Stacja im. A.B. Dobrowolskiego

Stacja im. A.B. Dobrowolskiego
Dobrowolski Station
Ilustracja
Zabudowania Stacji im. A. B. Dobrowolskiego (Oaza Bungera, Antarktyda) w roku 1979.
Przynależność państwowa

 Polska

Organizacja macierzysta

Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk

Data założenia

1956

Liczba personelu

2–8[1]

Wysokość

29[2] m n.p.m.

Położenie na mapie Antarktyki
Mapa konturowa Antarktyki, po prawej znajduje się punkt z opisem „Stacja im. A.B. Dobrowolskiego”
Ziemia66°16′29″S 100°45′00″E/-66,274722 100,750000
Strona internetowa stacji

Stacja im. Antoniego Bolesława Dobrowolskiego – sporadycznie czynna polska stacja polarna położona na Antarktydzie Wschodniej, w Oazie Bungera, kilkadziesiąt kilometrów od brzegu Oceanu Południowego. Ze względu na trudny dostęp, przez większość czasu pozostaje nieużytkowana.

Położenie i warunki

Mapa okolic stacji

Stacja znajduje się na brzegu Jeziora Figurowego w wolnej od lodu oazie antarktycznej, Oazie Bungera, położonej na Wybrzeżu Knoxa na Ziemi Wilkesa. Z południowego wschodu wzgórza tworzące oazę graniczą z lądolodem wnętrza kontynentu, a od północnego zachodu z Lodowcem Szelfowym Shackletona[1] o szerokości ok. 100 km. Stacja im. Dobrowolskiego leży w odległości ok. 350 km od rosyjskiej (dawniej radzieckiej) stacji Mirnyj, z której można dotrzeć tu drogą powietrzną[3].

Średnia roczna temperatura na tym obszarze to −8,2 °C, maksymalna 10 °C, a minimalna −43 °C. Średnia prędkość wiatru wynosi 6 m/s, maksymalna do 56 m/s[1].

Historia i działalność

Stacja została otwarta 15 października 1956 przez ZSRR i nazwana Oazis (ros. Оазис, „Oaza”). Była użytkowana przez radzieckich badaczy do 17 listopada 1958[2]. Prowadzono w niej badania glacjologiczne, meteorologiczne, w tym aerologiczne, geofizyczne, w tym magnetometryczne i sejsmiczne, oraz obserwacje zórz polarnych. Wykorzystywano ją także w badaniach terenowych, w tym hydrologicznych i biologicznych. Na stację składają się dwa drewniane domki, ogrzewane gazem, drewnem i węglem, oraz mniejsze pawilony. Na lodowcu 15 km od stacji położone jest lądowisko wykorzystywane w miesiącach letnich; zimą samoloty mogły lądować na zamarzniętej tafli Jeziora Figurowego[1].

23 stycznia 1959 roku stacja została przekazana Polsce[1][4][5] podczas pierwszej polskiej wyprawy naukowej na Antarktydę pod kierownictwem Wojciecha Krzemińskiego. Nadano jej obecną nazwę na cześć polskiego geofizyka i meteorologa Antoniego Bolesława Dobrowolskiego. Domki stacji zostały nazwane „Warszawa” i „Kraków”[6].

Przez kilka lat polscy uczeni nie uczestniczyli w wyprawach antarktycznych. Stacja Dobrowolskiego została odwiedzona w antarktycznym lecie 1965–66 roku przez czteroosobową grupę polskich geofizyków (Ryszard Czajkowski, Adam Kuchciński, Janusz Molski, Maciej Seweryn Zalewski), uczestników 11. Radzieckiej Ekspedycji Antarktycznej towarzyszących radzieckim polarnikom[7] oraz Bronisław Majtczak, moskiewski korespondent PAP[8]. W czasie tej ekspedycji został utracony samolot radzieckiego zespołu Li-2[7], który wylądował na lodzie zatoki Jeziora Figurowego; lód okazał się za słaby i maszyna zatonęła.

Starania o wysłanie następnej grupy badawczej do stacji w sezonie 1973–74 nie doszły do skutku[3].

Ostatnia wyprawa polska do stacji im. Dobrowolskiego miała miejsce w styczniu 1979 roku również pod kierownictwem Wojciecha Krzemińskiego. Uczestnicy prowadzili badania w szerokim zakresie, obejmującym geomorfologię, grawimetrię, meteorologię i prace geodezyjne. 21 lutego, po nagłym załamaniu pogody, ekipa musiała zostać ewakuowana do stacji Mirnyj[4]. Od 1979 roku stacja nie jest użytkowana[9].

W 1987 roku stację odwiedzili radzieccy polarnicy[10] i postawili dodatkowe budynki (nazwane stacją Oazis-2) około 200 metrów na zachód od starszych zabudowań[9][11].

Obecnie baza jest stacją zakonserwowaną, czyli nieczynną, ale nie opuszczoną[3]. Nie jest nawet epizodycznie odwiedzana przez polskie ekspedycje polarne, co często błędnie jest podawane na podstawie danych z lat siedemdziesiątych. Istnieją jednak plany rewitalizacji placówki prowadzone przez Zakład Badań Polarnych i Morskich Instytutu Geofizyki Polskiej Akademii Nauk[12]. W 2018 roku Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego przyznało środki na ten cel[13].

Stację sporadycznie odwiedzają natomiast badacze rosyjscy[10] i australijscy[14]. Australijczycy zainstalowali tam stację referencyjną GPS (do badań błędów systemu). Zabudowania stacji stoją na skałach, a nie lądolodzie, przez co nie zmieniają swojej pozycji geograficznej w wyniku ruchu lodu[15].

14 stycznia 1986 Australia otworzyła letnią stację Edgeworth David Base[10] 7,5 km na północny zachód od Stacji Dobrowolskiego, na skraju Oazy[11].

Na liście historycznych miejsc i pomników w Antarktyce znajdują się: pawilon obserwatorium geomagnetycznego stacji (nr 10) oraz betonowy słup ustawiony przez polską ekspedycję w celu pomiaru przyspieszenia ziemskiego (nr 49); pomiar ten wykazał wartość (982 439,4 ± 0,4) miligali[16].

Na 10 listopada 2021 roku planowana jest czteroosobowa wyprawa inwentaryzacyjna, przygotowująca bazę do ponownego sezonowego użytku[17].

Czwórka polskich badaczy wypłynęła 10 listopada wieczorem z portu w Bremerhaven na pokładzie statku "Akademik Fiodorow".

W skład wyprawy Instytutu Geofizyki PAN wchodzą jej pomysłodawca, organizator i szef prof. Marek Lewandowski, a zarazem geofizyk, geolog i paleomagnetyk, prof. Monika A. Kusiak, geolog i geochemik izotopowy, dr Adam Nawrot, geograf i geomorfolog, a także prof. Wojciech Miloch, fizyk jonosfery z Uniwersytetu w Oslo.

Ze względu na niegościnność miejsca planowane jest postawienie całorocznych, autonomicznych pod względem zasilania i automatycznych stacji geofizycznych (sejsmicznych, magnetycznych), które pozwolą na badanie głębokich struktur Ziemi oraz procesu generacji ziemskiego pola magnetycznego. W planach jest ustawienie anteny do badań jonosfery, której stan, podobnie jak obraz magnetosfery, pozwoli na lepsze prognozowanie pogody kosmicznej, nie pozostającej, jak się wydaje, bez wpływu na zmiany klimatyczne. W trakcie wypraw będą prowadzone także badania geologiczne i geochemiczne oraz monitoring procesów geomorfologicznych, hydrologicznych i glacjologicznych, które obrazują zmiany systemów polarnych.

Powrót do Oazy Bungera i ponowne użytkowanie Stacji im. A.B. Dobrowolskiego stwarza dla Polski nowe szanse na rozwój frontowych technik badawczych i powiązanych z nimi nowoczesnych technologii[18][19].

8 stycznia 2022 r. o godz. 10:10 czasu polskiego uczestnicy wyprawy dotarli do stacji[20].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Л.И.Дубровин: Станция Оазис (ros.). Арктика Антарктика Филателия, 2009-12-11. [dostęp 2014-08-29].
  2. ↑ a b Catalogue of Russian Federation Antarctic Meteorology Data (ang.). Russian Antarctic Expedition – Project Antarctica, 2008-10-16. [dostęp 2016-08-16].
  3. ↑ a b c Z wyprawami radzieckimi (pol.). Arctowski.pl. [dostęp 2014-08-29].
  4. ↑ a b Wojciech Krzemiński, Edward Wiśniewski. The Polish Expedition to the A. B. Dobrowolski Station on the Antarctic continent in 1978/1979. „Polish Polar Research”. 6 (3), s. 377–384, 1985. Polska Akademia Nauk. 
  5. ↑ Dobrowolski Station (A.B.). „SCAR Gazetteer”. 3714, 2014. Commonwealth of Australia. [dostęp 2020-03-29]. 
  6. ↑ Mapa stacji: Antarktyczna stacja im. A. B. Dobrowolskiego (pol.). Instytut Geofizyki PAN. [dostęp 2014-08-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)].
  7. ↑ a b Jacek Machowski, Polscy zdobywcy Białego Lądu, Warszawa 1997.
  8. ↑ Bronisław Majtczak, W białej pustyni, 1971.
  9. ↑ a b Andrzej Dryszel. Antarktyda jest nam potrzebna – mówi prof. dr Stanisław Rakusa-Suszczewski. „Przegląd”, 2012. 
  10. ↑ a b c Robert Headland (1997) „Chronological list of Antarctic expeditions and related historical events”, Cambridge University Press.
  11. ↑ a b Beau Riffenburgh: Encyclopedia of the Antarctic. Taylor & Francis Group, 2007. ISBN 0-415-97024-5.
  12. ↑ Rewitalizacja – Polska Stacja Antarktyczna im. A.B. Dobrowolskiego [dostęp 2021-08-08] (pol.).
  13. ↑ Będzie rewitalizacja stacji polarnej im. Dobrowolskiego, Nauka w Polsce [dostęp 2021-08-08] (pol.).
  14. ↑ Frozen in time. „Australian Antarctic Magazine”, 2010-05-18. Department of the Environment Australian Antarctic Division (ang.). [dostęp 2020-03-29]. 
  15. ↑ Ruddick, R., Griffiths, S., Brown, N. Antarctic Geodesy Field Report 2010/2011. „Geoscience Australia”. Record 2012/059, 2012. Canberra.. 
  16. ↑ List of Historic Sites and Monuments approved by the ATCM (2013) (ang.). Secretariat of the Antarctic Treaty, 2013. [dostęp 2015-07-17].
  17. ↑ Polscy naukowcy wracają do Antarktydy Wschodniej. Rusza wyprawa do stacji im. Dobrowolskiego, www.onet.pl [dostęp 2021-11-05].
  18. ↑ Wyborcza.pl, wyborcza.pl [dostęp 2021-11-12].
  19. ↑ Wyprawa badawcza PAN do Polskiej Stacji Antarktycznej im. A. B. Dobrowolskiego, informacje.pan.pl [dostęp 2021-11-12].
  20. ↑ Polsat News, Antarktyda. Polscy naukowcy dotarli do stacji antarktycznej Dobrowolskiego, nieczynnej ponad 40 lat - Polsat News, polsatnews.pl [dostęp 2022-01-08] (pol.).

Linki zewnętrzne

Stacje badawcze w Antarktyce
Całoroczne
Argentyna
Australia
Chile
Europa
Rosja
Stany Zjednoczone
Inne
Letnie

Media użyte na tej stronie

Antarctica location map.svg
Autor: Alexrk2, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map Antarctica, Azimuthal equidistant projection
Dobrowolski1979.jpg
Autor: Zbigniew Battke, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zabudowania Stacji im. A. B. Dobrowolskiego (Oaza Bungera, Antarktyda) w roku 1979 (Zdjęcie: Zbigniew Battke).
Stacja Dobrowolskiego.png
Autor: Aotearoa, Licencja: CC BY 3.0
Okolice Stacji im. A.B. Dobrowolskiego.
Warstwy hipsometryczne poprowadzono co 10 m