Ssaki Polski

Ssaki Polski – gatunki zwierząt z gromady ssaków (Mammalia) występujące w Polsce w stanie dzikim, w granicach swojego naturalnego obszaru występowania (gatunki rodzime), gatunki pojawiające się sporadycznie w wyniku migracji, oraz gatunki obce występujące w środowisku naturalnym. Nie ujęto w wykazie gatunków udomowionych, hodowlanych (z wyjątkiem uciekinierów z hodowli, mogących egzystować w warunkach naturalnych np. nutrii) oraz trzymanych w ogrodach zoologicznych. Łącznie, w czasach nowożytnych (po roku 1500), na terenie Polski odnotowano 119 (uwzględniając sobola^[a] – 120, a być może nawet 122, jeśli prawdziwe są informacje o bytowaniu na ziemiach polskich polatuchy i rosomaka^[1]) gatunków ssaków, występujących w stanie dzikim.

Za gatunki obce uznano takie, które zostały introdukowane przez człowieka na terytorium Polski (np. muflon, jeleń wschodni) oraz takie, które zostały introdukowane przez człowieka do Europy z innej części świata, a następnie przywędrowały do Polski z sąsiednich krajów (np. jenot, piżmak)^[2]. Znakiem (†) oznaczono gatunki całkowicie wymarłe lub wymarłe na obszarze Polski i dotychczas nie reintrodukowane.

