Srokowo

Srokowo
	wieś
	; Ratusz i zabytkowy spichlerz w Srokowie
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	kętrzyński
Gmina	Srokowo
Sołectwo	Srokowo
Liczba ludności (2011)	1385
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	11-420
Tablice rejestracyjne	NKE
SIMC	0488668
	Położenie na mapie gminy Srokowo Srokowo
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Srokowo
	Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Srokowo
	Położenie na mapie powiatu kętrzyńskiego Srokowo
	54°12′49″N 21°31′14″E/54,213611 21,520556

Artykuł	54°12′49″N 21°31′14″E
- błąd	38 m
WD	54°11'46"N, 21°29'53"E, 54°12'50.98"N, 21°31'22.15"E
- błąd	38 m
Odległość	2572 m

Srokowo (do 1950 Dryfort, niem. Drengfurth^[3]) – wieś w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Srokowo^[4]^[5], na Mazurach. Siedziba gminy Srokowo. Dawniej miasto; uzyskało lokację miejską w 1405 roku, zdegradowane w 1945 roku^[6]. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie olsztyńskim.

Przez Srokowo biegnie droga wojewódzka nr 650 oraz przepływa rzeka Omet. Za miastem znajduje się duże wzniesienie moreny czołowej – Diabla Góra (157 m n.p.m.). Jest to dogodny punkt widokowy. Na terenie gminy znajdują się dwa rezerwaty przyrody: Kałeckie Błota i Bajory przy granicy gminy położony jest Rezerwat Siedmiu Wysp.

Toponimia

Miejscowość nazwę Srokowo uzyskało w 1950 r. dla upamiętnienia Stanisława Srokowskiego (1872–1950) – geografa, autora licznych prac naukowych na temat Prus Wschodnich. W latach 1945–1950 był przewodniczącym Państwowej Komisji Ustalania Nazw Miejscowości, zajmującej się nazewnictwem na ziemiach zachodnich.

Historia

Akt oddania się stanów pruskich królowi Polski Kazimierzowi IV Jagiellończykowi i Koronie Królestwa Polskiego, 1454, Archiwum Główne Akt Dawnych

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1397 r. a prawa miejskie nadał jej 4 lipca 1405 roku wielki mistrz krzyżacki Konrad V von Jungingen. Zasadźcami miasta na prawie chełmińskim byli dwaj bracia Seyfart i Piotr Wolfowie. Srokowo lokowane było obok już istniejącej wsi na 114 włókach, z czego 4 włóki przeznaczone były na uposażenie kościoła. Parafia przed reformacją należała do archiprezbiteratu w Sępopolu. Miasto wybudowane zostało według określonego planu. Kościół farny ulokowany został w północno-zachodniej części miasta. Srokowo nie posiadało murów miejskich, a otoczone było fosami i wałami ziemnymi z palisadą drewnianą. Do miasta prowadziły trzy bramy: Nordenborska, Węgoborska i Rastemborska.

Miasto w czasie wojny trzynastoletniej 19 czerwca 1454 złożyło hołd komisarzowi króla Kazimierza Jagiellończyka w Królewcu. Od połowy XVI wieku Polacy posiadali w mieście oddzielną gminę kościelną i oddzielny kościół, który istniał do połowy XVIII wieku. Pomiędzy 1569 a 1900 siedemnastu srokowskich proboszczów było z pochodzenia Polakami. W Srokowie już w 1592 r. była szkoła parafialna, księgi kościelne w tym okresie były prowadzone w języku polskim^[7]. Srokowo zostało zniszczone w 1657 r. przez Tatarów w ramach polskich represji nad elektorem za pomoc udzieloną Szwedom.

W roku 1877 hrabina Anna Lehndorff ze Sztynortu założyła w Srokowie dom dziecka. Pod koniec XIX w. były w nim 54 dziewczęta. Dziećmi opiekowały się ewangelickie diakonisy.

Dryfort na pocz. XX w.

Srokowo uległo zniszczeniu w czasie ostatnich dwóch wojen. W czasie I wojny światowej zniszczone zostały podcieniowe kamieniczki przy rynku. Miasto nie rozwijało się, w 1939 zamieszkiwało je 2280 osób. Odbudowana miejscowość uległa ponownemu zniszczeniu w 1945 r., podczas zajmowania przez Armię Czerwoną. Miasto utraciło 60% zabudowy.

Po II wojnie światowej 1 września 1945 rozpoczęła się nauka w szkole powszechnej zorganizowanej przez Zofię Folejewską.

