Srebrna Góra (województwo dolnośląskie)

Srebrna Góra
	wieś
	; Srebrna Góra, ul. Letnia
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	ząbkowicki
Gmina	Stoszowice
Wysokość	400–600 m n.p.m.
Liczba ludności (III 2011)	1018
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	57-215
Tablice rejestracyjne	DZA
SIMC	0855500
	Położenie na mapie gminy Stoszowice Srebrna Góra
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Srebrna Góra
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Srebrna Góra
	Położenie na mapie powiatu ząbkowickiego Srebrna Góra
	50°34′34″N 16°39′46″E/50,576111 16,662778

Artykuł	50°34′34″N 16°39′46″E
- błąd	39 m
WD	50°34'33.74"N, 16°39'35.68"E
- błąd	1 m
Odległość	214 m

Srebrna Góra (niem. Silberberg, dial. Selberbarg) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie ząbkowickim, w gminie Stoszowice. Dawniej miasto; uzyskała lokację miejską w 1536 roku, zdegradowana w 1945 roku^[3]. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie wałbrzyskim.

Geografia

Miejscowość posiada zabudowę małomiasteczkową, rozciągniętą wzdłuż stromej doliny^[4]. Położona jest na wysokości od około 400 m n.p.m. do około 600 m n.p.m. (najwyższe wzniesienie – Góra warowna 686 m n.p.m.), w głębokiej, wąskiej dolinie oddzielającej Góry Sowie od Gór Bardzkich^[4].

Demografia

Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 1018 mieszkańców^[1].

Historia

Miejscowość założono w XIV wieku, jako osadę górniczą, wykorzystująca okoliczne złoża rud srebra. Pierwsze przywileje górnicze nadano osadzie w 1331, rozwój górnictwa przerywały wojny husyckie i uszkodzenia kopalń. Ożywienie nastąpiło po 1527 za rządów książąt ziębickich^[5]. Prawa miejskie uzyskała 25 czerwca 1536, na mocy przywileju książąt ziębickich: Joachima, Henryka, Jana i Jerzego II^[4]. Po rozkwicie miasta, na początku XVI wieku, eksploatacja złóż zaczęła być nieopłacalna, w związku z czym po wojnie trzydziestoletniej zaniechano jej, a samo miasto podupadło^[4]. W późniejszych czasach podejmowano próby reaktywacji wydobywania srebra m.in. w 1754, 1812 i 1866, ale nie przyniosły one opłacalności^[5].

W rezultacie porażki Austrii w pierwszej wojnie śląskiej, miasteczko, razem z większością Śląska, weszło w skład Prus, a pobliska przełęcz zyskała pierwszorzędne znaczenie strategiczne, dla obrony prowincji, przed ewentualnym rewanżem austriackim. W roku 1765 rozpoczęto tu budowę górskiej twierdzy z koszarami, ukończoną w 1778 roku^[4]. Polskojęzyczny dokument z 1750 roku wymienia miejscowość pod nazwą Sylberberga^[6]. Również Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, podaje jedynie nazwę Silberberg, bez słowiańskiego odpowiednika, za to z nazwą łacińską Argyrium^[7]. Polską nazwę Srebrna Góra w książce Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku, w roku 1847 wymienił, górnośląski ksiądz, nauczyciel i pisarz, Józef Lompa^[8]. W 1807 wojska napoleońskie oblegały twierdzę, 28 czerwca zdobyły ją, w wyniku ostrzału przez ciężką artylerię zabudowa miasta spłonęła^[5].

W 1900 roku miasteczko uzyskało dostęp do Kolei Sowiogórskiej, a w 1908 roku do Ząbkowickiej Kolei Powiatowej^[4]. 1 maja 1933 roku w Srebrnej Górze miał miejsce Dzień Lotnictwa niem. Flugetag. Wśród innych asów wystartowała tam Hanna Reitsch, młoda rekordzistka sportów szybowcowych, później oblatywaczka nowych samolotów, a także szybownicy z Lądka-Zdroju^[9]. Przed 1945 było zamieszkane w dużej części przez emerytów, nie było tu żadnego zakładu przemysłowego, ani rzemiosła^[5].

W 1945 roku miejscowość została włączona do Polski. Początkowo nazwano ją Srebrnogóra^[10], potem ustalono nazwę Srebrna Góra, co było tłumaczeniem dotychczasowej nazwy niemieckiej. Nowa administracja zakwalifikowała niewielkie miasteczko do rzędu wsi, przez pewien czas miejscowość była opuszczona^[5].

W listopadzie 2015 roku, odkryto wejście do nieczynnej sztolni dawnej kopalni srebra^[11]. Planowane jest jej udostępnienie dla zwiedzających^[12].

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[13]:

Miasto
Kościół parafialny pw. śś. Piotra i Pawła, z lat: 1729-1731, 1808 r.
Dawna plebania, ul. Letnia 6, po 1730 r.
Kościół ewangelicki, z 1592 r., 1695 r.
Twierdza, z lat 1763–1777, góruje nad Srebrną Górą i Przełęczą Srebrną, strzegła przejście przez przełęcz do Kotliny Kłodzkiej, składa się z 6. fortów, szeregu leśnych umocnień i bastionów, jeden z najciekawszych budowli architektury militarnej w Polsce, znacznie większa, od twierdzy kłodzkiej, zbudowana przez Fryderyka II po wojnie siedmioletniej. Jest to największa górska twierdza w Europie. Obecnie w Srebrnej Górze znajduje się plenerowa wystawa broni ciężkiej z okresu II wojny światowej. Z korony twierdzy rozpościera się widok na Sudety (m.in.: Góry Sowie i Bardzkie):
- fort główny Donżon
- reduta i bateria Chochoł Wielki
- bateria Chochoł Średni
- fort i luneta Chochoł Mały
- schron Bramy Polowej
- fort Rogowy I
- fort Wysoka Skała
- fort Ostróg
Villa Hubertus, dawne Schronisko „Pod Fortami”, ul. Kręta 2, z przełomu XIX i XX w.
Dom, ul. Letnia 30, z połowy XVIII w.
Sztolnia nr 2, w dawnej kopalni srebra
Budowle inżynierskie sowiogórskiej kolejki zębatej, trasy zbudowanej na początku XX w. Najciekawszy jej odcinek biegnie, między dwoma ogromnymi wiaduktami, gdzie zastosowano trzecią szynę wspomagającą lokomotywę na trudnych podjazdach. W latach 20. i 30. XX wieku wskutek wielkiego kryzysu kolejka została zlikwidowana:
- wiadukt Żdanowski, murowano-betonowy, z 1901 r.
- wiadukt Srebrnogórski, murowano-żelbetowy, z 1901 r.
- most wiszący, stalowy, z 1903 r.

Gospodarka

Główna gałąź gospodarki to turystyka^[4]. Corocznie kilkadziesiąt tysięcy turystów odwiedza twierdzę. Funkcjonuje dobrze rozwinięta baza noclegowa, m.in. zabytkowe schronisko PTTK, które przyjęło teraz swoją historyczną nazwę Villa Hubertus. Budynek funkcjonuje jako pensjonat i restauracja. Także dawne koszary zostały częściowo zaadaptowane dla potrzeb turystów.

Turystyka

W Srebrnej Górze rozpoczyna się zółty szlak turystyczny na Przełęcz Srebrna^[4]
W pobliżu miejscowości znajduje się startowisko paralotniowe^[14].

Osoby związane ze Srebrną Górą

Marie Wiegmann (1826-1893) – niemiecka malarka urodzona w Srebrnej Górze^[15]

Galeria

Twierdza Srebrnogórska
Dawny kościół ewangelicki
Plebania przy ul. Letniej 6
Dom przy ul. Letniej 30
Most wiszący Kolei Sowiogórskiej
Wiadukt Kolei Sowiogórskiej
Kościół śś. Piotra i Pawła

Przypisy

↑ ^a ^b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1205 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 72–73.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 11: Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie. Wrocław: I-Bis, 1994, s. 370–379. ISBN 83-85773-12-6.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk – przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 128–129.
↑ Dokument pruski z 1750 roku.
↑ Silberberg, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 610 .
↑ Józef Lompa, Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej, Głogówek 1847, s. 24.
↑ Henryk Grzybowski. Tradycje lotnicze ziemi kłodzkiej. Cz. 1. Balony, sterowce i szybowce do 1945 roku. „Rocznik Ziemi Kłodzkiej”. 2021 (t. XXVI), s. 92, 2021-12-01. Adam Łącki. Towarzystwo Miłośników Ziemi Kłodzkiej. ISSN 0137-4141. (pol.).
↑ Spis stacyj i przystanków Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych we Wrocławiu, Wrocław 1945, s. 20.
↑ W Srebrnej Górze znaleźli kopalnię srebra.
↑ Kopalnia pełna tajemnic.
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 242,243. [dostęp 2012-11-06].
↑ Nazwa punktu: Srebrna Góra (Polska). Leonardo XC, 2019-07-12. [dostęp 2020-12-10].
↑ Marie Elisabeth Wiegmann. Księstwo Świdnicko-Jaworskie. [dostęp 2022-02-18].