Rodzina	Rodzaj	Gatunek	Uwagi	Grafika
Rząd: owadożerne (Eulipotyphla)
jeżowate (Erinaceidae)	jeż (Erinaceus)	jeż wschodni (Erinaceus roumanicus)	objęty ochroną częściową
jeżowate (Erinaceidae)	jeż (Erinaceus)	jeż zachodni (Erinaceus europaeus)	objęty ochroną częściową
kretowate (Talpidae)	kret (Talpa)	kret europejski (Talpa europaea)	objęty ochroną częściową
ryjówkowate (Soricidae)	zębiełek (Crocidura)	zębiełek białawy (Crocidura leucodon)	objęty ochroną ścisłą	(c) I, Dodoni, CC-BY-SA-3.0
	zębiełek (Crocidura)	zębiełek karliczek (Crocidura suaveolens)	objęty ochroną ścisłą
	rzęsorek (Neomys)	rzęsorek mniejszy (Neomys anomalus)	objęty ochroną ścisłą
	rzęsorek (Neomys)	rzęsorek rzeczek (Neomys fodiens)	objęty ochroną ścisłą
	ryjówka (Sorex)	ryjówka aksamitna (Sorex araneus)	objęta ochroną ścisłą
		ryjówka górska (Sorex alpinus)	objęta ochroną ścisłą
		ryjówka malutka (Sorex minutus)	objęta ochroną ścisłą
		ryjówka średnia (Sorex caecutiens)	objęta ochroną ścisłą
Rząd: nietoperze (Chiroptera)
Rodzina	Rodzaj	Gatunek	Uwagi	Grafika
podkowcowate (Rhinolophidae)	podkowiec (Rhinolophus)	podkowiec mały (Rhinolophus hipposideros)	objęty ochroną ścisłą
podkowcowate (Rhinolophidae)	podkowiec (Rhinolophus)	podkowiec duży (Rhinolophus ferrumequinum)	objęty ochroną ścisłą
mroczkowate (Vespertilionidae)	mopek (Barbastella)	mopek zachodni (Barbastella barbastellus)	objęty ochroną ścisłą
	mroczek (Eptesicus)	mroczek pozłocisty (Eptesicus nilssonii)	objęty ochroną ścisłą
	mroczek (Eptesicus)	mroczek późny (Eptesicus serotinus)	objęty ochroną ścisłą
	przymroczek (Hypsugo)	przymroczek Saviego (Hypsugo savii)^[3]	objęty ochroną ścisłą
	nocek (Myotis)	nocek Alkatoe (Myotis alcathoe)	objęty ochroną ścisłą	(c) Manuel Ruedi, CC BY-SA 3.0
		nocek Bechsteina (Myotis bechsteinii)	objęty ochroną ścisłą
		nocek Brandta (Myotis brandtii)	objęty ochroną ścisłą
		nocek duży (Myotis myotis)	objęty ochroną ścisłą
		nocek ostrouszny (Myotis oxygnathus)	objęty ochroną ścisłą	(c) GeForce3 z angielskiej Wikipedii, CC BY 3.0
		nocek łydkowłosy (Myotis dasycneme)	objęty ochroną ścisłą
		nocek Natterera (Myotis nattereri)	objęty ochroną ścisłą
		nocek orzęsiony (Myotis emarginatus)	objęty ochroną ścisłą
		nocek rudy (Myotis daubentonii)	objęty ochroną ścisłą
		nocek wąsatek (Myotis mystacinus)	objęty ochroną ścisłą
	borowiec (Nyctalus)	borowiec leśny (Nyctalus leisleri)	objęty ochroną ścisłą
		borowiec olbrzymi (Nyctalus lasiopterus)	objęty ochroną ścisłą
		borowiec wielki (Nyctalus noctula)	objęty ochroną ścisłą
	karlik (Pipistrellus)	karlik drobny (Pipistrellus pygmaeus)	objęty ochroną ścisłą
		karlik malutki (Pipistrellus pipistrellus)	objęty ochroną ścisłą
		karlik większy (Pipistrellus nathusii)	objęty ochroną ścisłą
		karlik średni (Pipistrellus kuhlii)	objęty ochroną ścisłą
	gacek (Plecotus)	gacek brunatny (Plecotus auritus)	objęty ochroną ścisłą
	gacek (Plecotus)	gacek szary (Plecotus austriacus)	objęty ochroną ścisłą
	mroczak (Vespertilio)	mroczak posrebrzany (Vespertilio murinus)	objęty ochroną ścisłą
podkasańcowate (Miniopteridae)	podkasaniec (Miniopterus)	podkasaniec zwyczajny (Miniopterus schreibersii)^[4]	pojedyncze osobniki obserwowane od 2015
Rząd: gryzonie (Rodentia)
Rodzina	Rodzaj	Gatunek	Uwagi	Grafika
wiewiórkowate (Sciuridae)	świstak (Marmota)	świstak tatrzański (Marmota marmota latirostris)	objęty ochroną ścisłą
	wiewiórka (Sciurus)	wiewiórka pospolita (Sciurus vulgaris)	objęta ochroną ścisłą
	suseł (Spermophilus)	suseł moręgowany (Spermophilus citellus)	objęty ochroną ścisłą
	suseł (Spermophilus)	suseł perełkowany (Spermophilus suslicus)	objęty ochroną ścisłą
skoczkowate (Dipodidae)	smużka (Sicista)	smużka leśna (Sicista betulina)	objęta ochroną ścisłą