Tablica upamiętniająca Stanisława Srokowskiego na ścianie ratusza

W 1946 miejscowość została włączona do nowo powstałego województwa olsztyńskiego na terenie powojennej Polski i została zakwalifikowana, ze względu na zniszczenia i niewielkie rozmiary, do rzędu wsi. Niemieckojęzyczna ludność miasta została wysiedlona do Niemiec.

W 1950 r. historyczną nazwę Dryfort zastąpiono nazwą Srokowo, upamiętniając w ten sposób Stanisława Srokowskiego (1872–1950) – geografa, autora licznych prac naukowych na temat Prus Wschodnich. W latach 1945–1950 był przewodniczącym Państwowej Komisji Ustalania Nazw Miejscowości, zajmującej się nazewnictwem na ziemiach zachodnich.

W ostatnim okresie funkcjonowania PGR w Srokowie była siedziba wielozakładowego przedsiębiorstwa o nazwie Państwowe Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej w Srokowie. W skład PPGR Srokowo wchodziły następujące zakłady role: Brzeźnica, Pniewo Solanka, Srokowski Dwór, Stawiska i Tarławki. Srokowo jest siedzibą gminy i Nadleśnictwa Srokowo.

Zabytki

Kościół Świętego Krzyża

Kościół Świętego Krzyża w Srokowie wzniesiony w 1409 r. Kościół poddawany był restauracjom w latach 1577, 1653 i 1708-1709. Kościół jest świątynią jednonawową z wieżą od zachodu na rzucie kwadratu. Biskup warmiński Łukasz Watzenrode 30 października 1489 r. ustanowił tu wikariat. Ołtarz główny w kościele z 1824 r. wykonał Wilhelm Biereichel z Reszla. Ozdobą ołtarza jest drewniana figurka Pięknej Madonny z pierwszych lat XV w. Organy w 1769 r. wykonał Jan Preuss z Królewca. W Srokowie obok kościoła farnego w 1450 r. wybudowano kościół polski, który rozebrano w 1725 r. Kościół jest siedzibą parafii św. Krzyża.

Kościół ewangelicki

Kościół ewangelicki. Katolicy w Srokowie w 1937 r. wybudowali kaplicę. Wspomniana kaplica to świątynia jednonawowa z wieżą dzwonną od zachodu. Budynek kościelny jest orientowany i wybudowany z głazów granitowych. Wieża kościelna do wysokości kalenicy wykonana jest także z granitu, a wyżej z cegły. Kaplica w swoim stylu nawiązuje do architektury romańskiej, łącznie ze sklepieniem pseudokolebkowym wnętrza. Kościół zlokalizowany jest na południowym obrzeżu Srokowa przy ul. Łąkowej. W pobliżu kościoła znajduje się dawny cmentarz katolicki. W 1945 kościół ten służył katolikom, a później gdy zmieniła się struktura wyznaniowa ludności protestanci zamienili się z katolikami na świątynie. Kościół przy ul. Łąkowej jest kościołem filialnym Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Kętrzynie.

Spichlerz

Ratusz wybudowany został z fundacji Jana Zygmunta w latach 1608-1611. Obecny budynek wybudowano w latach 1772-1775 według projektu Fettera. Ratuszowa wieżyczka wykonana została w 1817 r. Na ratuszu znajduje się kartusz z herbem Jana Zygmunta. Obok ratusza zachował się XVIII-wieczny spichlerz z muru pruskiego.
Spichlerz murowano-ryglowy z drugiej połowy XVIII w. obok ratusza
Kamieniczki z XIX w. w rynku i przyległych ulicach: Chopina, Barciańskiej, Wileńskiej.
Wieża Bismarcka

Demografia

Liczba mieszkańców: w roku 1885 – 1693 osoby, w 1910 – 2182, w 1933 – 2233, w 1939 – 2293.

Ludzie związani ze Srokowem

Czesław Urbanik – polski teoretyk sportu, biomechanik i trener, ur. w Srokowie
Cyryl Klimowicz – katolicki biskup diecezji w Irkucku był absolwentem Szkoły Podstawowej w Srokowie z roku 1968.

