St Albans

St Albans
Ilustracja
Panorama centrum St Albans
HerbFlaga
HerbFlaga
Dewiza: MEDIOCRIA FIRMA (Bezpieczeństwo w przeciętności)
Państwo

 Wielka Brytania

Kraj

 Anglia

Region

East of England

Hrabstwo

Hertfordshire

Dystrykt

St Albans

Burmistrz

Mohammad Iqbal Zia [1]

Powierzchnia

161,18 (dystrykt) km²

Populacja (2001)
• liczba ludności
• gęstość


64 038[2]
(miasto i dystrykt) 815 os./km²

Nr kierunkowy

+44-1727

Kod pocztowy

AL1, AL2, AL3, AL4

Położenie na mapie Hertfordshire
Mapa konturowa Hertfordshire, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „St Albans”
Contains Ordnance Survey data © Crown copyright and database right, CC BY-SA 3.0
Położenie na mapie Wielkiej Brytanii
Położenie na mapie Anglii
Mapa konturowa Anglii, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „St Albans”
Ziemia51°45′08″N 0°20′19″W/51,752222 -0,338611
Strona internetowa
Portal Wielka Brytania
Ratusz w St Albans

St Albans (czasem jako Saint Albans, łac. Villa Albani[3] lub Villa Sancti Albani[4], pol. hist. Albano) – miasto w Wielkiej Brytanii, w Anglii, w południowej części hrabstwa Hertfordshire.

Położone jest w dolinie rzeki Ver (dorzecze Tamizy), ok. 32 km na północny zachód od Londynu. Zamieszkuje je ponad 64 tys. osób[2] (ponad 131 tys. wraz z przedmieściami). Razem z Harpenden i pobliskimi wsiami tworzy niemetropolitalny dystrykt St Albans.

W czasie panowania rzymskiego miasto, znane jako Verulamium, było największym po Londynie (Londinium) ośrodkiem, a od ok. 60 r. – stolicą (municipium) rzymskiej Brytanii[5][6].

W mieście rozwinął się przemysł poligraficzny oraz elektrotechniczny[7].

Nazwa

Fragment murów rzymskiego Verulamium

W okresie rzymskim miasto znane było jako Verulamium; nazwa ta pochodziła od osady zwanej Verlamion – głównego ośrodka plemienia Catuvellauni. Po opuszczeniu miasta przez Rzymian, funkcjonowało ono pod jedną z dwóch saksońskich nazw: Verlamchester lub Watlingchester (Wæclingacæster)[8]. Obecna nazwa – St Albans – nawiązuje do św. Albana, pierwszego angielskiego chrześcijańskiego męczennika[9], ściętego ok. 324 r. przez Rzymian.

Administracja

Miasto St Albans jest częścią Miasta i Dystryktu St Albans.

Okręgi wyborcze

Miasto i dystrykt dzieli się na 20 okręgów wyborczych:[10]

  • Ashley
  • Batchwood
  • Clarence
  • Colney Heath
  • Cunningham
  • Harpenden East
  • Harpenden North
  • Harpenden South
  • Harpenden West
  • London Colney
  • Marshalswick North
  • Marshalswick South
  • Park Street
  • Redbourn
  • Sandridge
  • Sopwell
  • St Peters
  • St Stephen
  • Verulam
  • Wheathampstead

Rada miasta i dystryktu

58 członków Rady Miasta i Dystryktu wybieranych jest w wyborach powszechnych. Rada wybiera spośród swoich członków Przewodniczącego Rady (ang. Mayor). Aktualną przewodniczącą St Albans jest Annie Brewster[1].

Demografia

Według Domesday Book („Księgi Sądu Ostatecznego”) miasto liczyło ok. 500 mieszkańców w roku 1086.

Populacja miasta St Albans (ang. Borough of St Albans) w latach 1801–1971:[11]

1801–1971

Populacja St Albans w latach 1801–1971
RokLiczba ludnościPrzyrost (%)
18013038—
1811365320,2
1821447222,4
183147726,7
1841649736,1a
185170007,7
186176759,6
187182988,1
188110 93131,7b
189112 89818,0
190116 01924,2
191118 13313,2
192125 59341,1c
193128 62411,8
193942 45048,3d
195144 09833,9
196150 29314,0e
197152 1743,7

a) W roku 1835 poszerzono granice miasta.
b) W roku 1841 poszerzono granice miasta.
c) W roku 1913 poszerzono granice miasta.
d) W roku 1933 zredukowano granice miasta.
e) W roku 1955 zmieniono granice miasta.

1961–2001

Populacja Miasta i Dystryktu St Albans w latach 1961–2001

Populacja Miasta i Dystryktu St Albans (ang. City and District of St Albans)[12]. W roku 1974 zmieniono podział administracyjny. Dane dla lat 1961 i 1971 odnoszą się do obszaru nowego Miasta i Dystryktu St Albans[12].

RokLiczba ludnościPrzyrost (%)
1961107 458—
1971121 35912,9
1981125 1243,1
1991126 2020,9
2001121 3592,2

Lokalne media

W St Albans działają lokalne rozgłośnie radiowe: „Radio Verulam”[13] i „Herts Mercury 96.6”[14] oraz ukazują się dwa tygodniki: „St Albans & Harpenden Review”[15][16] oraz „Herts Advertiser”[17].

Historia

Verlamion

Pierwsze znane osadnictwo w rejonie St Albans to osada z epoki żelaza datowana na koniec I wieku p.n.e. i początkiem I wieku n.e. Badania wykonane w latach 30. XX wieku wykazały, iż osada usytuowana była w dzisiejszym lesie Prae Wood (na północny zachód od Bluehouse Hill Road, przy Hampstead Road)[18]. Późniejsze ekspertyzy wykazały, że osadnictwo rozciągało się w dolinie rzeki Ver, w miejscu gdzie powstało późniejsze miasto rzymskie[19].

Osada nosiła nazwę Verlamion, co prawdopodobnie oznaczało „nad stawem” ze względu na istniejący w okolicy dzisiejszego lasu Prae Wood staw. Na lokalnych monetach z okresu przedrzymskiego pojawia się nazwa Verlamio[20].

Verlamion, obok Camulodunum (dzisiejsze miasto Colchester), był największym ośrodkiem Brytanii i głównym ośrodkiem plemienia Catuvellauni[20].

Verulamium

Fragment murów rzymskich w Verulamium

Po podbiciu Brytanii przez Rzymian w roku 43 n.e. miejscowość (znana wówczas jako Verulamium) stała się największym ośrodkiem rzymskim w Brytanii obok Londinium. Szacowana liczba mieszkańców w okresie rzymskim wynosi 15 tysięcy osób[21]. Miasto uległo zniszczeniu podczas rewolty Boudiki w latach 60-61 n.e. Po odbudowaniu miało wiele wspaniałych domów, a w roku 275 zostało otoczone kamiennymi murami miejskimi[22].

Mozaika rzymska w Verulamium
Ruiny teatru rzymskiego

Po odejściu armii rzymskiej w 410, miasto powoli zaczęło podupadać. Materiał budowlany ze zniszczonych budynków rzymskich wykorzystano do rozbudowy m.in. targu miejskiego i opactwa. Istniejąca do dziś wieża opactwa została wzniesiona (według tradycji) niedaleko miejsca egzekucji św. Albana (około roku 250, ale przyjmowane są też daty 209, 254, lub – data uznana za oficjalną – 304) z surowców pochodzących z Verulamium. Św. Alban jest najstarszym znanym brytyjskim męczennikiem chrześcijańskim i w związku z jego kultem trwała późniejsza rozbudowa miasta[23].

St Albans

Katedra w St Albans
  • W V wieku powstał w mieście pierwszy klasztor benedyktyński[24]. Kolejne opactwo powstało w roku 793 z inicjatywy Offy, króla Mercji. Osadnictwo rozrastało się wokół innego klasztoru benedyktyńskiego, założonego w latach 900-950 przez opata Ulsinusa (znanego także jako Wulsin). W 1077 Paul z Caen rozpoczął budowę opactwa, używając w tym celu materiału budowlanego z ruin rzymskiego miasta Verulamium[25].
  • Jak podaje XIII-wieczny benedyktyński kronikarz Matthew Paris, opat Ulsinus (Wulsin) ufundował trzy kościoły w roku 948, ze względu na rosnącą liczbę pielgrzymów, przybywających oddać cześć św. Albanowi. Były to: kościół pw. św. Stefana, kościół pw. św. Piotra i kościół pw. św. Michała; zostały one zbudowane w równej odległości od opactwa. Opat Ulsinus w 948 założył także szkołę (St Albans School – mieszczącą się do dziś w bramie głównej opactwa)[26].
  • Począwszy od X wieku w centrum miasta odbywa się targ.
  • Z inicjatywy XIV opata Paula de Caen w roku 1077 rozpoczęto budowę kościoła przy opactwie (dzisiejsza katedra), która zakończyła się w roku 1089. Kościół miał ponad 105-metrową wieżę (350 stóp) i siedem apsyd[27].
  • Geoffrey de Gorham w roku 1140 założył klasztor żeński nieopodal miasta – Sopwell Priory[28].
  • W roku 1154 opat St Albans został oficjalnie uznany głównym opatem Anglii.
  • W roku 1190 John de Cella (znany także jako John of Wallingford) rozpoczął rozbudowę opactwa, którą ponawiano w latach 1257–1320, lecz z przyczyn finansowych nigdy nie ukończono zgodnie z planem.
  • W roku 1213 w opactwie w St Albans powstał pierwszy szkic Magna Carta[29].
  • W roku 1290 przez centrum miasta przeszedł orszak pogrzebowy Eleonory kastylijskiej, a na placu targowym przy wieży zegarowej umieszczono jeden z dwunastu krzyży Eleonory wart 100 funtów. Krzyż został zniszczony i usunięty w roku 1701[30].
  • 22 maja 1455 St Albans było miejscem pierwszego starcia w wojnie Dwóch Róż[31].
  • II bitwa pod St Albans miała miejsce 12 lutego 1461[32][31] i była najkrwawszą bitwą owej wojny – zginęło ok. 6000 osób.[33]
  • W roku 1553 miasto otrzymało od króla prawo (Royal Charter) na prowadzenie targu miejskiego[34].
  • Rozwój infrastruktury w XVIII i XIX wieku (m.in. utworzenie dróg, budowa linii kolejowej łączącej St Albans z Londynem w 1868) pomogła miastu w rozwoju handlu[22].
  • W 1877 zostały potwierdzone prawa miejskie St Albans, a kościół pw. św. Albana uzyskał status katedry[35].

Kultura i rozrywka

Fragment ołtarza w katedrze pw. św. Albana

St Albans nie posiada kina; ostatnie, znane pod nazwą Odeon, zostało zamknięte w 1995 roku i sprzedane w roku 2008. Obecnie James Hannaway przy wsparciu mieszkańców (ponad milion funtów dotacji) zamierza odnowić kino w stylu art déco[36]. Nowe kino będzie nosiło nazwę The Odyssey na cześć filmu Stanleya Kubricka (związanego z miastem reżysera)[37]. Filmy wyświetlane są w St Albans Arena oraz pobliskich miejscowościach (Welwyn Garden City, Berkhamsted, Garston i Hatfield).

Przedstawienia teatralne można oglądać w Maltings Art Theatre, Trestle Arts Base, Alban Arena, Abbey Theatre, Sandpit Theatre, Watford Palace Theatre, Radlett Centre[38].

W mieście znajduje się kilka muzeów: Verulamium Museum (w parku Verulamium), Museum of St Albans (Hatfield Road), Clock Tower (wieża zegarowa w centrum miasta), Sopwell Nunnery (ruiny dworku zbudowanego w miejscu średniowiecznego klasztoru)[39] oraz ruiny teatru rzymskiego (przy St Michael's Street)[40].

Koncerty organowe organizowane są w The St Albans Organ Theatre, gdzie znajduje się także muzeum organów (tzw. organów kinowych – ang. theatre organ, niem. Kinoorgel)[41].

Główne atrakcje turystyczne

ul. św. Michała
Kościół pw. św. Michała.

Park Verulamium (park jest pod opieką konserwatorską, zajmuje obszar dawnego rzymskiego miasta Verulamium):

  • Ruiny teatru rzymskiego;
  • Mozaikowa posadzka rzymskiego domu z zachowanym hypocaustum[40].
  • Fragment kamiennego muru rzymskiego.
  • Verulamium Museum – prezentacja rzymskiej przeszłości miasta, m.in. rekonstrukcje wnętrz rzymskich domów i mozaiki[40].
  • Główna brama opactwa (dziś St Albans School).
Ye Olde Fighting Cocks – najstarszy pub w Wielkiej Brytanii
  • Ye Olde Fighting Cocks – najstarszy pub w Anglii[42].
  • Jezioro (ang. The Lake) – siedlisko ptactwa wodnego (m.in. czapla siwa).
  • Teatr rzymski – wybudowany ok. 140 n.e. z miejscami dla 2000 widzów, jedyny widoczny przykład w Wielkiej Brytanii[43].
  • Katedra pw. św. Albana na Holywell Hill.
  • Wieża zegarowa z początku XV wieku[40] – jedna z niewielu w Anglii średniowieczna wieża z zegarem[40]., w czasie wojen napoleońskich używana jako część systemu wczesnego ostrzegania za pomocą luster (najbliższa wieża znajdowała się w Yarmouth, ok. 8 km od St Albans)[40].
  • Sopwell – ruiny XVI-wiecznego dworku wybudowanego w miejscu średniowiecznego klasztoru żeńskiego. Według legendy w klasztorze przebywała Anna Boleyn zanim poślubiła Henryka VIII[44].
  • W środy i w soboty odbywa się (od X wieku) najstarszy targ w Anglii (centrum miasta, ulice: St Peter's oraz Market Place).
  • Miasto przecinają liczne szlaki rowerowe, łączące pobliskie miejscowości (np. „Albans Way” do Hatfield – dawna linia kolejowa przekształcona w szlak rowerowy).
  • Przez miasto i w jego okolicach przebiegają szlaki piesze (m.in. „The River Ver”, „The Moors”, „Verulamium, „The Common”)[45][46][47][48][49].

Transport

Kolej

Stacja kolejowa St Albans City. Widok z peronu 1.
Stara stacja kolejowa przy nieistniejącej już linii kolejowej łączącej St Albans Abbey z Hatfield.

W mieście znajdują się dwie czynne stacje kolejowe:

Stacja obsługiwana jest przez First Capital Connect[50]. Stacja St Albans City zapewnia połączenia z lotniskami w Luton (kierunek Bedford) i Gatwick (kierunek Brighton).

Komunikacja autobusowa

Komunikację autobusową (lokalnie i międzymiastowo) zapewnia kilka prywatnych przedsiębiorstw transportowych.

Głównymi przystankami w mieście są:

  • St Peter's Street
  • stacja kolejowa St Albans City[52].

Linie autobusowe zapewniają połączenia z lotniskami w Luton, Gatwick i Heathrow.

Tramwaje

Do 2012 zostanie przeprowadzona modernizacja Abbey Line z St Albans Abbey do Watford Junction. Pociągi zostaną zastąpione tramwajami i uruchomione zostaną dodatkowe kursy (2-3 na godzinę), co pozwoli na przewóz 450 000 pasażerów rocznie[53]. Hrabstwo Hertfordshire, po przejęciu trasy, będzie dzierżawić linię jednej z czterech startujących w przetargu firm przez 22 lata. Projekt został przesłany Ministerstwu Transportu i czeka na zaakceptowanie[54].

Planowane jest także przedłużenie przyszłej linii tramwajowej do centrum miasta oraz do Hatfield[55].

Drogi rowerowe

Wiadukt Midland Railway (otwarty w 1868) ponad Great Northern Line, zamkniętą w 1964 – obecnie drogą rowerową NCN 61

Przez St Albans przebiegają dwie krajowe drogi rowerowe (należące do systemu National Cycle Network):

Drogi rowerowe są oznakowane i ogólnodostępne są darmowe szczegółowe mapy[59].

Szkolnictwo

Szkoły średnie

Państwowe

  • Beaumont School[60]
  • Francis Bacon Maths & Computing College[61]
  • Loreto College, St Albans (rzymskokatolicka dla dziewcząt)[62]
  • Marlborough School[63]
  • Nicholas Breakspear Catholic School (rzymskokatolicka)[64]
  • Sandringham School[65]
  • St Albans Girls' School (dla dziewcząt)[66]
  • Townsend Church of England School (Kościół Anglii)[67]
  • Verulam School (dla chłopców)[68]

Niepaństwowe

  • St Albans School (dla chłopców w wieku 11-18 lat i dziewcząt w wieku 16-18 lat)[69]
  • St Albans High School for Girls (Kościół Anglii, dla dziewcząt)[70]
  • St Columba's College (katolicka dla chłopców)[71]

Szkoły wyższe

W St Albans znajduje się kampus Oaklands College[72] oraz kampus Uniwersytetu Hertfordshire[73].

Polonia

Stowarzyszenie Polaków[74].

Związki partnerskie

Związki partnerskie miasta St Albans i inne związane z nim instytucje[75]

Miasta partnerskie

Inne związki miasta

Osoby związane z miastem

  • św. Alban (?-22 czerwca ok. 324) – chrześcijański męczennik, stracony przez Rzymian
  • Francis Bacon (1561–1626), filozof, naukowiec, I wicehrabia St Albans
  • Nicholas Breakspear (ok. 1100–1159), później jako papież Hadrian IV, urodzony w Abbots Langley, uczęszczał do szkoły w St Albans
  • Cheryl Campbell (ur. 1949), aktor
  • Ryszard z Wallingford (1292–1336), opat katedry w St Albans matematyk, horolog, astronom
  • Ralph Chubb (1892–1960), litograf
  • Sarah Churchill, książna Marlborough (1660–1744), żona Johna Churchilla, pierwszego księcia Marlborough
  • Siobhán Fahey (ur. 1957), piosenkarka z zespołów Bananarama oraz Shakespears Sister, uczęszczała do Loreto College
  • Stephen Hawking (ur. 1942), fizyk, uczęszczał do St Albans School
  • Christopher Herbert (ur. 1944), IX biskup St Albans (1995–2009)
  • Benny Hill (1924–1992), komik, mieszkał w St Albans
  • Stanley Kubrick (1928–1999), filmowiec, mieszkał w Childwickbury Manor
  • Mike Newell (ur. 1942), reżyser filmowy (m.in. filmy o Harrym Potterze), mieszkał w St Albans, uczęszczał do St Albans School
  • Matthew Paris (ok. 1200–1259), benedyktyn, kronikarz
  • Robert Runcie (1921–2000), biskup St Albans 1970–1980, arcybiskup Canterbury 1980–1991
  • George Gilbert Scott (1811–1878), przebudował katedrę w St Albans (1856–1877)
  • Wulsin (Ulsinus) (X wiek), opat, założyciel (948) St Albans School, fundator kościoła pw. św. Michała, kościoła pw. św. Piotra oraz kościoła pw. św. Stefana

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b New Mayor and Deputy Mayor for St Albans City and District (ang.). W: St Albans City & District Council [on-line]. St Albans City & District Council, 2012-05-24. [dostęp 2012-11-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-01)].
  2. ↑ a b Office for National Statistics, 2001 Census, Key Statistics for HCC Settlements #. Crown copyright. Table KS01 Usual resident population (numbers). [dostęp 2016-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-03)].
  3. ↑ Johann Georg Theodor Grässe: Orbis latinus oder Verzeichniss der lateinischen Benennungen der bekanntesten Städte etc., Meere, Seen, Berge und Flüsse in allen Theilen der Erde nebst einem deutsch-lateinischen Register derselben.. T. Ein Supplement zu jedem lateinischen und geographischen Wörterbuche.. Dresden: G. Schönfeld's Buchhandlung (C. A.Werner), 1861, s. 209. [dostęp 2010-01-10].
  4. ↑ Domesday Book
  5. ↑ Jane McIntosh: Handbook of Life in Prehistoric Europe. Oxford University Press US, 2009, s. 158. ISBN 0-19-538476-8.
  6. ↑ Guy de la Bédoyère: Roman towns in Britain. Rowman & Littlefield, 1992, s. 31, seria: English heritage. ISBN 978-0-7134-6893-9.
  7. ↑ St Albans, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-08-09].
  8. ↑ Grant Allen: Science in Arcady. BiblioBazaar, 2007, s. 215. ISBN 978-1-4346-4943-0.
  9. ↑ Enjoy! St Albans. What to see and do.. St Albans: St Albans City & District Council, 2009, s. 8-9.
  10. ↑ Your Councillors. St Albans City & District Council. [dostęp 2010-06-28].
  11. ↑ Mark Freeman: St Albans. A history. Lancaster: Carnegie Publishing Ltd, 2008, s. 210, 257. ISBN 978-185936-190-0.
  12. ↑ a b Mark Freeman: St Albans. A history. Lancaster: Carnegie Publishing Ltd, 2008, s. 299. ISBN 978-185936-190-0.
  13. ↑ Radio Verulam (ang.). [dostęp 2010-03-27].
  14. ↑ Herts Mercury 96.6 (ang.). [dostęp 2016-09-25].
  15. ↑ St Albans & Harpenden Review, Newsquest Media Group [dostęp 2010-03-27] (ang.).
  16. ↑ „St Albans & Harpenden Review”, s. 4, 2010-03-24. Newsquest Media Group (ang.). 
  17. ↑ Herts Advertiser (ang.). Archant Regional Limited. [dostęp 2010-03-27].
  18. ↑ Mark Freeman: St Albans. A history. Lancaster: Carnegie Publishing Ltd, 2008, s. 7. ISBN 978-1-85936-190-0.
  19. ↑ Mark Freeman: St Albans. A history. Lancaster: Carnegie Publishing Ltd, 2008, s. 7-8. ISBN 978-1-85936-190-0.
  20. ↑ a b Mark Freeman: St Albans. A history. Lancaster: Carnegie Publishing Ltd, 2008, s. 8. ISBN 978-1-85936-190-0.
  21. ↑ Paul Johnson: Historia Anglików. Gdańsk: Marabut, 1995, s. 30. ISBN 83-85893-16-4.
  22. ↑ a b Enjoy! St Albans. Visitor Guide. "History". St Albans: 2009, s. 6-7.
  23. ↑ Story of St Alban (ang.). The Cathedral and Abbey Church of Saint Alban. [dostęp 2010-03-27].
  24. ↑ Cathedral & Abbey Church of Saint Alban. „Churches of St Albans”, s. ulotka informacyjna, 2009. St Albans City & district Council (ang.). 
  25. ↑ Past and present. St Albans: The Cathedral and Abbey Church of Saint Alban, 2009.
  26. ↑ St Albans School (ang.). [dostęp 2010-03-28].
  27. ↑ Medieval Architecture (ang.). W: The Cathedral and Abbey Church of Saint Alban [on-line]. The Cathedral and Abbey Church of Saint Alban, 2010. [dostęp 2010-03-28].
  28. ↑ Sopwell Nunnery Green Space, St Albans City & District Council, 4 grudnia 2009 [dostęp 2010-01-09] [zarchiwizowane z adresu 2009-07-16] (ang.).
  29. ↑ Oaklands College students to create original artwork celebrating forthcoming St Albans Magna Carta festival (ang.). W: St Albans & City District Council [on-line]. St Albans & City District Council, 2010-02-19. [dostęp 2010-03-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-16)].
  30. ↑ Clock Tower, St Albans Museums [dostęp 2010-03-28] [zarchiwizowane z adresu 2010-07-26] (ang.).
  31. ↑ a b Michael Hicks: The Wars of the Roses 1455-1485. T. 54: The Wars of the Roses 1455-1485. Osprey Publishing, 2003, s. 34-35, seria: Essential histories. ISBN 1-84176-491-4.
  32. ↑ Ronald H. Fritze, William Baxter Robison: Historical dictionary of late medieval England, 1272-1485. Greenwood Publishing Group, 2002, s. 484. ISBN 0-313-29124-1.
  33. ↑ Ronald H. Fritze, William Baxter Robison: Historical dictionary of late medieval England, 1272-1485. Greenwood Publishing Group, 2002, s. 485. ISBN 0-313-29124-1.
  34. ↑ Markets and shopping, St Albans & Harpenden Review [dostęp 2010-03-28] (ang.).
  35. ↑ Enjoy! St Albans. St Albans: St Albans City & District Council, 2009, s. 7.
  36. ↑ Film. All About St Albans. [dostęp 2010-03-28].
  37. ↑ The Odyssey Cinema in St Albans (ang.). allaboutstalbans.com, All About St Albans. [dostęp 2010-10-02].
  38. ↑ Theatre. All About St Albans. [dostęp 2009-09-09].
  39. ↑ Sopwell Nunnery Green Space (ang.). W: St Albans City & District Council [on-line]. 2009-12-04. [dostęp 2010-01-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-07-16)].
  40. ↑ a b c d e f St Albans Museums. [dostęp 2009-11-30].
  41. ↑ St Albans Organ Theatre [dostęp 2010-01-08] (ang.).
  42. ↑ Oldest Inn in Britain. [dostęp 2009-09-09].
  43. ↑ The Roman Theatre of Verulamium. [dostęp 2009-11-30].
  44. ↑ Informacje z tablicy informacyjnej znajdującej się na stanowisku.
  45. ↑ Hertfordshire County Council: Walks & More. St Albans: 2009.
  46. ↑ The River Ver. „Abbey Flyer”. St Albans City & District Council (ang.). 
  47. ↑ The Common. „Abbey Flyer”. St Albans City & District Council (ang.). 
  48. ↑ Verulamium. „Abbey Flyer”. St Albans City & District Council (ang.). 
  49. ↑ The Moors. „Abbey Flyer”. St Albans City & District Council (ang.). 
  50. ↑ National Rail Enquiries. NRE. [dostęp 2009-09-09].
  51. ↑ St Albans Abbey. London Midlands. [dostęp 2009-09-09].
  52. ↑ Timetables – Area 3: Harpenden, St Albans and Borehamwood, Intalink [dostęp 2009-09-09] [zarchiwizowane z adresu 2009-06-02] (ang.).
  53. ↑ On track for better transport. „Horizons”, s. 18, Zima 2010. Hertfordshire County Council (ang.). 
  54. ↑ Tram link "could be here by 2012". „St Albans & Harpenden Review”, s. 9, 2010-11-10. 
  55. ↑ St Albans Abbey tram-train announced, Railway Gazette International, 30 października 2009 [dostęp 2010-01-08] [zarchiwizowane z adresu 2010-01-04] (ang.).
  56. ↑ Route 6, Sustrans [dostęp 2010-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2010-06-15] (ang.).
  57. ↑ a b Route 61, Sustrans [dostęp 2010-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2010-06-15] (ang.).
  58. ↑ Hertfordshire, Sustrans [dostęp 2010-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2010-07-19] (ang.).
  59. ↑ Cycling (ang.). W: Oficjalna strona St Albans City & District Council [on-line]. St Albans City & District Council, 2010-07-28. [dostęp 2010-08-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-31)].
  60. ↑ Beaumont School (ang.). [dostęp 2010-03-27].
  61. ↑ Francis Bacon Maths & Computing College [dostęp 2010-03-27] [zarchiwizowane z adresu 2010-04-20] (ang.).
  62. ↑ Loreto College (ang.). [dostęp 2010-03-27].
  63. ↑ arlborough School [dostęp 2010-03-27] [zarchiwizowane z adresu 2010-04-07] (ang.).
  64. ↑ Nicholas Breakspear Catholic School [dostęp 2010-03-27] (ang.).
  65. ↑ Sandringham School (ang.). [dostęp 2010-03-27].
  66. ↑ St Albans Girls' School [dostęp 2010-03-27] (ang.).
  67. ↑ Townsend Church of England School (ang.). [dostęp 2010-03-27].
  68. ↑ Verulam School (ang.). [dostęp 2010-03-27].
  69. ↑ St Albans School (ang.). [dostęp 2010-03-27].
  70. ↑ St Albans High School for Girls [dostęp 2010-03-27] (ang.).
  71. ↑ St Columba's College (ang.). [dostęp 2010-03-27].
  72. ↑ About the college, Oaklands College [dostęp 2011-02-01] [zarchiwizowane z adresu 2012-12-23] (ang.).
  73. ↑ St Albans Campus Learning Resources Centre, University of Hertfordshire [dostęp 2010-03-27] [zarchiwizowane z adresu 2010-01-29] (ang.).
  74. ↑ Baza organizacji i instytucji polskich i polonijnych za granicą. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2018-08-12].
  75. ↑ Town twinning, St Albans City & District County Council, 27 sierpnia 2009 [dostęp 2010-03-27] [zarchiwizowane z adresu 2010-02-17] (ang.).

Linki zewnętrzne

Miasta ze statusem city w Anglii

Anglia

Media użyte na tej stronie

United Kingdom adm location map.svg
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of the United Kingdom
Flag of England.svg
Flag of England. Saint George's cross (a red cross on a white background), used as the Flag of England, the Italian city of Genoa and various other places.
MidlandRailwayBridge-PS01.jpg
Autor: Przemysław Sakrajda, Licencja: CC BY-SA 3.0
Wiadukt kolejowy Midland Railway (otwarty w 1868) ponad Great northern Line (zamkniętą w 1964). Obecnie krajowa droga rowerowa nr 61.
StAlbansRailStation-PS01.JPG
Autor: Przemysław Sakrajda, Licencja: CC BY-SA 3.0
Stacja kolejowa St Albans City
StAlbansStreet-PS01.JPG
Autor: Przemysław Sakrajda, Licencja: CC BY-SA 2.0 uk
St Michaels Street, St Albans, with the Six Bells pub on the left.
St Albans COA.svg
Autor: Przemysław Sakrajda, Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb mniejszy St albans
StAlbansMosaics-PS01.JPG
Autor: Przemysław Sakrajda, Licencja: CC BY-SA 3.0
Roman mosaics, St Albans, Hertfordshire, UK
Hertfordshire UK location map.svg
Contains Ordnance Survey data © Crown copyright and database right, CC BY-SA 3.0

Map of Hertfordshire, UK with the following information shown:

  • Administrative borders
  • Coastline, lakes and rivers
  • Roads and railways
  • Urban areas

Equirectangular map projection on WGS 84 datum, with N/S stretched 160%

Geographic limits:

  • West: 0.80W
  • East: 0.35E
  • North: 52.09N
  • South: 51.59N
St Albans cathedral - PS07.JPG
Autor: Przemysław Sakrajda, Licencja: CC BY-SA 3.0
St Albans cathedral, Hertfordshire, England.
Populacja-St-Albans-1961-2001.png
Autor: Przemysław Sakrajda, Licencja: CC BY-SA 3.0
The population of the City & District of St Albans (1961-2001).
StAlbansCathedral-PS04.JPG
Autor: Przemysław Sakrajda, Licencja: CC BY-SA 3.0
The altar in the Cathedral and Abbey Church of St Alban, St Albans, Hertfordshire, UK
RomanTheatreVerulamium-PS1.jpg
Autor: Przemysław Sakrajda, Licencja: CC BY-SA 3.0
Teatr rzymski w Verulamium (St Albans, Hertfordshire, Anglia)
Populacja-St-Albans-1801-1971.png
Autor: Przemysław Sakrajda, Licencja: CC BY-SA 3.0
The population of the city of St Albans (1801-1971).
Verulamium-RomanWalls-PS.jpg
Autor: Przemysław Sakrajda, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pozostałości rzymskich murów w Verulamium (St Albans, Hertfordshire, England)
St Albans Market from the Clock Tower (164240568).jpg
Autor: Ruth Hartnup from Vancouver, Canada, Licencja: CC BY 2.0
St Albans Market from the Clock Tower.
StAlbansRomanWall-PS01.JPG
Autor: Przemysław Sakrajda, Licencja: CC BY-SA 3.0
Remains of Roman wall in St Albans, Hertfordshire, UK
Main Street 5.JPG
(c) Viosan z angielskojęzycznej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0
The Old Town Hall and Market Place, viewed from St Peter's Street in St Albans.
StAlbansPub-PS01.JPG
Autor: Przemysław Sakrajda, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ye Olde Fighting Cocks, St Albans. A pub that claims to be the oldest in Britain.
OldRailwayStation-StAlbans-PS01.JPG
Autor: Przemysław Sakrajda, Licencja: CC BY-SA 3.0
Stara stacja kolejowa przy nieistniejącej już trasie łączącej St Albans z Hatfield.
St Albans - St Michael's Church.jpg
Autor: Przemysław Sakrajda, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kościół pw. św. Michała, St Albans, Hertfordshire, Anglia