Stanisław August Thugutt

Stanisław August Thugutt
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

30 lipca 1873
Łęczyca

Data i miejsce śmierci

15 czerwca 1941
Sztokholm

Wiceprezes Rady Ministrów
Okres

od 17 listopada 1924
do 21 maja 1925

Przynależność polityczna

PSL „Wyzwolenie”

Prezes Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie”
Okres

od 1921
do 1924

Przynależność polityczna

PSL „Wyzwolenie”

Poprzednik

Błażej Stolarski

Następca

Andrzej Waleron

Minister spraw wewnętrznych
Okres

od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919

Przynależność polityczna

PSL „Wyzwolenie”

Poprzednik

Stanisław Ustyanowski (kierownik)

Następca

Stanisław Wojciechowski

Stanisław August Thugutt (ur. 30 lipca 1873 w Łęczycy, zm. 15 czerwca 1941 w Sztokholmie) – polski polityk dwudziestolecia międzywojennego i publicysta[1]. Działał w ruchu ludowym, spółdzielczym, Lidze Obrony Praw Człowieka i Obywatela (której był współzałożycielem) oraz Polskim Towarzystwie Krajoznawczym. W młodości członek, a następnie skarbnik Polskiej Organizacji Wojskowej (POW), a później żołnierz Legionów Polskich, wolnomularz[2]; działał także na rzecz obrony Pomorza przed germanizacją, w Kole Przyjaciół Kaszub, członek loży wolnomularskiej w Warszawie w czasach II Rzeczypospolitej[3].

Życiorys

Był najmłodszym z sześciorga dzieci Augustyna Thugutta, lekarza powiatowego w Łęczycy. W Warszawie ukończył szkołę powszechną oraz realną. Nie mogąc rozpocząć studiów w kraju, pracował jako robotnik w łódzkiej fabryce włókienniczej. Następnie podjął pracę inkasenta w zakładzie krawieckim i po wyjeździe do Warszawy został księgowym[4].

Po wybuchu I wojny świat. działacz Zjednoczenia Organizacji Niepodległościowych ze Związku Patriotów[5]. Członek Centralnego Komitetu Narodowego w Warszawie (VII 1916 - V 1917).[6] Był członkiem Komisji Komisarskiej Tymczasowej Rady Stanu[7]. Był jednym z czołowych działaczy Komisji Porozumiewawczej Stronnictw Demokratycznych[8].

Od marca 1917 działał w Stronnictwie Niezawisłości Narodowej a następnie w połowie 1917 roku wstąpił w szeregi PSL „Wyzwolenie”.

W 1918 roku otrzymał tekę ministra spraw wewnętrznych w rządzie Ignacego Daszyńskiego, tę samą funkcję pełnił w rządzie Jędrzeja Moraczewskiego. W endecko-ziemiańskim zamachu pułkownika Januszajtisa na rząd Moraczewskiego, z 4 na 5 stycznia 1919 roku, do Stanisława Thugutta strzelano, a następnie go uwięziono[9][10] (planowano jego utopienie w Wiśle)[11]. Zamach szybko udaremniono, ale już 16 stycznia, w porozumieniu z Józefem Piłsudskim, gabinet Moraczewskiego podał się do dymisji. Po utworzeniu rządu Ignacego Paderewskiego, Thugutt został oddelegowany przez Naczelnika Państwa do składu Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu – członek polskiej delegacji na paryską konferencję pokojową. W czasie wojny polsko bolszewickiej zgłosił się latem 1920 roku na ochotnika w szeregi Wojska Polskiego i uczestniczył w walkach (rezygnując jednocześnie z możliwości otrzymania stopnia oficerskiego). Podczas jednej z potyczek pod Surażem odniósł ciężką ranę (postrzelony w rękę, stracił w niej władanie).[12]

W 1921 roku został prezesem PSL „Wyzwolenie”, a w 1922 roku w wyniku wyborów parlamentarnych został wybrany posłem na Sejm I kadencji. Objął funkcję przewodniczącego klubu PSL „Wyzwolenie”. Był jednym z głównych zwolenników wyboru Józefa Piłsudskiego na prezydenta RP. W 1923 roku był kandydatem na premiera, ale jego kandydatury nie poparło Polskie Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji. W 1924 roku przestał być przywódcą partyjnym oraz posłem, jednak objął stanowisko ministra bez teki i wicepremiera w gabinecie Władysława Grabskiego. W tym samym roku wystąpił z PSL „Wyzwolenie”, ponieważ nie zezwoliło mu ono na zostanie szefem MSZ. W latach 1925–1926 należał do Partii Pracy, a w 1928 roku powrócił do PSL „Wyzwolenie”. Był współtwórcą Centrolewu i przeciwnikiem sanacji. Od 1931 roku należał do Stronnictwa Ludowego, gdzie w latach 1931–1935 był członkiem rady naczelnej, a od 1936 do 1938 roku prezesem RN. W okresie 1932–1939 kierował Towarzystwem Kooperatystów.

Po agresji III Rzeszy i ZSRR na Polskę na uchodźstwie w Szwecji (przebywał tam od 1940), gdzie zmarł. Spoczywa na Norra begravningsplatsen.

Został odznaczony m.in. estońskim Krzyżem Wolności I klasy.

Życie prywatne

Jego brat stryjeczny to znany polski mineralog, profesor Uniwersytetu Warszawskiego i Politechniki Warszawskiej Stanisław Józef Thugutt (1862–1956). Jego synem był Mieczysław Thugutt.

Stanisław August Thugutt w filmie

Postać Stanisława Augusta Thugutta występuje w polskim filmie historycznym Śmierć prezydenta (1977) w reżyserii Jerzego Kawalerowicza. Rolę tę zagrał Zbigniew Kryński.

Publikacje

Przypisy

  1. Thugutt Stanisław, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2015-05-13].
  2. Przemysław Waingertner: Mason ofiarny. [dostęp 2008-05-24].
  3. Ludwik Hass, Ambicje, rachuby, rzeczywistość. Wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej 1905–1928, Warszawa 1984, s. 232.
  4. Posłowie Remigiusza Okraski do tekstu Stanisława Thugutta Listy do młodego przyjaciela, Łódź 2013, s. 25. ISBN 978-83-937886-6-8
  5. Jerzy Z. Pająk, Lewica niepodległościowa w Królestwie Polskim (sierpień 1914-sierpień 1915), w: „Czasy Nowożytne”, 1998, t. 5, s. 43.
  6. Jerzy Z. Pająk, O rząd i armię. Centralny Komitet Narodowy (1915-1917), Kielce 2003, s. 247
  7. Włodzimierz Suleja, Tymczasowa Rada Stanu, Warszawa 1998, s. 220.
  8. Jerzy Pająk, Zjazdy Okręgowej Komisji Porozumiewawczej Stronnictw Niepodległościowych w Kielcach w listopadzie 1917 roku, w: Między Wisłą a Pilicą. Studia i materiały historyczne pod red. K. Brachy i S. Wiecha, t. 1, 2000, s. 305
  9. Adam Pragier, „Ciszej nad tą trumną!”, w: Wiadomości, 8 kwietnia 1973 r., s. 2.
  10. Remigiusz Okraska, „O Polskę Ludową [Stanisław Thugutt]”, na portalu lewicowo.pl [Dostęp z: 31.12.2013]
  11. Pierwszy zamach II RP
  12. O Polskę Ludową [Stanisław Thugutt], Lewicowo.pl [dostęp 2015-11-24].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Godło II Rzeczypospolitej.png
Godło Rzeczypospolitej Polskiej ustalone Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach (Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980)
Władysław Grabski 1925.jpg
Władysław Grabski
Stanisław Thugutt1.jpg
Stanisław Thugutt (1873-1941) – Polish politician, Deputy Prime Minister of Poland 1924-25