Standardowy język mandaryński

普通話
pŭtōnghuà
Obszar

Chiny
Makau
Tajwan
Korea Północna
Korea Południowa
Wietnam
Singapur
Filipiny
Kambodża
Malezja
i inne kraje

Liczba mówiących

około 850 milionów[1]

Pismo/alfabet

pismo chińskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
język urzędowy Chiny
 Hongkong
 Makau
 Tajwan
 Singapur
i jeden z urzędowych w ONZ
Kody języka
Kod ISO 639-2chi
Kod ISO 639-3cmn
ISO 639-6huyu
WALSkug, mnd
Występowanie
Ilustracja
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku chińskim
Słownik języka chińskiego
w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.
Tony w standardowym języku mandaryńskim

Standardowy język mandaryński (nazywany często językiem mandaryńskim lub standardowym językiem chińskim) – oficjalny standard mówionego języka chińskiego, używany jako język urzędowy w Chińskiej Republice Ludowej, Republice Chińskiej, jeden z czterech oficjalnych języków Singapuru, a także jeden z sześciu oficjalnych języków Organizacji Narodów Zjednoczonych. Faktycznie jest tylko jednym z języków mandaryńskich. Oparty jest na dialekcie pekińskim, ale nie jest z nim tożsamy. W poszczególnych państwach język ten nosi różne nazwy: w ChRL jest nazywany putonghua (chiń. upr. 普通话; chiń. trad. 普通話; pinyin pǔtōnghuà; dosł. „mowa powszechna”), na Tajwanie – guoyu (chiń. upr. 国语; chiń. trad. 國語; pinyin guóyǔ; dosł. „język państwowy”), w Singapurze – huayu (chiń. upr. 标准华语; chiń. trad. 標準華語,; pinyin biāozhǔn huáyǔ; dosł. „standardowy język chiński”).

Standardowy język mandaryński wykształcił się w cesarskich Chinach jako lingua franca biurokracji. Stąd też pochodzi określenie „mandaryński”, będące tłumaczeniem chińskiego terminu 官話 guānhuà – „mowa urzędników”, czyli mandarynów, jak dawniej nazywano na Zachodzie urzędników chińskich (we współczesnej chińszczyźnie guanhua oznacza jednak zbiorczo wszystkie języki mandaryńskie, a nie język standardowy). W naturalny sposób dialekt stolicy – od czasów dynastii Ming był nią Pekin – był traktowany jako wzór do naśladowania, jednak do języka standardowego nie przeniknęły niektóre jego szczególne cechy (np. intensywna rotyzacja).

Fonetyka

Oto tabela spółgłosek występujących w języku mandaryńskim:

DwuwargoweWargowo
-zębowe
DziąsłoweCerebralneDziąsłowo
-podniebienne
Miękko-
podniebienne
Spółgłoski zwarteppʰttʰkkʰ
Spółgłoski nosowemnŋ
Spółgłoski szczelinowefsʂ(ʐɕx
Spółgłoski zwarto-szczelinowetstsʰʈʂʈʂʰtɕtɕʰ
Spółgłoski bocznel
Półsamogłoskiwɻ¹j

¹: Według niektórych lingwistów jest to dźwięczna spółgłoska szczelinowa [ʐ]

W języku mandaryńskim występują następujące samogłoski:

/a/ (z alofonem [ɑ]), /e/ (z alofonem [ɛ]), /o/ (z alofonem [ɔ]), /ə/ (z alofonem [ɤ]), /ɨ/ (z alofonami [] i [ʐ̩]), /i/, /u/ (z alofonem [ʊ]) i /y/.

W języku mandaryńskim istnieją cztery tony:

  1. wysoki (陰平/阴平/yīnpíng) – kontur 55
  2. wznoszący (陽平/阳平/ yángpíng) – kontur 35
  3. opadająco-wznoszący (上聲/上声/ shǎngshēng) – kontur 214
  4. opadający (去聲/去声/ qùshēng) – kontur 51

Czasami wyróżnia się też ton 5., który bywa nazywany neutralnym lub uważany za brak tonu[2][3].

Typologia

Klasyfikacja typologiczna standardowego języka mandaryńskiego jest problematyczna. Najczęściej zaliczany on jest do języków analitycznych (izolujących), ponieważ – podobnie jak w klasycznym języku chińskim o funkcji gramatycznej i składniowej danego wyrazu decyduje często jego pozycja w zdaniu oraz wyrazy pomocnicze, niemające samodzielnego znaczenia (tzw. partykuły strukturalne). Z drugiej strony współczesny standardowy język mandaryński posiada już też pewne cechy języka aglutynacyjnego, m.in. funkcjonują w nim przyrostki, mogące – na równi z pozycją w zdaniu i wspomnianymi „pustymi” leksykalnie wyrazami – decydować o funkcji wyrazu.

Przykład budowy zdania

我的朋友们都要吃鸡蛋。

Wǒ de péngyǒumen dōu yào chī jīdàn.

Ja possessivus przyjaciel + l.mn. wszyscy chcieć jeść jajko (dosł. kura-jajko).

Wszyscy moi przyjaciele chcą zjeść (kurze) jajko.

W powyższym przykładzie partykuła 的 (de), oznaczająca przynależność, wraz z zaimkiem osobowym 我 ( = „ja”) tworzy znaczenie zaimka dzierżawczego „mój”. Jest to konstrukcja typowa dla języków analitycznych.

Przyrostek 们 (men), oznaczający liczbę mnogą dołączony jest do rzeczownika 朋友 (péngyǒu = „przyjaciel”). Brak jest fleksji. Jest to konstrukcja typowa dla języków aglutynacyjnych.

Podstawowe zwroty

  • 你好 – Nǐ hǎo – Witaj
  • 我叫 – Wǒ jiào [tu wstawić swoje imię] – Nazywam się [tu wstawić swoje imię]
  • 我的名字是 – Wǒ de míngzì shì [tu wstawić swoje imię] – Mam na imię [tu wstawić swoje imię]
  • 你叫什么名字 – Nǐ jiào shénme míngzi? – Jak się nazywasz?
  • 谢谢 – Xièxie – Dziękuję.
  • 很高兴认识你 – Hěn gāoxìng rènshí nǐ – Miło mi Cię poznać.
  • 再见 – Zàijiàn – Do widzenia.

Zobacz też

Przypisy

  1. Ethnologue report for language code: cmn
  2. Chińskie tony. Jak sobie z nimi poradzić? - JĘZYKOWA SIŁKA, 21 czerwca 2019 [dostęp 2022-05-28] (pol.).
  3. Tony - w języku chińskim, www.chinese4.eu [dostęp 2022-05-28].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Gnome-mime-sound-openclipart.svg
An audio speaker emitting sound waves, in the Gnome style
Mandarin sphere.svg
Autor: Kwamikagami, Licencja: CC BY-SA 4.0
Countries where Mandarin is spoken as L1 or L2
  Mandarin is the majority native language
  Mandarin is the statutory or de facto national language
  Countries with more than 1,000,000 speakers
  Countries with more than 500,000 speakers
  Countries with more than 100,000 speakers
Zh-pinyin tones with ma.ogg
Autor: Karmosin, Licencja: CC BY 3.0
The four main tones of Standard Mandarin pronounced with the syllable "ma". Uploaded and recorded by Peter Isotalo (non-native speaker).
Pinyin Tone Chart.png
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Chart showing the relative changes in pitch for the four tones of Mandarin Chinese. A german version in SVG is available under Image:Vier Toene des Hochchinesischen.svg though rendered badly.