Stanisław August Thugutt

Stanisław August Thugutt
Data i miejsce urodzenia	30 lipca 1873 ; Łęczyca
Data i miejsce śmierci	15 czerwca 1941 ; Sztokholm
	Wiceprezes Rady Ministrów
Okres	od 17 listopada 1924; do 21 maja 1925
Przynależność polityczna	PSL „Wyzwolenie”
	Prezes Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie”
Okres	od 1921; do 1924
Przynależność polityczna	PSL „Wyzwolenie”
Poprzednik	Błażej Stolarski
Następca	Andrzej Waleron
	Minister spraw wewnętrznych
Okres	od 17 listopada 1918; do 16 stycznia 1919
Przynależność polityczna	PSL „Wyzwolenie”
Poprzednik	Stanisław Ustyanowski (kierownik)
Następca	Stanisław Wojciechowski

Stanisław August Thugutt (ur. 30 lipca 1873 w Łęczycy, zm. 15 czerwca 1941 w Sztokholmie) – polski polityk dwudziestolecia międzywojennego i publicysta^[1]. Działał w ruchu ludowym, spółdzielczym, Lidze Obrony Praw Człowieka i Obywatela (której był współzałożycielem) oraz Polskim Towarzystwie Krajoznawczym. W młodości członek, a następnie skarbnik Polskiej Organizacji Wojskowej (POW), a później żołnierz Legionów Polskich, wolnomularz^[2]; działał także na rzecz obrony Pomorza przed germanizacją, w Kole Przyjaciół Kaszub, członek loży wolnomularskiej w Warszawie w czasach II Rzeczypospolitej^[3].

Życiorys

Był najmłodszym z sześciorga dzieci Augustyna Thugutta, lekarza powiatowego w Łęczycy. W Warszawie ukończył szkołę powszechną oraz realną. Nie mogąc rozpocząć studiów w kraju, pracował jako robotnik w łódzkiej fabryce włókienniczej. Następnie podjął pracę inkasenta w zakładzie krawieckim i po wyjeździe do Warszawy został księgowym^[4].

Po wybuchu I wojny świat. działacz Zjednoczenia Organizacji Niepodległościowych ze Związku Patriotów^[5]. Członek Centralnego Komitetu Narodowego w Warszawie (VII 1916 - V 1917).^[6] Był członkiem Komisji Komisarskiej Tymczasowej Rady Stanu^[7]. Był jednym z czołowych działaczy Komisji Porozumiewawczej Stronnictw Demokratycznych^[8].

Od marca 1917 działał w Stronnictwie Niezawisłości Narodowej a następnie w połowie 1917 roku wstąpił w szeregi PSL „Wyzwolenie”.

W 1918 roku otrzymał tekę ministra spraw wewnętrznych w rządzie Ignacego Daszyńskiego, tę samą funkcję pełnił w rządzie Jędrzeja Moraczewskiego. W endecko-ziemiańskim zamachu pułkownika Januszajtisa na rząd Moraczewskiego, z 4 na 5 stycznia 1919 roku, do Stanisława Thugutta strzelano, a następnie go uwięziono^[9]^[10] (planowano jego utopienie w Wiśle)^[11]. Zamach szybko udaremniono, ale już 16 stycznia, w porozumieniu z Józefem Piłsudskim, gabinet Moraczewskiego podał się do dymisji. Po utworzeniu rządu Ignacego Paderewskiego, Thugutt został oddelegowany przez Naczelnika Państwa do składu Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu – członek polskiej delegacji na paryską konferencję pokojową. W czasie wojny polsko bolszewickiej zgłosił się latem 1920 roku na ochotnika w szeregi Wojska Polskiego i uczestniczył w walkach (rezygnując jednocześnie z możliwości otrzymania stopnia oficerskiego). Podczas jednej z potyczek pod Surażem odniósł ciężką ranę (postrzelony w rękę, stracił w niej władanie).^[12]

W 1921 roku został prezesem PSL „Wyzwolenie”, a w 1922 roku w wyniku wyborów parlamentarnych został wybrany posłem na Sejm I kadencji. Objął funkcję przewodniczącego klubu PSL „Wyzwolenie”. Był jednym z głównych zwolenników wyboru Józefa Piłsudskiego na prezydenta RP. W 1923 roku był kandydatem na premiera, ale jego kandydatury nie poparło Polskie Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji. W 1924 roku przestał być przywódcą partyjnym oraz posłem, jednak objął stanowisko ministra bez teki i wicepremiera w gabinecie Władysława Grabskiego. W tym samym roku wystąpił z PSL „Wyzwolenie”, ponieważ nie zezwoliło mu ono na zostanie szefem MSZ. W latach 1925–1926 należał do Partii Pracy, a w 1928 roku powrócił do PSL „Wyzwolenie”. Był współtwórcą Centrolewu i przeciwnikiem sanacji. Od 1931 roku należał do Stronnictwa Ludowego, gdzie w latach 1931–1935 był członkiem rady naczelnej, a od 1936 do 1938 roku prezesem RN. W okresie 1932–1939 kierował Towarzystwem Kooperatystów.

Po agresji III Rzeszy i ZSRR na Polskę na uchodźstwie w Szwecji (przebywał tam od 1940), gdzie zmarł. Spoczywa na Norra begravningsplatsen.

Został odznaczony m.in. estońskim Krzyżem Wolności I klasy.

Życie prywatne

Jego brat stryjeczny to znany polski mineralog, profesor Uniwersytetu Warszawskiego i Politechniki Warszawskiej Stanisław Józef Thugutt (1862–1956). Jego synem był Mieczysław Thugutt.