Zobacz też

II wojna północna

Przypisy

↑ Wieś Srokowo w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2017-06-04] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1189 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ GUS. Rejestr TERYT
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 72-73.
↑ Jan Bałdowski "Warmia i Mazury, mały przewodnik" Wydawnictwo Sport i Turystyka Warszawa 1977 s. 201-202

Bibliografia

Kętrzyn z dziejów miasta i okolic, wyd. "Pojezierze", Olsztyn, 1978.
Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 170-171
Ewangelicy na Warmii i Mazurach, Grzegorz Jasiński – rozdz. Misja wewnętrzna i związane z Kościołem ewangelickim zakłady opiekuńcze na Mazurach w XIX wieku, Mazurskie Towarzystwo Ewangelickie, Olsztyn, 2001, ISBN 83-915852-0-4 (str. 40 – dom dziecka)
Kętrzyn – oni tworzyli historię, Towarzystwo Miłośników Kętrzyna, ANTYKWA, Olsztyn-Kętrzyn, 2007, ISBN 978-83-919317-4-5. (str. 151-153 – Cyryl Klimowicz).

Linki zewnętrzne

Dryfort, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 178 .
Oficjalna strona Gminy Srokowo. srokowo.iaw.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-27)].
www.parafia-srokowo.pl Strona Parafii Świętego Krzyża w Srokowie
Strona poświęcona dawnemu Srokowu
Portal Świadomie Aktywni Srokowo
Historia miasta Srokowo autorstwa dr. Jerzego Sikorskiego

[1] Wieś Srokowo w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2017-06-04] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[poczta-2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1189 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[MP-3] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)

[R2013-4] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[teryt-5] GUS. Rejestr TERYT

[6] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 72-73.

[7] Jan Bałdowski "Warmia i Mazury, mały przewodnik" Wydawnictwo Sport i Turystyka Warszawa 1977 s. 201-202

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Wsie	Bajory Małe Bajory Wielkie Jankowice Jegławki Kosakowo Leśniewo Leśny Rów Łęknica Silec Siniec Solanka Srokowo Wilczyny Wyskok Wysoka Góra
Osady	Bajorki Bajorski Gaj Brzeźnica Chojnica Goszczewo Jegławki Kałki Kąty Kolkiejmy Mintowo Niedziały Nowa Różanka Skandławki Srokowski Dwór Suchodoły Szczeciniak
Przysiółki	Łęsk Wólka Jankowska
Osady leśne	Marszałki Osikowo Wilcze
Integralne cz. miejscowości	Dolny Siniec Kaczory Księży Dwór Lesieniec Lipowo Mazurkowo Młynowo Pieczarki Podlasie Pyszki Różanka-Leśniczówka Rybakowo Rypławki Siemkowo Silecki Folwark Siniec-Cegielnia Sińczyk-Leśniczówka Sówka Stare Jegławki Wikrowo Wilcza Wólka Złote Pole

Przynależność wojewódzka	okręg mazurski (1945–46) woj. olsztyńskie (od 1946)
Miasta	Barciany (Barty) (do 1946) Srokowo (Drengfurt) (do 1946) Kętrzyn Korsze (od 1962) Reszel (← od 1973)
Osiedle (1954–72)	Korsze (1954–62)
Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75)	Barciany (Barty) (1945–54 i od 1973) Bezławki (Berławsk) (1945–54) Biedaszki (Nowy Dwór, Wielki Dwór) (1945–54) Bobrowo (Biberniki) (← 1946–54) Czerniki (1945–46) Drogosze (1945–46) Garbno (1945–46) Kętrzyn (od 1973) Korsze (Korszyn) (1945–54 i od 1973) Kraskowo (Potok) (1945–54) Nowa Różanka (Różana) (1946–54) Reszel (od 1973) Sątoczno (Lankinikowo) (1945–54) Siniec (1945–46) Skandawa (Skandowo) (← 1946–54 i od 1973) Srokowo (Drengfurt, Dryfort) (1945–54 i od 1973) Winda (Wendenowo) (1945–54)
Gromady (1954–72)	Bajory Wielkie (1954–59) Barciany (1954–72) Biedaszki (1954–60) Drogosze (1954–68) Dzietrzychowo (1954 →) Gałwuny (1954–57) Garbno (1954–57) Kętrzyn (1960–72) Korsze I (1954) Korsze II (1954–72) Kosakowo (1954–57) Kraskowo (1954–72) Kruszewiec (1954–72) Łankiejmy (1954–59) Mołtajny (1954–72) Nakomiady (← 1955–71) Nowa Różanka (1954–68) Ogródki (1954–57) Pieckowo (1954–57) Pilec (1954–57) Pożarki (1954–57) Sątoczno (1954–71) Silginy (1954–57) Skandawa (1954–72) Solanka (1954–57) Srokowo (1954–72) Święta Lipka (1958–72) Wajsznory (1954–57) Wilkowo (1954–59) Winda (1954–72)

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne