Stanisław Bizior

Stanisław Bizior

Eam, Śmigło

kapitan
Data i miejsce urodzenia	15 kwietnia 1918 Szczebrzeszyn
Data i miejsce śmierci	4 marca 1952 Lublin
Przebieg służby
Lata służby	1940–1952
Siły zbrojne	Armia Krajowa Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa
Odznaczenia

Stanisław Bizior ps. „Eam”, „Śmigło”^[1] (ur. 15 kwietnia 1918 w Szczebrzeszynie, zm. 4 marca 1952 w Lublinie^[2]) – polski działacz powojennego podziemia antykomunistycznego, komendant Lotnej Żandarmerii w ramach Obwodu Zamojskiego AK–WiN^[3].

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Urodził się 15 kwietnia 1918 roku w Szczebrzeszynie^[4] jako syn Pawła i Katarzyny z Jóźwiakowskich. Jego ojciec był szewcem i posiadał niewielkie gospodarstwo rolne, w którym pracowała również jego matka. Miał sześcioro rodzeństwa: brata Teofila, siostry: Weronikę, Czesławę, Marię, Genowefę i Stefanię^[5].

Ukończył 7 klas szkoły powszechnej w Szczebrzeszynie. W 1932 roku ojciec sprzedał gospodarstwo i wraz z rodziną przeniósł się do Sitańca^[5]. Stanisław ukończył 3 klasy szkoły rzemieślniczej i uzyskał zawód stolarza, w którym pracował do września 1939 roku, a następnie po śmierci ojca pracował na gospodarstwie rolnym.

Służba wojskowa

W 1940 roku wstąpił do ZWZ, zaś od 1943, przez całą okupację niemiecką, był żołnierzem w oddziale Tadeusza „Podkowy” Kuncewicza, gdzie pełnił funkcję dowódcy drużyny II plutonu a następnie, po przekształceniu oddziału w II batalion 9 Pułku Piechoty Legionów AK (OP 9) był szefem I kompanii^[6][7][8]. Posługiwał się pseudonimem „Śmigło”^[5]. 8 grudnia 1943 roku rozpoczął konspiracyjny Kurs Podchorążych Rezerwy przy OP 9 zlokalizowany w Puszczy Solskiej, który ukończył rok później, 7 lutego^[6].

W czasie akcji „Burza”, 26 lipca 1944 roku, wraz z całym oddziałem „Podkowy” brał udział w zdobyciu Szczebrzeszyna. Po kilku godzinach na rynek wjechał radziecki dowódca. „Podkowa” zameldował się u niego, jako dowódca od Sosnkowskiego, a nie od Berlinga, po czym razem z batalionem udał się do kwater znajdujących się w gmachu liceum i szkoły podstawowej^[5]. 30 lipca 1944 oddział złożył broń^[5].

Został zmobilizowany do „ludowego” Wojska Polskiego. Od listopada 1944 do stycznia 1945 roku był kursantem oficerskim w Zjednoczonej Szkole Lotniczej WP w Zamościu, skąd w lutym zdezerterował^[5]. Ukrywał się u rodziny w Sitańcu, a później w Szperówce m.in. u Stanisława Karczewskiego „Niebory”^[7]. W czerwcu 1945 roku, wraz z 23 żołnierzami AK, wziął udział w wyprawie por. Tadeusza Kuncewicza „Podkowy” do II Korpusu gen. Władysława Andersa. Próba nie powiodła się. Zostali zatrzymani przez władze czechosłowackie. W wyniku próby ucieczki zginęło 8 partyzantów, jednak Biziorowi i czterem innym udało się uciec. Bizior powrócił do Polski na przełomie lipca/sierpnia 1945 roku^[9][10].

W maju 1946 roku podjął działalność konspiracyjną w Obwodzie WiN Zamość. 8 maja wraz z oddziałem Romana „Urszuli” Szczura brał udział w rozbiciu więzienia w Zamościu. W czasie akcji Bizior, wraz z Edwardem „Misiem” Świstem i Tadeuszem „Barykadą” Łagodą rozbroili naczelnika więzienia, Wawrzyńca Siwca oraz strażników Wincentego Główczyka i Tadeusza Mazura, a następnie opanowali kancelarię. W wyniku akcji uwolniono 301 więźniów, w tym m.in. Józefa „Ostrego” Pysia^[11].

