w Trylogii husyckiej Andrzeja Sapkowskiego.

Postać Spytka z Melszyna przedstawiona jest również w serialu historyczno-biograficznym w reżyserii Grzegorza Warchoła pt. "Królewskie sny" (1998 rok).

Przypisy

Bibliografia

• Jerzy Lesław Wyrozumski Historia Polski, do roku 1505, PWN 1982.
• Paweł Jasienica Polska Jagiellonów, PIW 1988.
• Marek Derwich(red.) Monarchia Jagiellonów, Wydawnictwo Dolnośląskie 2003.