Stanisław Arnold

Stanisław Arnold

Data i miejsce urodzenia	20 grudnia 1895 Dąbrowa Górnicza
Data i miejsce śmierci	3 listopada 1973 Warszawa
Profesor nauk historycznych
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Doktorat	1920
Habilitacja	1925
Profesura	1938
Polska Akademia Nauk
Status	członek rzeczywisty
Uczelnia	Uniwersytet Warszawski Wolna Wszechnica Polska
Odznaczenia

Stanisław Arnold (ur. 20 grudnia 1895 w Dąbrowie Górniczej^[1], zm. 3 listopada 1973 w Warszawie) – polski historyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, członek PAN, szef Marksistowskiego Zrzeszenia Historyków.

Życiorys

Był synem Jana (dyrektora kopalni) i Romany z Bojanowskich. Kształcił się w szkole handlowej w Sosnowcu, Szkole Komercyjnej w Wilnie. Odbył studia historyczne i socjologiczne na Uniwersytecie Warszawskim (1916–1920), ponadto studiował historię na uniwersytetach w Wiedniu i Florencji. W 1920 obronił doktorat na UW pod kierunkiem Marcelego Handelsmana na podstawie pracy Władztwo biskupie na grodzie wolborskim w wieku XIII. Podjął wówczas pracę na Uniwersytecie, z którym pozostał związany do emerytury w 1966. W latach 1924–1928 uczył historii w warszawskim Gimnazjum im. Stefana Batorego^[1].

Na UW pracował początkowo jako starszy asystent Seminarium Historycznego, a po przedstawieniu pracy Stanowisko Longobardów do Rzymian we Włoszech północnych (1925) został docentem w Katedrze Historii Gospodarczej. Od 1929 był profesorem nadzwyczajnym i kierownikiem Katedry Historii Społeczno-Gospodarczej i Geografii Historycznej, w 1938 otrzymał tytuł profesora zwyczajnego oraz objął funkcję dziekana Wydziału Humanistycznego na rok akademicki 1938/1939. W latach 1931–1939 kierował ponadto Katedrą Historii Polski Średniowiecznej w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie. Prowadził wykłady w Tajnym Uniwersytecie Warszawskim.

Po wojnie kontynuował pracę na UW, kierował Studium Nauki o Polsce i Świecie Współczesnym oraz katedrami Historii Polski Feudalnej i Historii Polski do XVIII Wieku i Nauk Pomocniczych Historii, zaangażowany w prace Komitetu Słowiańskiego w Polsce.

Od 1945 należał do Polskiej Partii Robotniczej, a następnie do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej^[2][3]. Pełnił funkcję przewodniczącego Marksistowskiego Zrzeszenia Historyków^[4]. Od 1948 pracował także w Wyższej Szkole Partyjnej w Warszawie (w 1950 przemianowanej na Instytut Kształcenia Kadr Naukowych, a w 1954 na Instytut Nauk Społecznych przy KC PZPR, a w 1957 na Wyższą Szkołę Nauk Społecznych przy KC PZPR), gdzie kierował Katedrą Historii Polski i Polskiego Ruchu Robotniczego. Kierował ponadto Pracownią PRL oraz Radą Naukową Instytutu Historii PAN oraz Katedrą Historii Gospodarczej Szkoły Głównej Planowania i Statystyki.

W latach 1945–1947 stał na czele Departamentu Szkół Wyższych i Nauki Ministerstwa Oświaty. Był przewodniczącym Rady Naukowej Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie (1964–1968). W 1936 został członkiem korespondentem, a w 1945 członkiem rzeczywistym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Od 1952 członek korespondent PAN, od 1958 członek rzeczywisty. Pełnił funkcje sekretarza Wydziału I PAN, przewodniczącego Komisji ds. Bibliotek i Bibliografii PAN, przewodniczącego Komitetu Nauk Historycznych PAN (1958–1961^[2]), a w latach 1957–1968 wchodził w skład Prezydium PAN. Był również m.in. prezesem Polskiego Stowarzyszenia Filmu Naukowego.

W pracy naukowej zajmował się średniowieczną historią gospodarczą, geografią historyczną, historią Warszawy. Był uznanym specjalistą w dziedzinie ustroju administracyjnego Polski Piastów. W badaniach z zakresu historii gospodarczej stosował metody statystyczne, przedstawił własny podział dziejów Polski na okresy i podokresy na podstawie stosunków produkcyjnych, kulturalnych i politycznych. Przeprowadził identyfikację terytoriów plemiennych wczesnego okresu Polski piastowskiej.

Był żonaty z Janiną z domu Malczyk (1907-1986). Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera 35A-1-12)^[5].

Uczniowie

Do grona jego uczniów należą: Artur Eisenbach, Zofia Kamieńska, Antonina Keckowa, Witold Kula, Janina Leskiewiczowa, Władysław Pałucki, Stanisław Piekarczyk, Zbigniew Świtalski, Maria Turlejska.

Odznaczenia

Był m.in. odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1965) oraz Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1955).

Wybrane publikacje

Stanisław Arnold był encyklopedystą. Został wymieniony w gronie 180 edytorów pięciotomowej Ilustrowanej encyklopedii Trzaski, Everta i Michalskiego, gdzie napisał hasła o tematyce historycznej^[6]. Został wymieniony również w gronie edytorów dwutomowej encyklopedii Miasta polskie w tysiącleciu wydanej w latach 60. we Wrocławiu^[7].

• Możnowładztwo polskie w XI i XII wieku i jego podstawy gospodarczo-społeczne (1925)
• Terytoria plemienne w ustroju administracyjnym Polski piastowskiej (wiek XII–XIII) (1927)
• W sprawie ustroju plemiennego na ziemiach polskich (1928)
• Geografia historyczna, jej zasady i metody (1929)
• Rozwój handlu polskiego (1939)
• Geografia historyczna Polski (1951)
• Historia Polski od połowy XV wieku do roku 1795 (1953, z Kazimierzem Piwarskim i Jerzym Michalskim)
• Podłoże gospodarczo-społeczne polskiego Odrodzenia (1953)
• Dzieje świata. Chronologiczny przegląd ważniejszych wydarzeń (razem z Władysławem Kurkiewiczem, Adamem Tatomirem, Wiesławem Żurawskim)
• Miasta polskie w tysiącleciu, red. (1965)

Przypisy

Bibliografia

• Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A–J, Wrocław 1983.
• Trzaska: Katalog wydawnictw Trzaski, Everta i Michalskiego. Warszawa: Trzaska, Evert i Michalski, 1939.Sprawdź autora:1.
• Praca zbiorowa: Miasta polskie w tysiącleciu, tom I. Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Ossolineum, 1965.