Stacja Badawcza Instytutu Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego PAN w Mikołajkach

Stacja Badawcza Instytutu Nenckiego PAN w Mikołajkach Nencki Institute Research Station in Mikołajki
Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego PAN
Data założenia	15 września 1951
Typ	stacja terenowa
Państwo	Polska
Adres	ulica Leśna 13, 11-730 Mikołajki
Kierownik	dr Tomasz Janecki
Położenie na mapie Mikołajek Stacja Badawcza Instytutu Nenckiego PAN w Mikołajkach
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Stacja Badawcza Instytutu Nenckiego PAN w Mikołajkach
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Stacja Badawcza Instytutu Nenckiego PAN w Mikołajkach
Położenie na mapie powiatu mrągowskiego Stacja Badawcza Instytutu Nenckiego PAN w Mikołajkach
Położenie na mapie gminy Mikołajki Stacja Badawcza Instytutu Nenckiego PAN w Mikołajkach
53°47′09,86″N 21°34′53,26″E/53,786072 21,581461
Strona internetowa

Stacja Badawcza Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN w Mikołajkach – placówka naukowa należąca do Polskiej Akademii Nauk leżąca w Mikołajkach (ulica Leśna 13), będąca bazą do prowadzenia badań multidyscyplinarnych głównie z dziedziny biologii Od 2014 w strukturach Instytutu Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego PAN jako Stacja Badawcza Instytutu Nenckiego w Mikołajkach.

Położenie

Stacja Badawcza Instytutu Nenckiego PAN w Mikołajkach jest położona jest na zachodnim brzegu Jeziora Mikołajskiego, poza głównym obszarem miasta, na południowym skraju ulicy Leśnej w Mikołajkach^[1] (w momencie powołania była to aleja Marynarzy 14^[2]). Zajmuje teren 16,09 ha. Większość obszaru stacji jest zalesiona, leżąc na skraju Puszczy Piskiej, przy granicy Mazurskiego Parku Krajobrazowego^[1]. Oprócz bezpośredniego położenia nad jednym z wielkich jezior mazurskich, zaletą lokalizacji stacji jest bliskość innych typów jezior, zwłaszcza dystroficznych leżących w puszczy i zbiorników astatycznych^[2].

Przeznaczenie

Stacja Badawcza Instytutu Nenckiego PAN w Mikołajkach pełni funkcję stacji terenowej służącej jako baza do prowadzenia badań laboratoryjnych oraz terenowych (wodnych i lądowych) na terenie Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Sama stacja ma dostęp do Jeziora Mikołajskiego, a na jej obszarze znajduje się przystań. W budynkach stacji znajdują się liczne laboratoria, sala seminaryjna, sala konferencyjna, sale edukacyjne, biblioteka z czytelnią oraz budynek ekspozycyjno-wystawowy.

Oprócz miejsca do badań Stacja służy do organizowania konferencji naukowych, warsztatów szkoleniowych, zajęć dydaktycznych i popularyzatorskich^[1]. Dane dotyczące warunków meteorologicznych i składu planktonu Jeziora Mikołajskiego pozyskiwane na stacji były w latach 2005–2013 prezentowane jako Serwis Mazurski przez warszawski oddział Polskiego Towarzystwa Hydrobiologicznego^[3][4].

W oparciu o badania wykonane na stacji w latach 1953-2006 powstało ponad 800 publikacji naukowych^[5]. Sami pracownicy stacji w podobnym okresie opublikowali 190 prac naukowych^[6].

Podstawową funkcją stacji jest działalność naukowa, ale noclegi są dostępne również dla osób prywatnych^[1].

Historia

Część zabudowań stacji powstała w latach 1932–1938 jako pensjonat „Kurhaus Nikolaiken” prowadzony przez mikołajskiego handlowca Rudolfa Bomboscha. W 1945 roku pensjonat stał się własnością jeszcze prywatnej Akademii Nauk Politycznych, upaństwowionej rok później, funkcjonując od tego czasu jako miejsce organizowania bratniakowych obozów dla jej studentów. W 1949 roku ośrodek przejęło Akademickie Zrzeszenie Sportowe, a w stację hydrobiologiczną został przekształcony dwa lata później^[7].

Decyzję o konieczności powołania stacji hydrobiologicznej na Pojezierzu Mazurskim podjęli biolodzy na konferencji w Kuźnicach w styczniu 1951 roku^[8]. Po dyskusji zadecydowano o takiej lokalizacji, lansowanej przez Jana Dembowskiego, zamiast restytucji przedwojennej Stacji Hydrobiologicznej na Wigrach^[2]. 15 września 1951 roku^[8] (protokół przekazania podpisano 18 września^[2]) w tym celu Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego PAN przejął znajdujący się pod Mikołajkami Studencki Ośrodek Sportowy Zarządu Ośrodków Akademickich^[8]. Pierwszy personel stacji w 1952 roku tworzyło 6 osób – Andrzej i Wanda Szczepańscy jako pracownicy naukowi, a pozostali jako laboranci i pracownicy fizyczni. Już od tego roku stacja stała się miejscem wizyt studentów i naukowców, początkowo głównie z Instytutu Geografii PAN i Polskiego Towarzystwa Geograficznego i prowadzenia kursów szkoleniowych. Z czasem zwiększał się personel stacji oraz jej wyposażenie laboratoryjne, jak również transportowe, łącznie z jednostkami pływającymi^[2]. W 1960 Polska Akademia Nauk przekazała stację swojej innej swojej jednostce – Zakładowi Ekologii, następnie Instytutowi Ekologii^[8], jako że dla IBD okazała się zbyt kosztowna w utrzymaniu, a nie dość potrzebna do prowadzenia działalności. Było to związane z tym, że w owym czasie stacja była wykorzystywana głównie przez pracowników tego zakładu, jak również Zakładu Hydrobiologii Uniwersytetu Warszawskiego^[2]. W 1965 roku stacja stała się placówką Działu Limnologii Stosowanej IE PAN, następnie Działu Hydrobiologii. Wówczas zastępcą kierownika działu do spraw stacji i kierownikiem jej pracowni środowiskowej został Jan Igor Rybak. Jego rola jako kierownika naukowego oznaczała koordynację badań prowadzonych na stacji przez naukowców z różnych ośrodków. Z kolei kierownikiem stacji jako takiej został Roman Polkowski. Jan Igor Rybak i Krzysztof Dusoge w 1970 roku opublikowali monografię opisującą stację i jej wyposażenie, a kilka lat później powstała książka „Traperzy nauki” Witolda Tyrakowskiego, której bohaterami byli pracownicy i goście stacji. W roku 1972 na skutek kontroli NIK w Instytucie Ekologii PAN zarzuty postawiono m.in. Rybakowi, a zwolniono Zdzisława Kajaka, kierownika Zakładu Hydrobiologii PAN, któremu podlegała stacja. Zarzuty ostatecznie wycofano, ale Kajak zrezygnował z funkcji^[9]. W 1973 roku kierownikiem stacji ponownie został Szczepański, który w międzyczasie pracował w Zakładzie Hydrobiologii PAN poza stacją. W tym okresie stacja zerwała współpracę z Zakładem Hydrobiologii UW, a nawiązała z Instytutem Mikrobiologii UW. Niedługo potem stacja zmieniła nazwę z Hydrobiologicznej na Terenową. W 1980 roku w stacji odbyła się konferencja założycielska Sekcji Fykologicznej Polskiego Towarzystwa Botanicznego^[10]. W 1983 roku zmarł Szczepański, a kierownikiem stacji został Lech Kufel. Z jego inicjatywy od przełomu lat 1988/1989 zaczęto wydawać czasopismo podsumowujące osiągnięcia stacji Hydrobiological Station Mikolajki. Progress Report. Na przełomie lat 80. i 90. XX wieku dawny pracownik naukowy stacji, a od kilku lat kierownik jej działu administracyjno-technicznego, Janusz Kornatowski, został burmistrzem Mikołajek. Zaowocowało to m.in. wyasfaltowaniem ulicy prowadzącej od zwartej części miasta do stacji^[11]. W 1997 roku, częściowo na skutek wewnętrznych konfliktów z Jarosławem Sawickim, kierownikiem administracyjnym, Kufel przeniósł się do centrum instytutu w Dziekanowie Leśnym, a jego miejsce zajęła Jolanta Ejsmont-Karabin. Niedługo potem Jarosława Sawickiego zastąpiła Irena Sawicka^[12]. W 2001 roku sytuacja finansowa IE PAN robiła się coraz gorsza, jednak zorganizowano obchody 50-lecia stacji^[13]. Na przełomie września i października 2002 roku zlikwidowano IE PAN, powołując jednocześnie mniejszą jednostkę – Centrum Badań Ekologicznych PAN, w którego struktury weszła stacja^[8], tracąc autonomię jednostki naukowej. Wówczas personel zmniejszył się z 23 osób do 8, w tym tylko dwóch naukowczyń^[13]. Centrum zlikwidowano z końcem 2013 roku, a 1 stycznia 2014 roku stacja ponownie stała się jednostką IBD PAN^[8]. W międzyczasie, w 2003 roku powstało Konsorcjum użytkowników Stacji Hydrobiologicznej złożone z właściciela stacji – odpowiedniej jednostki PAN oraz jednostek Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego i Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach^[1]. Pierwszym przewodniczącym Rady Konsorcjum Użytkowników Stacji w 2004 roku został Ryszard Chróst (mikrobiolog z UW). W 2015 roku centralnej alei stacji nadano imię Andrzeja i Wandy Szczepańskich i wmurowano tablicę ich upamiętniającą^[8]. Rok później na pamiątkę Jana Igora Rybaka na stacji posadzono dąb i wmurowano tablicę^[14]. Od 2015 roku Stacją kieruje dr Tomasz Janecki, w sprawach administracyjnych jego zastępcą jest Irena Sawicka. Do sierpnia 2019 roku na Stacji pracowała prof. Jolanta Ejsmont-Karabin (obecnie na emeryturze). Nad ciągłą i prawidłową pracą techniczną Stacji czuwa 5 pracowników gospodarczych (dyżurujących zmianowo).

Kierownicy

• 1951-09-15 – Andrzej Szczepański^[8]
• 1965 – Roman Polkowski^[9]
• 1973 – Andrzej Szczepański^[10]
• 1983-07-04 – Lech Kufel^[8]
• 1997-04-01 – Jolanta Ejsmont-Karabin^[8]
• 2015-09-01 – Tomasz Janecki^[8]

Nagrody

Stacji jako instytucji przyznano kilka nagród. W 1976 roku przy okazji ćwierćwiecza Stacji miasto Mikołajki przyznało jej medal 250-lecia miasta za osiągnięcia naukowe i zasługi popularyzatorskie^[10]. Z okazji półwiecza, w roku 2001, Polskie Towarzystwo Hydrobiologiczne odznaczyło Stację swoją nagrodą, Medalem im. prof. Alfreda Lityńskiego^[13]. W 2017 roku Stacja Hydrobiologiczna Instytutu Nenckiego PAN w Mikołajkach znalazła się wśród finalistów konkursu Popularyzator Nauki PAP 2017.

Przypisy