Bibliografia

Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 11: Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie. Wrocław: Wyd: I-Bis 1995, ISBN 83-85773-12-6.

Linki zewnętrzne

Strona Twierdzy Srebrnogórskiej
Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona

[GUS-1] GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.

[2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1205 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[3] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 72–73.

[staffa-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 11: Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie. Wrocław: I-Bis, 1994, s. 370–379. ISBN 83-85773-12-6.

[dolnyslask-5] Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk – przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 128–129.

[6] Dokument pruski z 1750 roku.

[7] Silberberg, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 610 .

[8] Józef Lompa, Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej, Głogówek 1847, s. 24.

[rzk22srebr-9] Henryk Grzybowski. Tradycje lotnicze ziemi kłodzkiej. Cz. 1. Balony, sterowce i szybowce do 1945 roku. „Rocznik Ziemi Kłodzkiej”. 2021 (t. XXVI), s. 92, 2021-12-01. Adam Łącki. Towarzystwo Miłośników Ziemi Kłodzkiej. ISSN 0137-4141. (pol.).

[10] Spis stacyj i przystanków Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych we Wrocławiu, Wrocław 1945, s. 20.

[11] W Srebrnej Górze znaleźli kopalnię srebra.

[12] Kopalnia pełna tajemnic.

[13] Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 242,243. [dostęp 2012-11-06].

[14] Nazwa punktu: Srebrna Góra (Polska). Leonardo XC, 2019-07-12. [dostęp 2020-12-10].

[15] Marie Elisabeth Wiegmann. Księstwo Świdnicko-Jaworskie. [dostęp 2022-02-18].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Wsie	Budzów Grodziszcze Jemna Lutomierz Mikołajów Przedborowa Różana Rudnica Srebrna Góra Stoszowice Żdanów
Integralne części wsi	Budzów-Kolonia Grodziszcze-Kolonia Lutomierz-Kolonia Stoszowice-Kolonia

Przynależność wojewódzka	woj. wrocławskie
Miasta (1945–1975)	Bardo (Warta) (do 1945 i od 1969) Kamieniec Ząbkowicki (1945–1946) Srebrna Góra (do 1945) Ząbkowice (Śląskie) Ziębice Złoty Stok (Równe)
Osiedla (1954–1972)	Bardo (1954–1968) Kamieniec Ząbkowicki (1954–1958)
Gminy wiejskie (1945–1954 i 1973–1975)	Bardo (1946–1954 i 1973–1975) Brodziszów (Dziećmorowice) (1945–1946) Budzów (Rokitnice) (1945–1946) Ciepłowody (1973–1975) Czerńczyce (Czerniowce) (1945–1946) Goleniów (Golanów) (1945–1946) Henryków (1945–1954) Kalinowice Górne (Strankowa Górna) (1945–1946) Kamieniec Ząbkowicki (1946–1954 i 1973–1975) Lubnów (Łubniów) (1945–1954 i 1973–1975) Mąkolno (Manfredowice) (1945–1954) Nieszków (Międzypole) (1945–1954) Przyłęk (1945–1946) Sadlno (Zadziele) (1945–1954) Stoszowice (1946–1954 i 1973–1975) Rudnica (Rudzienice) (1945–1946) Topola (Rychnów) (1945–1946) Ząbkowice Śląskie (1973–1975) Ziębice (1973–1975) Złoty Stok (1973–1975) Zwrócona (Procany) (1945–1954)
Gromady (1954–1972)	Bardo (1954) Bobolice (1954–1961) Braszowice (1954–1959) Brodziszów (1954–1959) Brzeźnica (1954–1958) Budzów (1954–1968) Chałupki (1954–1959) Ciepłowody (1954–1972) Czernczyce (1960–1961) Henryków (1954–1972) Kalinowice Dolne (1954–1959) Kamieniec Ząbkowicki (1954–1957) Kamieniec Ząbkowicki (1968–1972) Krzelków (1954–1959) Lubnów (1960–1972) Mąkolno (1954–1972) Niedźwiednik (1954–1968) Niedźwiedź (1954–1959) Nieszków (1954–1959) Ożary (1954–1961) Przedborowa (1954–1961) Przyłęk (1954–1972) Rudnica (1954–1959) Sadlno (1954–1972) Stary Henryków (1954–1958) Stolec (1954–1959) Stoszowice (1954–1972) Topola (1954–1968) Ziębice (1960–1972) Zwrócona (1954–1972)

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne