Stagonolepis

Stagonolepis

Okres istnienia: karnik PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Infragromada	archozauromorfy
Rząd	aetozaury
Rodzina	Stagonolepididae
Podrodzina	Stagonolepidinae
Rodzaj	Stagonolepis Agassiz, 1844
Gatunki
S. robertsoni Agassiz, 1844 (typowy) S. olenkae Sulej, 2010 ?S. wellesi Long & Ballew, 1985

Stagonolepis – rodzaj dużych, opancerzonych archozaurów z kladu Crurotarsi, z rodziny Stagonolepididae, szeroko rozprzestrzenionych w późnym triasie (karnik, około 225 milionów lat temu).

Morfologia

Rekonstrukcja Stagonolepis robertsoni (Szymon Górnicki), według rekonstrukcji szkieletu Hartmana, 2016

Stagonolepis osiągał długość od 2,5 do około 2,7 m^[1] i masę prawdopodobnie około 200 kg^[2]. Miał małą głowę z bezzębnym przodem szczęk, długi, wąski tułów, opancerzony kostnymi płytami od strony grzbietowej i brzusznej, potężny ogon i dość krótkie, lecz silne kończyny^[1] – rozstawione na boki, choć w większym stopniu wyprostowane i umieszczone pod tułowiem niż w przypadku większości współczesnych gadów.

Taksonomia

Model Stagonolepis olenkae w Muzeum Ewolucji PAN

Rodzaj Stagonolepis i jego gatunek typowy, S. robertsoni z formacji Lossiemouth Sandstone, zostały nazwane w 1844 roku przez Louisa Agassiza, jednak dopiero Thomas Henry Huxley jako pierwszy zidentyfikował je jako gady. W 1985 roku Long i Ballew opisali drugi gatunek, S. wellesi z Arizony^[3], jednak jego przynależność do rodzaju Stagonolepis została zakwestionowana przez Parkera (2007)^[4]. Do Stagonolepis przypisywano również osteodermy z Niemiec, Argentyny i Brazylii, jednak również te identyfikacje są dyskusyjne^[5].

Skamieniałości aetozaurów z tego rodzaju znaleziono także w Krasiejowie na Śląsku Opolskim^[6]. Lucas i współpracownicy zaliczyli je do S. robertsoni^[7], z czym nie zgodził się Tomasz Sulej, który wskazał na różnice w morfologii czaszki pomiędzy S. robertsoni a materiałem krasiejowskim, który opisał jako nowy gatunek S. olenkae^[5]. Antczak (2016) opisał dodatkowe skamieniałości aetozaurów z Krasiejowa, u których występują zarówno cechy budowy kości czaszki charakterystyczne dla S. robertsoni, jak i cechy charakterystyczne dla S. olenkae; w ocenie autora nie jest pewne, czy różnice w budowie szkieletów S. robertsoni i S. olenkae istotnie dowodzą ich odrębności gatunkowej, czy też wynikają one jedynie ze zmienności wewnątrzgatunkowej^[8].

Heckert i Lucas uznali, że szczątki Aetosauroides scagliai należą do aetozaurów z rodzaju Stagonolepis – S. robertsoni (większe osobniki) i S. wellesi (mniejsze) i zsynonimizowali rodzaje Aetosauroides ze Stagonolepis^[3]. Nowsze analizy wskazują jednak na odrębność Aetosauroides od Stagonolepis^[4][5][9].

Stagonolepis należy do najwcześniejszego rzędu roślinożernych gadów naczelnych – aetozaurów, do której należy jedynie rodzina Stagonolepididae^[1]. Rodzaj ten należy do podrodziny Stagonolepidinae, obejmującej wszystkie aetozaury bliżej spokrewnione ze Stagonolepis robertsoni niż z Desmatosuchus haplocerus^[10].

Paleobiologia

Większość autorów uważa, że Stagonolepis żywił się nisko rosnącymi roślinami oraz bulwami i korzeniami, które mógł wykopywać z ziemi bezzębnym pyskiem^[1]. Niektórzy naukowcy uważają jednak, że aetozaury były wszystkożerne lub owadożerne, na co – zdaniem autorów – wskazują analogie w budowie pomiędzy aetozaurami a współczesnymi pancernikami, ich piłkowane zęby i budowa mózgu sugerująca dobry węch, będący cechą zwierząt owadożernych^[11][5]. Opancerzenie ciała chroniło Stagonolepis przed atakami największych lądowych drapieżników żyjących w okresie późnego triasu – archozaurów z grupy rauizuchów^[1][5].

Przypisy