Stanisław Dobosiewicz

Stanisław Dobosiewicz
Data i miejsce urodzenia28 października 1910
Maków Mazowiecki
Data śmierci18 maja 2007
Zawód, zajęciepisarz
nauczyciel
działacz społeczny
urzędnik
Narodowośćpolska
Alma MaterUniwersytet Warszawski
Stanowiskoprzewodniczący Klubu Mauthausen-Gusen
Pracodawcam.in. Ministerstwo Oświaty
MałżeństwoZofia z d. Krajewska
DzieciZbigniew, Włodzimierz
Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy

Stanisław Dobosiewicz (ur. 28 października 1910 w Makowie Mazowieckim[1], zm. 18 maja 2007[2]) – polski nauczyciel, teoretyk szkolnictwa, działacz społeczny i pisarz. W czasie II wojny światowej więzień obozów koncentracyjnych, po wojnie autor serii monografii na temat kompleksu obozów Mauthausen-Gusen. Współtworzył także powojenne reformy edukacji w Polsce.

Życiorys

W czasie I wojny światowej został wraz z rodziną ewakuowany przez wojska rosyjskie do Kaługi, gdzie spędził resztę wojny[3]. W końcu lat 20. przeniósł się do Warszawy, gdzie rozpoczął studia polonistyczne w Uniwersytecie Warszawskim[1]. W latach studenckich działał w lewicujących kołach naukowych, m.in. wraz z Leonem Chajnem, Mieczysławem Popielem i Jadwigą Wasilewską w Akademickim Stowarzyszeniu Wolnomyślicieli i Kole Racjonalistów[4][5]. W 1932 obronił pracę magisterską na temat gwary Makowa Mazowieckiego i okolic[2]. Pracę oceniono bardzo wysoko, a entuzjastyczną recenzję wystawił prof. Witold Doroszewski[2]. Po studiach pracował jako nauczyciel[1].

Wkrótce po zajęciu Mazowsza przez Niemców podczas kampanii wrześniowej Dobosiewicz został aresztowany[1]. Po dwóch tygodniach w areszcie w Ostrołęce został zwolniony, jednak od tego czasu znajdował się na niemieckiej liście proskrypcyjnej[1]. Ostatecznie 6 kwietnia 1940 został ponownie aresztowany w ramach tzw. Intelligenzaktion, czyli akcji niemieckiego okupanta wymierzonej przeciw polskiej inteligencji[1]. Początkowo osadzony w obozie koncentracyjnym w Działdowie, 17 kwietnia został wysłany do obozu w Dachau a pod koniec maja do KL Gusen I, podobozu kompleksu obozów koncentracyjnych Mauthausen-Gusen, gdzie trafił jako jeden z pierwszych więźniów z numerem obozowym 166[1].

Początkowo pracował przy budowie podobozu, a następnie został przydzielony do komanda pracującego w kamieniołomach przy obróbce kamienia[1]. W czasie pobytu w obozie koncentracyjnym działał w lewicowej konspiracji, wspierał także inicjatywy kulturalne wśród współwięźniów[6][1]. Był także współorganizatorem kursów naukowych dla współwięźniów, wykładał historię sztuki, literaturę i ekonomię[7]. W obozie dotrwał do wyzwolenia w ostatnich dniach wojny, wiosną 1945[1]. Po wyzwoleniu przez pewien czas pozostał w Austrii, gdzie działał w Komitecie Polskim zajmującym się organizacją powrotu byłych więźniów do kraju[1].

Po powrocie do Polski włączył się w organizację szkolnictwa polskiego na Ziemiach Zachodnich[1], był także jednym z pierwszych po wojnie kuratorów oświaty na województwo warszawskie[8]. Następnie przez wiele lat pracował jako dyrektor jednego z departamentów w Ministerstwie Oświaty[8]. W 1949 otrzymał Order Sztandaru Pracy I klasy[9]. W 1954 wydał książkę „10 lat szkoły ludowej w Polsce” podsumowującą pierwszą dekadę zmian w polskim systemie edukacyjnym[10]. Książka doczekała się kilku wydań w kraju, a także wydań zagranicznych: po angielsku[11], niemiecku[12], francusku[13] i rosyjsku[14]. Działał na rzecz upowszechnienia i reformy oświaty, był jednym ze współautorów tzw. reformy szkolnej 1961 przekształcającej szkoły podstawowe w ośmioklasowe[15]. Był także współautorem projektu, który ostatecznie doprowadził do wybudowania „Tysiąca szkół na tysiąclecie Polski”[1].

Przez wiele lat przewodził Klubowi Mauthausen-Gusen działającemu w ramach ZBoWiD[1]. Wśród dawnych współwięźniów zbierał dokumenty, relacje i materiały na temat podobozów systemu Mauthausen-Gusen, które opublikował w czterech tomach tworzących wspólnie najobszerniejszą ich monografię[1]. W 1977 wydał książkę „Mauthausen-Gusen: obóz zagłady” będącą jedną z pierwszych monografii na temat historii obozu[16]. W kolejnych latach opublikował kolejne trzy części, dokumentujące różne aspekty historii obozów Mauthausen-Gusen. W 1980 ukazała się książka „Mauthausen-Gusen: samoobrona i konspiracja” opisującą ruch oporu wewnątrz obozu, próby ucieczek oraz sposoby zachowania życia i godności[17]. Kolejnym tomem monografii była, opublikowana w roku 1983, książka „Mauthausen-Gusen: poezja i pieśń więźniów” koncentrująca się na życiu prywatnym więźniów, działalności kulturalnej, artystycznej i samokształceniowej[18]. Ostatnim tomem monografii była wydana w 2000 książka „Mauthausen-Gusen: w obronie życia i ludzkiej godności”, będąca próbą syntezy wcześniejszych pozycji[19].

Żonaty z Zofią z domu Krajewska. Mieli synów Zbigniewa i Włodzimierza[20].

W 2011, już po śmierci Dobosiewicza, jego pracę magisterską w formie książkowej wydała Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora[2][21].

Zobacz też

Źródła

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Filipkowski i Dobosiewicz 2002 ↓, „Stanisław Dobosiewicz”.
  2. ↑ a b c d Czejarek 2011 ↓, s. 1.
  3. ↑ Filipkowski i Dobosiewicz 2002 ↓, „Ewakuacja rodziny do Rosji…”.
  4. ↑ Minorski 1973 ↓, s. 106–108.
  5. ↑ Hillebrandt 1988 ↓, s. 132.
  6. ↑ Włazłowski 1974 ↓, s. 92.
  7. ↑ Włazłowski 1974 ↓, s. 74–75.
  8. ↑ a b Kowalski 2007 ↓, s. 175.
  9. ↑ M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58.
  10. ↑ Dobosiewicz 1954 ↓.
  11. ↑ Dobosiewicz 1955a ↓.
  12. ↑ Dobosiewicz 1955b ↓.
  13. ↑ Dobosiewicz 1956 ↓.
  14. ↑ Dobosiewicz 1957 ↓.
  15. ↑ Dobosiewicz 1970 ↓, s. 107–112.
  16. ↑ Dobosiewicz 1977 ↓.
  17. ↑ Dobosiewicz 1980 ↓.
  18. ↑ Dobosiewicz 1983 ↓.
  19. ↑ Dobosiewicz 2000 ↓.
  20. ↑ Relacje biograficzne - Zofia Dobosiewicz, relacjebiograficzne.pl [dostęp 2019-09-17].
  21. ↑ Dobosiewicz 2011 ↓.

Bibliografia przedmiotowa

  • Karol Czejarek, Karol Czejarek poleca: Gwara Makowa Mazowieckiego i okolic, „Pułtuska Gazeta Powiatowa”, Grzegorz Gerek (red.nacz.), Pułtusk: Pułtusk-Press, 29 listopada 2011, ISSN 1508-4078, BWC 2004/229 (pol.).
  • Piotr Filipkowski, Stanisław Dobosiewicz, Świadkowie - Stanisław Dobosiewicz, [w:] Archiwum Historii Mówionej [online], 8 czerwca 2002 [dostęp 2015-05-11] (pol.).
  • Bogdan Hillebrandt (red.), Postępowe organizacje młodzieżowe w Warszawie: 1864-1976, Warszawa: PWN, 1988, s. 323, ISBN 978-83-01-07498-2, PB 1988/6106.
  • Tadeusz Kowalski, Kształtowanie się szkolnictwa powiatu pułtuskiego w latach 1944-1946, Benon Dymek (red.), „Rocznik Mazowiecki”, 19, Warszawa: Mazowieckie Towarzystwo Naukowe, 2007, s. 174-192, ISSN 0080-3529 [dostęp 2015-05-27] (pol.).???
  • Sergiusz Minorski, Czas przed burzą, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1973, PB 1974/1520 (pol.).
  • Zbigniew Wlazłowski, Przez kamieniołomy i kolczasty drut, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1974, s. 184, PB 1974/7600 (pol.).

Bibliografia podmiotowa

  • Stanisław Dobosiewicz, 10 lat szkoły ludowej w Polsce, Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Powszechnej, 1954 (pol.).
  • Stanisław Dobosiewicz, Our progress in education, Warsaw: Polonia Publishing House, 1955a (ang.).
  • Stanisław Dobosiewicz, Entwicklung des Bildungswesens, Warschau: Polonia-Verlag, 1955b (niem.).
  • Stanisław Dobosiewicz, Développement de l'enseignement, Varsovie: Polonia, 1956 (fr.).
  • Stanisław Dobosiewicz, Škol'noe delo v narodnoj Pol'še, Warsaw: [s.n.], 1957 (ros.).
  • Stanisław Dobosiewicz, Education in People's Poland., Warsaw 1957 (ang.).
  • Stanisław Dobosiewicz, Reforma szkolna 1961 roku. Geneza i założenia, „Rozprawy z dziejów oświaty”, Łukasz Kurdybacha (red.), t. XIII, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1970, s. 107–162, ISSN 0080-4754 (pol.).???
  • Stanisław Dobosiewicz, Mauthausen-Gusen: obóz zagłady, wyd. 1, Warszawa: Wydawnictwa Ministerstwa Obrony Narodowej, 1977, s. 448, PB 1977/9364 (pol.).
  • Stanisław Dobosiewicz, Mauthausen-Gusen: samoobrona i konspiracja, Warszawa: Wydawn. Min. Obrony Nar., 1980, s. 485, ISBN 978-83-11-06497-3 (pol.).
  • Stanisław Dobosiewicz, Mauthausen-Gusen: poezja i pieśń więźniów, Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1983, s. 252, ISBN 978-83-211-0183-5 (pol.).
  • Stanisław Dobosiewicz, Mauthausen-Gusen: w obronie życia i ludzkiej godności, Warszawa: Bellona, 2000, s. 218, ISBN 978-83-11-09048-4 (pol.).
  • Stanisław Dobosiewicz, Gwara Makowa Mazowieckiego i okolic, Pułtusk: Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, 2011, s. 262, ISBN 978-83-7549-137-1 (pol.).

Linki zewnętrzne

Relacja biograficzna Stanisława Dobosiewicza nagrana w ramach projektu "Ocaleni z Mauthausen", sygn. MSDP_014. Otwarty System Archiwizacji.

Media użyte na tej stronie

POL Order Sztandaru Pracy 1 klasy BAR.svg
Baretka: Order Sztandaru Pracy I klasy