Squat

Ten artykuł należy dopracować: od 2013-11 → zweryfikować treść i dodać przypisy, → poprawić styl – powinien być encyklopedyczny. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Symbol współczesnych skłotersów

Squat (spolszczane skłot) – potocznie, opuszczona nieruchomość, zajęta przeważnie bez zgody właściciela. Skłotersi albo dzicy lokatorzy (tj. osoby zajmujące taką nieruchomość) swoje postępowanie motywują tym, że walka z wytwarzanym przez władze głodem mieszkaniowym lub odbieraniem dostępu do innych podstawowych dóbr (ziemia uprawna, kultura, edukacja) jest ważniejsza od prawa własności^[1][2] W wielu krajach squatting jest przestępstwem, w niektórych postrzega się je jedynie jako konflikt pomiędzy właścicielem a squatersem, w którym prawo stoi po stronie właściciela.

Historia

Skłoting, tj. zajmowanie pustostanów lub opuszczonej ziemi należącej do latyfundystów, ziemian i kościoła, jest silnie umocowany w historii. W Anglii jego wyraźne ślady zarysował w XVII wieku ruch „Diggersów” – chłopów bezrolnych uprawiających tereny leżące odłogiem. Kierunek wytyczony m.in. przez Diggersów kontynuuje, wśród innych, powstały w Ameryce Łacińskiej ruch rolników bez ziemi Via Campesina. W Polsce, kwartały miejskie i osady tworzone „na dziko”, powstawały masowo m.in. w dwudziestoleciu międzywojennym, jako wynik zbyt wysokich czynszów nakładanych na rodziny robotników najemnych i stwarzanej przez to tzw. nędzy mieszkaniowej – ogromnego przeludnienia izb mieszkalnych, charakteryzującego duże miasta pozbawione budownictwa komunalnego. Spośród warszawskich dzielnic międzywojnia, skłoting najwyraźniej zarysował się na Powązkach, Młocinach, Elsnerowie i na Paluchu, a także na peryferiach, m.in. w Markach. Po drugiej wojnie światowej, masowe zajmowanie pustostanów nastąpiło zwłaszcza w miastach zniszczonych – Warszawie, Roterdamie, Londynie, Dreźnie itp. Posługując się materiałami Biura Odbudowy Stolicy, np. kolektyw Syrena podaje w historii zajętej przez siebie kamienicy (ul. Wilcza 30), iż na przełomie lutego i marca 1945 roku żyło w niej na dziko 50 osób^[3]. Także zrujnowana kamienica, w której mieszkała działaczka lokatorska Jolanta Brzeska, zasiedlona była w 1945 roku na dziko przez mieszkańców (m.in. przez jej ojca), którzy odbudowali ją i z czasem otrzymali przydział na lokale komunalne (budownictwo komunalne w Polsce powstało ok. 80 lat po stolicach innych miast europejskich, dopiero w PRL).

Skłoting w czasach współczesnych

Lewicowe i anarchistyczne skłoty

Squat Eskalera Karakola w Madrycie

Skłoting stanowi współcześnie także wyraźną część działań ruchu anarchistycznego. W takim ujęciu skłoty częstokroć, oprócz funkcji mieszkalnych, spełniają też inne role: są siedzibami oddolnych związków zawodowych (w Polsce – OZZ Inicjatywa Pracownicza), grup lokatorskich (Warszawskie Stowarzyszenie Lokatorów, Wielkopolskie Stowarzyszenie Lokatorów), zapewniają wsparcie prawne i bezpośrednie w walkach pracowniczych, mieszkaniowych oraz dla więźniów i imigrantów (Anarchistyczny Czarny Krzyż, Migracja to nie zbrodnia). Pełnią także rolę centrów alternatywnej kultury, edukacji itp. Występują w niemal każdym większym mieście Europy.

Szczególnie dużo skłotów (kilkaset) występuje w Barcelonie i Amsterdamie. Czasem skłotowane są całe ulice lub znaczna część domów w jednej dzielnicy – taka sytuacja miała miejsce np. do początku lat dziewięćdziesiątych na berlińskim Kreuzbergu oraz do dziś w kopenhaskiej Christianii, będącej de facto miastem w mieście.

