Stanisław Łańcucki

Stanisław Łańcucki
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

16 listopada 1882
Grochowce, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

20 września 1937
Moskwa, RFSRR, ZSRR

Poseł I kadencji Sejmu (II RP)
Okres

od 5 listopada 1922
do 25 lutego 1926

Przynależność polityczna

Związek Proletariatu Miast i Wsi (KPP)

Odznaczenia
Order Czerwonego Sztandaru

Stanisław Łańcucki (ur. 6 listopada 1882 w Grochowcach, zm. 20 września 1937 w Moskwie[1]) – polski polityk socjalistyczny (PPSD) i komunistyczny (KPRP/KPP), poseł na Sejm Ustawodawczy oraz Sejm I kadencji w II Rzeczypospolitej.

Życiorys

Urodził się w rodzinie robotniczej (ojciec był murarzem), skończył szkołę ludową w Sieniawie, pracował na budowie w Czortkowie. Kształcił się na kursach czeladniczych na ślusarza. Od 1897 pracował w zakładach kolejowych w Przemyślu, później w fabryce wagonów w Sanoku, Witkowicach i Krakowie. Członek Zarządu Związku Zawodowego Kolejarzy w Przemyślu i Związku Metalowców w Sanoku[2]. W 1901 współorganizował pierwszy w historii sanockiego zakładu strajk[3]. Uczestniczył także w strajku robotniczym w 1905 w fabryce[4].

Od 1900 związany z Polską Partią Socjalno-Demokratyczną Galicji i Śląska Cieszyńskiego, podczas pobytu w Paryżu w 1912 nawiązał kontakt z redakcją anarchistyczno-komunistycznego tygodnika Les Temps Nouveau i tygodnika l'Anarchie.

W czasie I wojny światowej znalazł się znów w Galicji. Ewakuowany na Morawy, potem do Pragi, Wiednia, Louny, a w 1915 do Jarosławia.

W 1918 współtworzył Polską Organizację Wojskową w Jarosławiu, protestował przeciwko oderwaniu Chełmszczyzny od Polski w traktacie brzeskim. W sierpniu 1918 Austriacy wykryli jego działalność w POW, zagrożony karą śmierci zmuszony był zbiec do Kijowa. W listopadzie 1918 powrócił do Przemyśla. Został wybrany z listy PPSD do Rady Miejskiej w Jarosławiu.

W wyborach w styczniu 1919 został wybrany z listy PPSD do Sejmu Ustawodawczego z okręgu Jarosław i został członkiem klubu Związku Polskich Posłów Socjalistycznych grupującego posłów PPS i PPSD. 11 maja 1921 opuścił klub, motywując to ugodową polityką partii, i wraz z Tomaszem Dąbalem, który opuścił klub Chłopskiego Stronnictwa Radykalnego utworzył Frakcję Sejmową Posłów Komunistycznych[5].

W 1922 został posłem z listy komunistycznej Związku Proletariatu Miast i Wsi (okręg Będzin). 18 grudnia 1924 Sejm wyraził zgodę na uchylenie jego immunitetu. Tej samej nocy został aresztowany i osadzony w areszcie na Mokotowie, a następnie przewieziony do Przemyśla. 25 marca 1925 został uniewinniony przez ławę przysięgłych. Jednak w związku ze śledztwem o działalność antypaństwową był nadal więziony. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi 10 września 1925 został skazany na 3 lata ciężkiego więzienia, a dodatkowo wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie 15 września 1925 skazano go dodatkowo na 3 lata ciężkiego więzienia; Sąd Apelacyjny w Warszawie w grudniu 1925 zatwierdził oba wyroki, lecz następnie w sierpniu 1926 zmniejszył karę do 4 lat ciężkiego więzienia bez zaliczenia rocznego aresztu śledczego. Na mocy amnestii w czerwcu 1928 ponownie zmniejszono wyrok do 2 lat i 8 miesięcy.

Złożył mandat 25 lutego 1926. Jego miejsce w Sejmie zajął kolejny na liście wyborczej komunistyczny kandydat: Jerzy Czeszejko-Sochacki.

Wyszedł na wolność w sierpniu 1928. Początkowo przebywał na leczeniu w Przemyślu, zaś w lipcu 1929 zbiegł do ZSRR. Za swą działalność rewolucyjną otrzymał tam rentę specjalną. W ZSRR członek Stowarzyszenia byłych Katorżników i Zesłańców Politycznych, WKP(b) i Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom. W 1931 w Moskwie opublikował Moje wspomnienia (w języku rosyjskim i polskim). W 1927 odznaczony został Orderem Czerwonego Sztandaru.

W czasie wielkiej czystki aresztowany przez NKWD 14 czerwca 1937. 20 września 1937 skazany na śmierć przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR za "udział w polskiej nacjonalistycznej organizacji terrorystycznej". Rozstrzelany tego samego dnia. Skremowany na Cmentarzu Dońskim i tam też anonimowo pochowany. Zrehabilitowany przez Kolegium Wojskowe SN ZSRR 29 kwietnia 1955[6].

W latach 1966–1991 Stanisław Łańcucki był ustanowionym przez władze patronem Szkoły Podstawowej nr 2 w Sanoku[7] a w latach 1986-2016 był patronem Szkoły Podstawowej w Grochowcach.

Przypisy

  1. ↑ "Ланцуцкий Станислав Францевич" (ros.). lists.memo.ru. [dostęp 2012-11-23].
  2. ↑ Józef Ząbkiewicz. Z kart historii SFA. Jak organizował się ruch związkowy w Sanoku. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 5, Nr 10 (103) z 1-10 kwietnia 1978. 
  3. ↑ Waldemar Bałda: Sowa i bocian. Opowieść o Posadzie Olchowskiej – III dzielnicy Miasta Sanoka. Kraków: AB Media, 2012, s. 31. ISBN 978-83-935385-7-7.
  4. ↑ Andrzej Andrusiewicz. Rok 1905 w Galicji (I). Początek rewolucji. „Nowiny”, s. 3, Nr 150 z 29-30 czerwca 1985. 
  5. ↑ Jan Tomicki: Lewica socjalistyczna w Polsce 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo "Książka i Wiedza", 1982, s. 116. ISBN 83-05-11067-2.
  6. ↑ [1]Ланцуцкий Станислав Францевич (ros.). base.memo.ru. [dostęp 2020-12-06].
  7. ↑ Teresa Fuksa, Joanna Twardak: Historia szkoły. sp2.sanok.pl. [dostęp 2017-06-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-19)].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

SU Order of the Red Banner ribbon.svg
Ribbon bar of the Order of the Red Banner. The Soviet Union (USSR).
Lancucki.jpg
Stanisław Łańcucki, poseł PPSD i PPS 1919-1921, poseł komunistyczny 1921-1926.