skoczkowate (Dipodidae)	smużka (Sicista)	smużka stepowa (Sicista subtilis)	objęta ochroną ścisłą
bobrowate (Castoridae)	bóbr (Castor)	bóbr europejski (Castor fiber)	objęty ochroną częściową
bobrowate (Castoridae)	bóbr (Castor)	bóbr kanadyjski (Castor canadensis)†	gatunek obcy introdukowany ok. 1928, na obszarze Polski wyginął po roku 1970.
chomikowate (Cricetidae)	chomik (Cricetus)	chomik europejski (Cricetus cricetus)	objęty ochroną ścisłą
kolczakowate (Echimyidae)	nutria (Myocastor)	nutria amerykańska (Myocastor coypus)	gatunek obcy, w Polsce od ok. 1960
karczowniki (Arvicolinae)	karczownik (Arvicola)	karczownik ziemnowodny (Arvicola amphibius)	objęty ochroną częściową
	karczownik (Arvicola)	karczownik górski (Arvicola scherman)	gatunek wydzielony niedawno z Arvicola amphibius, nieobjęty jeszcze ochroną
	nornica (Myodes)	nornica ruda (Myodes glareolus)
	śnieżnik (Chionomys)	śnieżnik europejski (Chionomys nivalis)	objęty ochroną ścisłą
	nornik (Microtus)	nornik bury (Microtus agrestis)
		nornik północny (Microtus oeconomus)
		nornik zwyczajny (Microtus arvalis)
		nornik darniowy (Microtus subterraneus)
		nornik tatrzański (Microtus tatricus)	objęta ochroną ścisłą
	piżmak (Ondatra)	piżmak amerykański (Ondatra zibethicus)	gatunek obcy, w Polsce od 1905, gatunek łowny
popielicowate (Gliridae)	koszatka (Dryomys)	koszatka leśna (Dryomys nitedula)	objęta ochroną ścisłą	(c) I, Dodoni, CC-BY-SA-3.0
	żołędnica (Eliomys)	żołędnica europejska (Eliomys quercinus)	objęta ochroną ścisłą
	popielica (Glis)	popielica szara (Glis glis)	objęta ochroną ścisłą
	orzesznica (Muscardinus)	orzesznica leszczynowa (Muscardinus avellanarius)	objęta ochroną ścisłą
myszowate (Muridae)	myszarka (Apodemus)	myszarka polna (Apodemus agrarius)
		myszarka leśna (Apodemus flavicolis)		(c) James Lindsey at Ecology of Commanster, CC BY-SA 3.0
		myszarka zielna (Apodemus uralensis)	objęta ochroną częściową
		myszarka zaroślowa (Apodemus sylvaticus)	objęta ochroną częściową
	badylarka (Micromys)	badylarka pospolita (Micromys minutus)	objęta ochroną częściową
	mysz (Mus)	mysz domowa (Mus musculus)
	szczur (Rattus)	szczur śniady (Rattus rattus)
	szczur (Rattus)	szczur wędrowny (Rattus norvegicus)
Rząd: zajęczaki (Lagomorpha)
Rodzina	Rodzaj	Gatunek	Uwagi	Grafika
zającowate (Leporidae)	królik (Oryctolagus)	królik europejski (Oryctolagus cuniculus)	gatunek łowny	(c) Koenigsegg z niderlandzkiej Wikipedii, CC BY-SA 2.5 nl
	zając (Lepus)	zając bielak (Lepus timidus)	objęty ochroną ścisłą
	zając (Lepus)	zając szarak (Lepus europaeus)	gatunek łowny
Rząd: drapieżne (Carnivora)
Rodzina	Rodzaj	Gatunek	Uwagi	Grafika
psowate (Canidae)	wilk (Canis)	wilk szary (Canis lupus)	objęty ochroną ścisłą
	wilk (Canis)	szakal złocisty (Canis aureus)	gatunek w trakcie naturalnej ekspansji, w Polsce pojedyncze osobniki obserwowane od 2015^[5]
	jenot (Nyctereutes)	jenot azjatycki (Nyctereutes procyonoides)	gatunek obcy, w Polsce od 1955, gatunek łowny
	lis (Vulpes)	lis rudy (Vulpes vulpes)	gatunek łowny
niedźwiedziowate (Ursidae)	niedźwiedź (Ursus)	niedźwiedź brunatny (Ursus arctos)	objęty ochroną ścisłą
łasicowate (Mustelidae)	wydra (Lutra)	wydra europejska (Lutra lutra)	objęta ochroną częściową
	kuna (Martes)	kuna domowa (Martes foina)	gatunek łowny	(c) I, Atirador, CC-BY-SA-3.0
		kuna leśna (Martes martes)	gatunek łowny
		soból tajgowy (Martes zibellina)†	zobacz przypis^[a]
	borsuk (Meles)	borsuk europejski (Meles meles)	gatunek łowny	(c) James Lindsey at Ecology of Commanster, CC BY-SA 3.0
	łasica (Mustela)	łasica pospolita (Mustela nivalis)	objęta ochroną ścisłą
		gronostaj europejski (Mustela erminea)	objęty ochroną ścisłą
		norka europejska (Mustela lutreola)†	objęta ochroną ścisłą, prawdopodobnie zanikła na obszarze Polski, ostatnio była stwierdzana w latach 30. XX w.
		tchórz zwyczajny (Mustela putorius)	gatunek łowny
		tchórz stepowy (Mustela eversmanni)	objęty ochroną ścisłą
	wizon (Neovison)	wizon amerykański (Neovison vison)	gatunek obcy, w Polsce od ok. 1960, gatunek łowny
szopowate (Procyonidae)	szop (Procyon)	szop pracz (Procyon lotor)	gatunek obcy, w Polsce od 1927, gatunek łowny
kotowate (Felidae)	ryś (Lynx)	ryś euroazjatycki (Lynx lynx)	objęty ochroną ścisłą
kotowate (Felidae)	kot (Felis)	żbik europejski (Felis silvestris)	objęty ochroną ścisłą
fokowate (Phocidae)	szarytka (Halichoerus)	szarytka morska (Halichoerus grypus)	objęta ochroną ścisłą
	nerpa (Pusa)	nerpa obrączkowana (Pusa hispida)	objęta ochroną ścisłą
	foka (Phoca)	foka pospolita (Phoca vitulina)	objęta ochroną ścisłą
morsowate (Odobenidae)	mors (Odobenus)	mors arktyczny (Odobenus rosmarus)	czerwiec 2022 r., Mielno^[6]
Rząd: nieparzystokopytne (Perissodactyla)
Rodzina	Rodzaj	Gatunek	Uwagi	Grafika
koniowate (Equidae)	koń (Equus)	tarpan (Equus ferus)†	wymarł całkowicie w początkach XIX w.
Rząd: parzystokopytne (Artiodactyla)
Rodzina	Rodzaj	Gatunek	Uwagi	Grafika
wołowate (Bovidae)	bizon (Bison)	żubr europejski (Bison bonasus)	objęty ochroną ścisłą
	bydło (Bos)	tur (Bos primigenius)†	wymarł całkowicie w 1627
	owca (Ovis)	muflon śródziemnomorski (Ovis musimon)	gatunek obcy, w Polsce od 1899, gatunek łowny
	kozica (Rupicapra)	kozica tatrzańska (Rupicapra rupicapra tatrica)	objęta ochroną ścisłą
świniowate (Suidae)	świnia (Sus)	dzik (Sus scrofa)	gatunek łowny
jeleniowate (Cervidae)	łoś (Alces)	łoś euroazjatycki (Alces alces)	gatunek łowny
	sarna (Capreolus)	sarna europejska (Capreolus capreolus)	gatunek łowny
	sarna (Capreolus)	sarna syberyjska (Capreolus pygargus)†	gatunek (izolowana populacja) wykazany z terenu wschodniej Polski na podstawie badań genetycznych mtDNA^[7], niezależnie introdukowany (osobniki z terenu Rosji) ok. 1900 w okolicach Kędzierzyna Koźla, gdzie później wyginęła
	jeleń (Cervus)	jeleń szlachetny (Cervus elaphus)	gatunek łowny
		jeleń wschodni (Cervus nippon)	gatunek obcy, introdukowany w 1905, gatunek łowny
		jeleń kanadyjski (Cervus canadensis)†	gatunek obcy, wyginął na obszarze Polski
	daniel (Dama)	daniel zwyczajny (Dama dama)	gatunek obcy, w Polsce od XVII w., gatunek łowny
Rząd: walenie (Cetacea)
Rodzina	Rodzaj	Gatunek	Uwagi	Grafika
zyfiowate (Ziphiidae)	dziobowal (Mesoplodon)	dziobowal dwuzębny (Mesoplodon bidens)	objęty ochroną ścisłą
zyfiowate (Ziphiidae)	butlogłów (Hyperoodon)	butlogłów północny (Hyperoodon ampullatus)	objęty ochroną ścisłą
delfinowate (Delphinidae)	delfin (Delphinus)	delfin zwyczajny (Delphinus delphin)	objęty ochroną ścisłą
	delfinowiec (Lagenorhynchus)	delfinowiec białonosy (Lagenorhynchus albirostris)	objęty ochroną ścisłą
	butlonos (Tursiops)	butlonos zwyczajny (Tursiops truncatus)	objęty ochroną ścisłą
morświnowate (Phocoenidae)	morświn (Phocoena)	morświn zwyczajny (Phocoena phocoena)	objęty ochroną ścisłą
narwalowate (Monodontidae)	białucha (Delphinapterus)	białucha arktyczna (Delphinapterus leucas)	objęta ochroną ścisłą
płetwalowate (Balaenopteridae)	długopłetwiec (Megaptera)	długopłetwiec oceaniczny (Megaptera novaeangliae)	objęty ochroną ścisłą
	płetwal (Balaenoptera)	płetwal zwyczajny (Balaenoptera physalus)	objęty ochroną ścisłą
	płetwal (Balaenoptera)	płetwal czerniakowy (Balaenoptera borealis)	objęty ochroną ścisłą
waleniowate (Balaenidae)	waleń (Eubalaena)	waleń biskajski (Eubalaena glacialis)	objęty ochroną ścisłą, w polskiej części wód Morza Bałtyckiego był ostatnio obserwowany w średniowieczu

