Stanisław Fryze

Stanisław Fryze
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

1 grudnia 1885
Kraków

Data i miejsce śmierci

3 marca 1964
Gliwice

profesor nauk technicznych
Specjalność: elektrotechnika
Alma Mater

Politechnika Lwowska

Doktorat

12 stycznia 1924

Profesura

październik 1934

Polska Akademia Nauk
Status

członek rzeczywisty

Nauczyciel akademicki
Uczelnia

Politechnika Lwowska
Politechnika Śląska

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

Stanisław Fryze (ur. 1 grudnia 1885 w Krakowie, zm. 3 marca 1964 w Gliwicach) – polski naukowiec, inżynier elektryk, współtwórca podstaw elektrotechniki teoretycznej, profesor Politechniki Lwowskiej i Politechniki Śląskiej.

Życiorys

Stanisław Fryze był drugim z trzech synów Stanisława i Marii Pini. W 1905 uzyskał dyplom ukończenia Wyższej Szkoły Przemysłowej w Krakowie. Następnie rozpoczął pracę w krakowskich zakładach Siemens-Schuckert. W latach 1906–1907 odbył służbę wojskową w Puli, po czym powrócił do pracy w zakładach Siemensa, jako elektromonter we Lwowie, a w latach 1912–1913 w centrali w Wiedniu. Ponieważ w 1913 r. rozpoczął studia na Kursie Elektrotechnicznym Lwowskiej Szkoły Politechnicznej, zrezygnował z pracy w koncernie, zostając nauczycielem w Państwowej Szkole Przemysłowej we Lwowie. Po wybuchu I wojny światowej został powołany do Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine, jako marynarz służył między innymi na pancernikach „Tegetthoff” i „Árpád”. Urlopowany w kwietniu 1917, zaliczył w ciągu dwóch następnych miesięcy program studiów, uzyskując dyplom ukończenia Oddziału Elektrotechnicznego Wydziału Budowy Maszyn Politechniki Lwowskiej. W tym czasie ożenił się również z Anną Krypiakiewicz.

Po zakończeniu działań wojennych powrócił do Lwowa. Podczas wojny polsko-bolszewickiej był podporucznikiem, komendantem warsztatów samochodowych Dowództwa Okręgu Generalnego Lwów. W 1921 roku ponownie został nauczycielem Państwowej Szkoły Przemysłowej. 12 stycznia 1924 roku uzyskał stopień doktora nauk technicznych, w październiku następnego roku został profesorem nadzwyczajnym Katedry Elektrotechniki Ogólnej Politechniki Lwowskiej, zastępując zmarłego profesora Romana Dzieślewskiego. W październiku 1934 roku został profesorem zwyczajnym. Po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną we wrześniu 1939 pozostał na stanowisku, podobnie było po wkroczeniu wojsk niemieckich w 1941 i ponownie radzieckich w 1944. W latach 1943–1945 pełnił także funkcje dziekana Wydziału Elektrycznego. Został aresztowany przez bolszewików w styczniu 1945 roku i do jesieni pracował przymusowo w kopalniach węgla Donieckiego Zagłębia Węglowego.

W czerwcu 1946 został wysiedlony ze Lwowa przez bolszewików i przyjechał do Gliwic. Został profesorem Politechniki Śląskiej i kierownikiem Katedry Podstaw Elektrotechniki. Do 1948 r. był również dziekanem Wydziału Elektrycznego. W czerwcu 1952 został członkiem tytularnym, zaś w 1957 rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk. W 1955 został członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Fizycznego. Godność członka honorowego nadało mu również Polskie Towarzystwo Elektrotechniki Teoretycznej i Stosowanej. Był odznaczony Krzyżem Komandorskim (1957) i Krzyżem Kawalerskim (1954) Orderu Odrodzenia Polski. Na emeryturę przeszedł w 1960 roku. Zmarł 3 marca 1964 roku i został pochowany na Cmentarzu Lipowym w Gliwicach. Rok później w budynku Wydziału Elektrycznego została odsłonięta tablica pamiątkowa poświęcona pamięci profesora inżyniera, zaś w 1971 r. jego imię nadano Zasadniczej Szkole Elektrycznej w Szczecinie. W 1989 r. otrzymał pośmiertnie tytuł członka honorowego Stowarzyszenia Elektryków Polskich. Od 2016 r. Jego imię nosi rondo w Gliwicach[1].

Przez całe życie zajmował się głównie zagadnieniami elektrotechniki ogólnej i teoretycznej. W 1932 r. na Międzynarodowym Kongresie Elektrycznym w Paryżu przedstawił oryginalną pracę na temat „mocy rzeczywistej, urojonej i pozornej w obwodach elektrycznych o przebiegach odkształconych napięcia i prądu”. Jego wykłady akademickie - często urozmaicane pokazami i doświadczeniami - cieszyły się wielkim powodzeniem nie tylko wśród słuchaczy Wydz. Elektrycznego. Pod koniec kariery naukowej zajmował się ogólną teorią dymensji, o której pisał m.in. w artykule o racjonalizacji fizykalnych równań elektromagnetycznych i układów dymensyjnych. Był autorem wielu prac naukowych i podręczników akademickich z elektrotechniki. Jego dorobek został pośmiertnie uhonorowany wydaniem pod egidą Polskiej Akademii Nauk księgi pamiątkowej pt. Stanisław Fryze: wybrane zagadnienia teoretycznych podstaw elektrotechniki (1966).

Przypisy

  1. Nowe ronda, nowe ulice - Aktualność | Miasto Gliwice, www.gliwice.eu [dostęp 2017-05-11] (pol.).

Bibliografia

  • Białkiewicz Zbigniew: Profesor dr inż. Stanisław Fryze w 115. rocznicę urodzin. „Energetyka”, grudzień 2000. ISSN 0013-7294;
  • Kubiatowski Jerzy: „Fryze Stanisław”, w: Słownik polskich pionierów techniki pod red. Bolesława Orłowskiego, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1984, s. 64; ISBN 83-216-0339-4.
  • Stanisław Fryze - maszynopis w zasobach Biblioteki Politechniki Śląskiej, dostęp: 2019-09-20

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Stanisław Fryze.jpg
Stanisław Fryze (1885-1964), polski inżynier elektryk, współtwórca podstaw elektrotechniki teoretycznej, profesor Politechniki Lwowskiej i Politechniki Śląskiej.