Standardowy język mandaryński
| Obszar | Chiny | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Liczba mówiących | około 850 milionów[1] | ||||||
| Pismo/alfabet | |||||||
| Klasyfikacja genetyczna | |||||||
| |||||||
| Status oficjalny | |||||||
| język urzędowy |  Chiny Hongkong Makau Tajwan Singapuri jeden z urzędowych w  ONZ | ||||||
| Kody języka | |||||||
| Kod ISO 639-2↗ | chi | ||||||
| Kod ISO 639-3↗ | cmn | ||||||
| ISO 639-6↗ | huyu | ||||||
| WALS | kug, mnd | ||||||
| Występowanie | |||||||
 | |||||||
| W Wikipedii | |||||||
| |||||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||||||
Standardowy język mandaryński (nazywany często językiem mandaryńskim lub standardowym językiem chińskim) – oficjalny standard mówionego języka chińskiego, używany jako język urzędowy w Chińskiej Republice Ludowej, Republice Chińskiej, jeden z czterech oficjalnych języków Singapuru, a także jeden z sześciu oficjalnych języków Organizacji Narodów Zjednoczonych. Faktycznie jest tylko jednym z języków mandaryńskich. Oparty jest na dialekcie pekińskim, ale nie jest z nim tożsamy. W poszczególnych państwach język ten nosi różne nazwy: w ChRL jest nazywany putonghua (chiń. upr. 普通话; chiń. trad. 普通話; pinyin pǔtōnghuà; dosł. „mowa powszechna”), na Tajwanie – guoyu (chiń. upr. 国语; chiń. trad. 國語; pinyin guóyǔ; dosł. „język państwowy”), w Singapurze – huayu (chiń. upr. 标准华语; chiń. trad. 標準華語,; pinyin biāozhǔn huáyǔ; dosł. „standardowy język chiński”).
Standardowy język mandaryński wykształcił się w cesarskich Chinach jako lingua franca biurokracji. Stąd też pochodzi określenie „mandaryński”, będące tłumaczeniem chińskiego terminu 官話 guānhuà – „mowa urzędników”, czyli mandarynów, jak dawniej nazywano na Zachodzie urzędników chińskich (we współczesnej chińszczyźnie guanhua oznacza jednak zbiorczo wszystkie języki mandaryńskie, a nie język standardowy). W naturalny sposób dialekt stolicy – od czasów dynastii Ming był nią Pekin – był traktowany jako wzór do naśladowania, jednak do języka standardowego nie przeniknęły niektóre jego szczególne cechy (np. intensywna rotyzacja).
Fonetyka
Oto tabela spółgłosek występujących w języku mandaryńskim:
¹: Według niektórych lingwistów jest to dźwięczna spółgłoska szczelinowa [ʐ]
W języku mandaryńskim występują następujące samogłoski:
/a/ (z alofonem [ɑ]), /e/ (z alofonem [ɛ]), /o/ (z alofonem [ɔ]), /ə/ (z alofonem [ɤ]), /ɨ/ (z alofonami [z̩] i [ʐ̩]), /i/, /u/ (z alofonem [ʊ]) i /y/.
W języku mandaryńskim istnieją cztery tony:
- wysoki (陰平/阴平/yīnpíng) – kontur 55
- wznoszący (陽平/阳平/ yángpíng) – kontur 35
- opadająco-wznoszący (上聲/上声/ shǎngshēng) – kontur 214
- opadający (去聲/去声/ qùshēng) – kontur 51
Czasami wyróżnia się też ton 5., który bywa nazywany neutralnym lub uważany za brak tonu[2][3].
 | Odsłuchaj Prezentacja tonów w standardowym języku mandaryńskim |
| Problem z odtwarzaniem tego pliku? Zobacz strony pomocy. | |
Typologia
Klasyfikacja typologiczna standardowego języka mandaryńskiego jest problematyczna. Najczęściej zaliczany on jest do języków analitycznych (izolujących), ponieważ – podobnie jak w klasycznym języku chińskim o funkcji gramatycznej i składniowej danego wyrazu decyduje często jego pozycja w zdaniu oraz wyrazy pomocnicze, niemające samodzielnego znaczenia (tzw. partykuły strukturalne). Z drugiej strony współczesny standardowy język mandaryński posiada już też pewne cechy języka aglutynacyjnego, m.in. funkcjonują w nim przyrostki, mogące – na równi z pozycją w zdaniu i wspomnianymi „pustymi” leksykalnie wyrazami – decydować o funkcji wyrazu.
Przykład budowy zdania
我的朋友们都要吃鸡蛋。
Wǒ de péngyǒumen dōu yào chī jīdàn.
Ja possessivus przyjaciel + l.mn. wszyscy chcieć jeść jajko (dosł. kura-jajko).
Wszyscy moi przyjaciele chcą zjeść (kurze) jajko.
W powyższym przykładzie partykuła 的 (de), oznaczająca przynależność, wraz z zaimkiem osobowym 我 (wǒ = „ja”) tworzy znaczenie zaimka dzierżawczego „mój”. Jest to konstrukcja typowa dla języków analitycznych.
Przyrostek 们 (men), oznaczający liczbę mnogą dołączony jest do rzeczownika 朋友 (péngyǒu = „przyjaciel”). Brak jest fleksji. Jest to konstrukcja typowa dla języków aglutynacyjnych.
Podstawowe zwroty
- 你好 – Nǐ hǎo – Witaj
- 我叫 – Wǒ jiào [tu wstawić swoje imię] – Nazywam się [tu wstawić swoje imię]
- 我的名字是 – Wǒ de míngzì shì [tu wstawić swoje imię] – Mam na imię [tu wstawić swoje imię]
- 你叫什么名字 – Nǐ jiào shénme míngzi? – Jak się nazywasz?
- 谢谢 – Xièxie – Dziękuję.
- 很高兴认识你 – Hěn gāoxìng rènshí nǐ – Miło mi Cię poznać.
- 再见 – Zàijiàn – Do widzenia.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Ethnologue report for language code: cmn
- ↑ Chińskie tony. Jak sobie z nimi poradzić? - JĘZYKOWA SIŁKA, 21 czerwca 2019 [dostęp 2022-05-28] (pol.).
- ↑ Tony - w języku chińskim, www.chinese4.eu [dostęp 2022-05-28].
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
An audio speaker emitting sound waves, in the Gnome style
Autor: Kwamikagami, Licencja: CC BY-SA 4.0
Countries where Mandarin is spoken as L1 or L2
Autor: Karmosin, Licencja: CC BY 3.0
The four main tones of Standard Mandarin pronounced with the syllable "ma". Uploaded and recorded by Peter Isotalo (non-native speaker).
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Chart showing the relative changes in pitch for the four tones of Mandarin Chinese. A german version in SVG is available under Image:Vier Toene des Hochchinesischen.svg though rendered badly.