Zobacz też

Uwagi

↑ ^a ^b W literaturze brak jest jakichkolwiek naukowych danych o występowaniu sobola w czasach historycznych w obecnych granicach Polski. Jednak Czerwona Lista Gatunków Zagrożonych IUCN podaje, że gatunek ten „wymarł w Polsce”, jak również, że pierwotny jego zasięg rozciągał się „od północnej Skandynawii do zachodniej Polski”^[8]. Według encyklopedii PWN wyginął na terenie Polski w XVII w.^[9]

Przypisy

↑ BIAŁOWIESKI PARK NARODOWY. Koło PTTK nr. 24 „Młodzi Silni Weseli”.. [dostęp 2012-06-07].
↑ Zobacz: Strona internetowa Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie: Gatunki obce stwierdzone w Polsce. [dostęp 2008-08-11].
↑ Marcel Uhrin, Ulrich Hüttmeir, Marina Kipson, Péter Estók i inni. Status of Savi’s pipistrelle Hypsugo savii (Chiroptera) and range expansion in Central and south-eastern Europe: a review. „Mammal Review”. 46 (1), s. 1–16, 2016. DOI: 10.1111/mam.12050. ISSN 1365-2907 (ang.).
↑ Krzysztof Piksa, Wojciech J. Gubała. First record of Miniopterus schreibersii (Chiroptera: Miniopteridae) in Poland—a possible range expansion?. „Mammal Research”, 2020. DOI: 10.1007/s13364-020-00533-8 (ang.).
↑ Naukowcy potwierdzili obecność w Polsce szakala złocistego (pol.). W: Nauka [on-line]. Polska Agencja Prasowa. [dostęp 2015-07-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)].
↑ Andrzej Kraśnicki jr: Przyrodnicza sensacja. Mors odpoczywa na bałtyckiej plaży koło Mielna. Pierwszy taki przypadek w historii. Wyborcza.pl Szczecin, Agora SA, 2022-06-23. [dostęp 2022-06-23].
↑ Global phylogeography of the genus Capreolus (Artiodactyla: Cervidae), a Palaearctic meso-mammal, „Zoological Journal of the Linnean Society”, 2014, DOI: 10.1111/zoj12091, ISSN 1096-3642 [dostęp 2021-08-30] (ang.).
↑ V.G.V.G. Monakhov V.G.V.G., Martes zibellina, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2008-08-10] (ang.).
↑ soból, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2011-09-20] .