Później Bizior został komendantem żandarmerii Obwodu Zamojskiego WiN (kryptonimy „Ratusz”, „Warta”, „OK-4”), która obejmowała tereny: Zamościa, Łabuń, Wysokiego oraz grupę z gimnazjum w Zamościu. Na jego rozkaz żołnierze żandarmerii zlikwidowali kilku współpracowników Urzędu Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej. W lipcu 1946 roku dowodził grupą żołnierzy WiN, która z browaru w Zwierzyńcu zarekwirowała 100 000 zł^[12][13].

Ujawnił się 31 marca 1947 roku przed PUBP w Zamościu. Oddał pistolet Parabellum nr 1957 i otrzymał zaświadczenie o ujawnieniu nr 66811. 21 marca 1948 roku wstąpił do II Inspektoratu Zamojskiego AK pod dowództwem Mariana „Jara” Pilarskiego. Złożył przysięgę w klasztorze w Radecznicy. Pełnił funkcję komendanta rejonu Sitaniec w Obwodzie Zamość^[13].

Śmierć i pochówek

13 kwietnia 1950, w domu w Sitańcu, został aresztowany przez funkcjonariuszy WUBP w Lublinie. 10 sierpnia urodziła mu się córka Maria, której nigdy nie zobaczył. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Lublinie z 16 października 1951 roku skazany wraz ze swoim dowódcą, komendantem Obwodu Zamojskiego AK-WiN Marianem Pilarskim na karę śmierci^[14], którą wykonano 4 marca 1952 roku o godzinie 5.45 w więzieniu na Zamku w Lublinie w obecności wojskowego prokuratora rejonowego w Lublinie kpt. Ireneusza Bolińskiego, naczelnika więzienia por. Stanisława Kapronia oraz lekarza więziennego, a zwłoki pogrzebano anonimowo.

19 października 1992 roku Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego uznał wyrok byłego Wojskowego Sądu Rejonowego w Lublinie za nieważny. Uznał, że Stanisław Bizior został skazany za czyny „związane z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego”.

Szczątki Stanisława Biziora odkryto 23 stycznia 2017 roku na Cmentarzu Rzymskokatolickim przy ul. Unickiej w Lublinie^[3], znajdowały się one pod grobem zbudowanym w latach 80. Przeprowadzone w Zakładzie Medycyny Sądowej w Lublinie badania potwierdziły w dniu 21 kwietnia 2017 roku, iż należą one do Stanisława Biziora. 14 października 2017 pochowany w kryptach klasztoru bernardynów w Radecznicy^[15].

10 marca 1947 został awansowany przez Mariana Pilarskiego do stopnia podporucznika rezerwy ze starszeństwem od 1 listopada 1946^[13]. Decyzją Ministra Obrony Narodowej z września 2017 roku został pośmiertnie awansowany do stopnia kapitana rezerwy. W 2020 pośmiertnie odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski^[16].

Rodzina

Był żonaty z Norbertą Bizior i miał dwoje dzieci: Zygmunta i Marię.

Przypisy

Bibliografia

• Zofia Leszczyńska: Ginę za to co najgłębiej człowiek ukochać może: członkowie organizacji niepodległościowych na Lubelszczyźnie skazani na karę śmierci przez sądy wojskowe (1944-1955). T. II. Test, 1998. ISBN 83-7038-018-2.
• Zofia Leszczyńska: Prokuratorzy i sędziowie lubelskich sądów wojskowych 1944-1955. Norbertinum, 2006. ISBN 83-7222-234-7.
• Jerzy Jóźwiakowski: Armia Krajowa na Zamojszczyźnie. T. I. Lublin: Norbertinum, 2001. ISBN 83-7222-046-8.
• Bartłomiej Szyprowski: II Inspektorat Zamojski Armii Krajowej 1948-1950. Lublin: Instytut Pamięci Narodowej, 2017.
• TomaszT. Panfil TomaszT., Kpt. Stanisław Bizior "Śmigło", "Eam" 15 IV 1918 - 4 III 1952, „Rówieśnik Niepodległej”, Lublin: Instytut Pamięci Narodowej, 2018 .
• JiriJ. Friedl JiriJ., Tadeusz Kuncewicz ‘Podkowa’, and his attempt to reach the American Zone In July 1945, „Pamięć i Sprawiedliwość” (1/31), 2018 .
• KrzysztofK. Czubara KrzysztofK., Więzienie w Zamościu jako ośrodek terroru w okresie II wojny światowej i w pierwszej dekadzie PRL (1939-1954), R.R. Maleszyk (red.), Więzienie w Krasnymstawie i w Zamościu w latach 1906-2006, Krasnystaw 2006 .