Prawicowe i neofaszystowskie skłoty

Neofaszystowski squat CasaPound – budynek przy Via Napoleone III w Rzymie, centrum prawicowej kultury i siedziba ruchu politycznego

Od lat 1980 we Włoszech zaczęły powstawać skłoty inspirowane ideami neofaszyzmu i Trzeciej Pozycji^[4]. Jednymi z pierwszych skrajnie prawicowych skłotów były założone przez działaczy młodzieżówki prawicowej partii MSI „Il Bartolo”^[5] oraz „spazio libero PortAperta”^[6] w którym odbywały się koncerty neofaszystowskich zespołów^[7]. W 2002 roku powstał CasaMontag^[8]. Najbardziej znanym istniejącym obecnie skrajnie prawicowym skłotem jest centrum CasaPound, mieszczące się w kamienicy przy Via Napoleone III w Rzymie. Budynek zajęli w 2003 roku działacze młodzieżówki Fiamma Tricolore, w 2008 roku powołali oni niezależny ruch CasaPound Italia, którego aktywiści zajęli kolejne pustostany na potrzeby prawicowych centrów kultury^[9]. W 2017 roku działacze partii Forza Nuova zajęli pomieszczenia w Rzymie, gdzie utworzyli jadłodajnię i lokal partyjnej młodzieżówki^[10][11]. Na bazie doświadczeń CasaPound, hiszpańscy nacjonaliści utworzyli ruch HogarSocial^[12] i dokonali zajęcia kilku pustostanów w Madrycie^[13][14]. Francuscy nacjonaliści związani ze studencką organizacją Groupe Union Défense^[15] powołali ruchu Bastion Social i zajęli pustostan w Lyonie^[16][17][18]. Bastion Social został zdelegalizowany w 2019 roku dekretem Emmanuela Macrona^[19]. W 2014 roku w trakcie Euromajdanu, ukraińscy nacjonaliści zajęli opuszczony budynek przy ulicy Tarasa Szewczenki w centrum Kijowa. Początkowo był on siedzibą Batalionu Azow, w 2016 budynek zmieniono w młodzieżowe centrum nacjonalistyczne pod nazwą „Dom Kozacki” (ukr. Козацький Дім)^[20][21].

W Polsce

Warsztat rowerowy funkcjonujący w squacie Rozbrat w Poznaniu (2010)

W Polsce skłoty znajdują lub znajdowały się m.in. w Poznaniu (Rozbrat ul. Pułaskiego^[22], od:zysk ul. Paderewskiego^[23]), Wrocławiu (Kromera^[22], Free Dom^[22], Kwatera^[22], Wagenburg^[22], Centrum Reanimacji Kultury, Dom Socjalny im. Piotra Kropotkina, Pandemia^[24], Samowolka^[25]), Warszawie (Cytadela^[22], Czarna Żaba^[22], Przychodnia, Syrena, Elba, Fabryka), Krakowie (Carandiru, ul. Wielicka), Gdyni (Brovary Hills), Gliwicach (Krzyk^[22]), Częstochowie (Elektromadonna), Białymstoku (De Centrum^[22][26]), w Grudziądzu (Szach), Sosnowcu (Latryna^[22], M9), Gdańsku (Rzeźnia^[22], NKS 3-Jan), w Rudzie Śląskiej (Berza), w Białej Podlaskiej (Zakaźny), w Łodzi (Węglowa^[22] oraz squat przy ul. Kilińskiego 210^[a][27][28]), w Pabianicach (przy ul. Kościuszki), w Lublinie (Tektura, ZA\\TARG), w Andrychowie (Karton^[22]) i w Piotrkowie Trybunalskim (Sigmatex).

Zobacz też

• Autonomiczne centrum społeczne
• Infoshop

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Europejskie skłoty – rozmowa z socjologiem dr. Bartoszem Łukaszewskim na YouTube
• squat!net – międzynarodowy portal skłoterski
• Czemu zajmujemy pustostany. syrena.tk. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-14)].
• „Skłoting i neoliberalizm. Kulturalne eksperymenty versus polityczny radykalizm”
• „Nacjonalistyczne squaty we Włoszech – historia ruchu CasaPound”