Bibliografia

Baraniak E., Kubasik W., Pałka K. 1998. Smużka stepowa Sicista subtilis (Pallas, 1773) (Rodentia: Zapodidae) – nowy gatunek ssaka w faunie Polski. Przegląd Zoologiczny 42 (2): 241-243.
Bogdanowicz W., Ruprecht A.L. 1987 Przypadki stwierdzeń szopa pracza Procoyon lotor (Linnaeus, 1758) w Polsce. Przegląd Zoologiczny 31 (3): 375-383
Carleton M., Musser G., Pavlinov I. 2003. Myodes Pallas, 1811, is the valid name for the genus of red-backed voles. W: A.O. Averianov, N.I. Abramson (red.) Systematics, Phylogeny and Paleontology of Small Mammals. An International Conference Devoted to the 90th Anniversary of Prof. I.M. Gromov. Proceedings of the Zoological Institute, Saint Petersburg: 96-98.
Instytut Ochrony Przyrody PAN 2007. Gatunki obce w Polsce. Lista gatunków [dostęp 1 października 2007].
Mitchell-Jones A.J., Amori G., Bogdanowicz W., Kryštufek B., Reinjders P.J.H., Spitzenberger F., Stubbe M., Thissen J.B.M., Vohralik V., Zima J. 1999. The Atlas of European Mammals. Academic Press, London.
Niermann I., Biedermann M., Bogdanowicz W., Brinkmann R., Le Bris Y., Ciechanowski M., Dietz C., Dietz I., Estók P., Helversen O. v., Le Houédec A., Paksuz S., Petrov B.P., Özkan B., Piksa K., Rachwald A., Roué S.Y., Sachanowicz K., Schorcht W., Tereba A., Mayer F. 2007. Biogeography of the recently described Myotis alcathoe von Helversen and Heller, 2001. Acta Chiropterologica 9: 361-378.
Pucek Z. 1984 (red.). Klucz do oznaczania ssaków Polski. PWN, Warszawa.
Sachanowicz, K., Ciechanowski M., Piksa K. 2006. Distribution patterns, species richness and status of bats in Poland. Vespertilio 9-10: 151-173. (format pdf) (ang.)
Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.): Erinaceus roumanicus w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) (ang.). Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2007-12-01].
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie ustalenia listy gatunków zwierząt łownych (Dz.U. z 2005 r. nr 45, poz. 433)
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. 2016 poz. 2183)

Linki zewnętrzne

Atlas Ssaków Polski

[u1-1] W literaturze brak jest jakichkolwiek naukowych danych o występowaniu sobola w czasach historycznych w obecnych granicach Polski. Jednak Czerwona Lista Gatunków Zagrożonych IUCN podaje, że gatunek ten „wymarł w Polsce”, jak również, że pierwotny jego zasięg rozciągał się „od północnej Skandynawii do zachodniej Polski”^[8]. Według encyklopedii PWN wyginął na terenie Polski w XVII w.^[9]

[pttk-2] BIAŁOWIESKI PARK NARODOWY. Koło PTTK nr. 24 „Młodzi Silni Weseli”.. [dostęp 2012-06-07].

[obce-3] Zobacz: Strona internetowa Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie: Gatunki obce stwierdzone w Polsce. [dostęp 2008-08-11].

[4] Marcel Uhrin, Ulrich Hüttmeir, Marina Kipson, Péter Estók i inni. Status of Savi’s pipistrelle Hypsugo savii (Chiroptera) and range expansion in Central and south-eastern Europe: a review. „Mammal Review”. 46 (1), s. 1–16, 2016. DOI: 10.1111/mam.12050. ISSN 1365-2907 (ang.).

[Miniopterus-5] Krzysztof Piksa, Wojciech J. Gubała. First record of Miniopterus schreibersii (Chiroptera: Miniopteridae) in Poland—a possible range expansion?. „Mammal Research”, 2020. DOI: 10.1007/s13364-020-00533-8 (ang.).

[6] Naukowcy potwierdzili obecność w Polsce szakala złocistego (pol.). W: Nauka [on-line]. Polska Agencja Prasowa. [dostęp 2015-07-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)].

[Bałtyk22-7] Andrzej Kraśnicki jr: Przyrodnicza sensacja. Mors odpoczywa na bałtyckiej plaży koło Mielna. Pierwszy taki przypadek w historii. Wyborcza.pl Szczecin, Agora SA, 2022-06-23. [dostęp 2022-06-23].

[8] Global phylogeography of the genus Capreolus (Artiodactyla: Cervidae), a Palaearctic meso-mammal, „Zoological Journal of the Linnean Society”, 2014, DOI: 10.1111/zoj12091, ISSN 1096-3642 [dostęp 2021-08-30] (ang.).

[9] V.G.V.G. Monakhov V.G.V.G., Martes zibellina, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2008-08-10] (ang.).

[10] soból, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2011-09-20] .

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne