Stanisław Biega (major)

Stanisław Biega
Ilustracja
major dyplomowany saperów major dyplomowany saperów
Data i miejsce urodzenia

5 września 1893
Sanok, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

27 września 1944
Oflag VI B Dössel, III Rzesza

Przebieg służby
Lata służby

1914–1944

Siły zbrojne

Wojsko Polskie

Formacja

Legion Wschodni
I Korpus Polski

Jednostki

2 Batalion Saperów

Stanowiska

zastępca dowódcy batalionu

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-ukraińska
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920-1941, czterokrotnie) Krzyż Zasługi (II RP) Kawaler Orderu Świętych Maurycego i Łazarza (Włochy) Medal Zwycięstwa (międzyaliancki)
Pociąg pancerny Śmiały (z prawej Stanisław Biega)

Stanisław Biega (ur. 5 września 1893 w Sanoku, zm. 27 września 1944 w Oflagu VI B Dössel) – major dyplomowany saperów Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Urodził się 5 września 1893 w Sanoku, jako najstarszy syn Stanisława Jana Antoniego Biegi (1862–1923) i Marii z Baumanów (córka inż. Stanisława Baumana i Jadwigi z Lubowieckich)[1]. Ojciec był prawnikiem, nauczycielem, działaczem społecznym. Stanisław Biega miał siostrę Jadwigę (1891–1983), nauczycielkę i brata Bolesława (1896–1976), dyplomatę. Jego wujami (bracia ojca) byli Henryk (ur. 1844), kanonik, rektor seminarium duchownego w Przemyślu, Leopold (1848–1910), nauczyciel, dyrektor szkoły w Sanoku, Władysław (ur. 1850), nauczyciel, dyrektor szkoły w Dynowie.

Uczęszczał do szkół w Sanoku. W 1911 zdał egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum Męskim w Sanoku (w jego klasie byli m.in. Stefan Lewicki, Józef Premik, Jan Polański, Kazimierz Swoszowski, Paweł Wiktor, Edward Zegarski)[2][3]. Wstąpił na Politechnikę Lwowską, gdzie ukończył pięć semestrów. Równocześnie przechodził przeszkolenie wojskowe w Polowych Drużynach Sokolich.

Wkrótce po wybuchu I wojny światowej wstąpił do Legionu Wschodniego. Po rozwiązaniu Legionu w Mszanie Dolnej przedostał się do Kijowa. Na terenie Rosji działał w Związku Walki Czynnej jako komendant obwodu kijowskiego. Następnie wstąpił do I Korpusu Polskiego gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego. 1 grudnia 1917 wstąpił do Legii Oficerskiej. W styczniu 1918, w randze podporucznika, zgłosił się na ochotnika do załogi pociągu pancernegoZwiązek Broni”. 14 stycznia uczestniczył w ataku 4 pułku strzelców na stację Żłobin (przez sześć godzin odpierał ataki bolszewików), 21 stycznia brał udział w wyprawie pociągu pancernego na stację Czerwony Brzeg uczestnicząc w pościgu na nieprzyjacielem. Za swoje czyny bojowe w walkach z siłami bolszewickimi pod Bobrujskiem w lutym 1918 i wykazanie niezwykłej odwagi ppor. Stanisław Biega został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari (nr 8195). W tym czasie jego dziadek Stanisław Bauman, syn powstańca listopadowego Ernesta Baumana, przekazał mu także jego Order Virtuti Militari.

Wojna polsko-bolszewicka

Po rozwiązaniu I Korpusu, w maju 1918, przedostał się do Krakowa. Tam razem ze swoim byłym dowódcą pociągu „Związek Broni” por. Stanisławem Małagowskim zorganizowali nowy pociąg pancerny „Śmiały[4]. Wyruszyli na odsiecz oblężonego Lwowa podczas wojny polsko-ukraińskiej. Po zwycięstwie zostali skierowani do walk w wojny polsko-bolszewickiej na froncie litewsko-białoruskim. 8 maja 1919 został wraz częścią załogi Śmiałego przeniesiony na zdobyczną pancerkę, której zostaje dowódcą. pociąg otrzymuje nazwę Śmialy–szeroki[5]. Dowodząc pociągiem „Śmiały Szeroki” brał udział w walkach pod Smorgoniem, Zalesiem, Mołodecznem, Starą Wilejską „gdzie skutecznie wspierany przez piechotę zmusił niejednokrotnie atakujących bolszewików do odwrotu”[6]. W lipcu 1919 wraca do załogi pociągu Śmiały[5].

W listopadzie 1919 otrzymał przydział na instruktora w Wielkopolskiej Szkoły Podchorążych Piechoty w Poznaniu. Stamtąd został przeniesiony do Batalionu Maszynowego. W lipcu 1920 przy natarciu Armii Czerwonej na zachód, posłano go na front wraz z 15 pułkiem piechoty, ale zachorował na malarię i znalazł się w szpitalu.

Dwudziestolecie międzywojenne

Po wyjściu ze szpitala w latach 1921–1925 pełnił obowiązki dowódcy plutonu i dowódcy kompanii reflektorów w batalionie maszynowym[7][8] w Nowym Dworze Mazowieckim. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu porucznika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 62. lokatą w korpusie oficerów inżynierii i saperów, a jego oddziałem macierzystym był nadal batalion maszynowy[9]. 31 marca 1924 roku został awansowany na kapitana ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 roku i 41. lokatą w korpusie oficerów inżynierii i saperów[10]. W 1925 roku, po ukończeniu 7-miesięcznego IV Kursu Doszkolenia Oficerów Saperów, został przydzielony z batalionu elektromechanicznego do Oficerskiej Szkoły Inżynierii na stanowisko wychowawcy[11].

W latach 1927–1929 odbył studia w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie[12]. Następnie do 1931 służył jako oficer wyszkolenia w Dowództwie Okręgu Korpusu nr X w Przemyślu[13], w 1931 został przeniesiony do dowództwa 2 Brygady Saperów (do 1933)[14]. W 1934 został przeniesiony do Dowództwa Okręgu Korpusu nr I w Warszawie[15]. 27 czerwca 1935 roku został mianowany majorem ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1935 roku i 5. lokatą w korpusie oficerów inżynierii i saperów[16]. Do 1937 był na stanowisku oficera do spraw wyszkolenia w batalionie elektrotechnicznym. W 1937 został zastępcą dowódcy 2 batalionu saperów kaniowskich w Puławach. W następnym roku zajmowane przez niego stanowisko otrzymało nazwę „I zastępca dowódcy batalionu”[17].

Kampania wrześniowa

W czasie kampanii wrześniowej 1939 był przydzielony do sztabu Armii „Poznań” gen. Tadeusza Kutrzeby. Wziął udział w bitwie nad Bzurą. Wraz z niedobitkami armii przedostał się do oblężonej Warszawy i wziął udział w jej obronie. Po kapitulacji załogi stolicy znalazł się w niemieckiej niewoli, w Oflagu VI B Dössel (nr jeniecki 48988/IV A). Nie doczekał wyzwolenia – zginął 27 września 1944 podczas alianckiego nalotu. Został pochowany na cmentarzu w Dössel (obecnie część miasta Warburg) razem z 184 innymi zabitymi w tym tragicznym zdarzeniu[18].

Symboliczna inskrypcja pamięci Stanisława Biegi została umieszczona na grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera PPRK-1-240)[19].

Rodzina

W 1923 ożenił się z Ireną, z domu Helbich. Mieli syna Stanisława (ur. 1925), który w 1944 walczył w Górach Świętokrzyskich, następnie wyjechał do Australii. Owdowiał w 1937 po długiej chorobie żony. Powtórnie się ożenił w 1938 z Eugenią Żukowską, która była później osadzona w obozie w Ravensbrück (zm. 1990). Mieli syna Macieja (1939–1993), którego ojciec nie zdołał zobaczyć po urodzeniu.

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. Kolekcja ↓, s. 1.
  2. XXX. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1910/11. Sanok: Fundusz Naukowy, 1911, s. 40.
  3. Absolwenci. 1losanok.pl. [dostęp 2016-03-23].
  4. Śmiały.., s. 5.
  5. a b Śmialy.., s. 7-8.
  6. Pociąg pancerny „Śmiały Szeroki”. „Nowości Illustrowane”. 49, s. 4, 6 grudnia 1919. 
  7. Spis oficerów na dzień 01.06.1921, s. 346.
  8. Rocznik oficerski 1923, s. 895.
  9. Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 235.
  10. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 32 z 2 kwietnia 1924 roku, s. 176.
  11. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 48 z 29 kwietnia 1925 roku, s. 227.
  12. Oficer nadetatowy w batalionie elektrotechnicznym w Nowym Dworze Mazowieckim.
  13. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 15 z 23 sierpnia 1929, s. 288.
  14. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 7 z 23 października 1931, s. 332.
  15. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 11 z 17 czerwca 1934, s. 166.
  16. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 28 czerwca 1935 roku, s. 68.
  17. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 802.
  18. Spis alfabetyczny pochowanych. oflag-doessel.com. [dostęp 2014-03-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (13 marca 2014)].
  19. Cmentarz Stare Powązki: MARIA ŻUKOWSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2014-03-13].
  20. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 41 z 27 października 1922, s. 806.
  21. M.P. z 1933 r. nr 235, poz. 255.
  22. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 11 listopada 1933, s. 283.
  23. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 40 z 23 listopada 1921, s. 1557.
  24. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 15 lipca 1922, s. 501.
  25. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 4 lutego 1926, s. 46.
  26. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 76 z 22 lipca 1925, s. 404.
  27. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 11 listopada 1933, s. 297.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Stanisław Biega (major).jpg
Stanisław Biega (major)
Smialy-train.jpg
Autor: NieznanyUnknown author, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Pociąg pancerny (armored train) Smiały
Cavaliere SSML BAR.svg
Ribbon bar of the medal of Chevalier of the Order of Saints Maurice and Lazarus (Italy)
POL Krzyż Zasługi (1923) BAR.svg
Baretka: Krzyż Zasługi – Polska (II RP).
PL Epolet mjr.svg
Naramiennik majora Wojska Polskiego (1919-39).