Stanisław Grzybowski (historyk)

Stanisław Grzybowski

Stanisław Grzybowski, 2017
Data i miejsce urodzenia	6 maja 1930 Kraków
Data i miejsce śmierci	26 marca 2022 Kraków
profesor nauk historycznych
Specjalność: historia nowożytna Polski
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński
Doktorat	1962 Instytut Historii PAN
Habilitacja	1970 Instytut Historii PAN
Profesura	1982 (nzw.), 1992 (zw.)
Praca naukowa
Uczelnia	Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
Okres zatrudn.	1978–2001
Instytut badawczy	Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
Okres zatrudn.	1955–1978
Odznaczenia

Stanisław Grzybowski (ur. 6 maja 1930 w Krakowie, zm. 26 marca 2022 tamże^[1][2][3]) – polski historyk, pisarz i publicysta.

Życiorys

Syn prawnika Konstantego Grzybowskiego i pisarki Krystyny z Estreicherów Grzybowskiej, wnuk prawnika Stanisława Estreichera, prawnuk księgarza Franciszka Grzybowskiego. Jego wujem był historyk sztuki Karol Estreicher, stryjem prawnik Stefan Grzybowski, stryjecznym dziadkiem geolog Józef Grzybowski.

Absolwent III Gimnazjum i Liceum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie (1949). Po aresztowaniu w kwietniu 1950 (w sprawie działalności organizacji antykomunistycznej założonej przez jego kolegów z liceum: Marka Kublińskiego i Bogdana Różyckiego^[4][5][6][7]) przez kilka miesięcy więziony w siedzibie Urzędu Bezpieczeństwa przy placu Inwalidów i w więzieniu przy ul. Montelupich. W 1954 ukończył studia historyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jego praca magisterska napisana pod opieką Kazimierza Lepszego była poświęcona Mikołajowi Siennickiemu. Po studiach wygrał konkurs na aspiranturę na UJ, ale na skutek interwencji lokalnych władz partyjnych nie pozwolono mu rozpocząć tam pracy. W latach 1954–1955 pracował w krakowskim oddziale PWN, a następnie (do 1978) w Instytucie Historii PAN w Warszawie. W czasie pracy w IH PAN współpracował szczególnie blisko z Andrzejem Wyczańskim i Januszem Tazbirem, a spośród warszawskich historyków swego pokolenia, z Antonim Mączakiem; pozostawał też pod wpływem Mariana Małowista. Stypendysta École Pratique des Hautes Études w Paryżu (1959) pod opieką Fernanda Braudela, na zaproszenie którego w roku następnym odbył staż w Tours. W 1962 obronił rozprawę doktorską Poglądy społeczne publicystów hugenockich 1559-1598 w Instytucie Historii PAN (promotor: K. Lepszy), gdzie także, po wyjeździe na stypendium British Council w Clare Hall, Cambridge (1967/8), habilitował się rozprawą Polityka kolonialna Tudorów i pierwszych Stuartów w 1970. W 1973 został docentem.

Od 1978 pracował w Instytucie Historii, w Katedrze Historii Nowożytnej (których był, odpowiednio, dyrektorem, 1987–1990, oraz kierownikiem, 1988–2000) Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie, a następnie Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, gdzie wykładał historię powszechną nowożytną, historię Francji i historię historiografii. W 1982 uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, w 1992 zaś profesora zwyczajnego^[8]. Był członkiem Komitetu Nauk Historycznych PAN (1987–1990). W latach 90. wielokrotnie wyjeżdżał naukowo za granicę (Francja, Hiszpania, Portugalia, Włochy). W 2001 przeszedł na emeryturę, ale do 2010 kontynuował działalność dydaktyczną w Krakowskiej Akademii im. A. Frycza-Modrzewskiego.

Był autorem ok. 250 prac naukowych, książek popularnonaukowych, monografii i opracowań encyklopedycznych^[9], w tym oryginalnych artykułów z zakresu dziejów kultury i cywilizacji: Strach w XVI wieku: nowe wzorce osobowe (1976), Czas dalekich podróży (1993) czy też Książęta i żebracy (1995), biografii czołowych polityków europejskich drugiej połowy XVI wieku: Henryka Walezego, Elżbiety Wielkiej i Jana Zamoyskiego, a także „pomnikowych syntez historii wczesnonowożytnej (...) Dziejów Polski i Litwy (1506-1648) i Narodzin Świata Nowożytnego (1453-1605)”^[9]. W zbiorczej monumentalnej Historii Europy wydanej w 1997 pod red. A. Mączaka opracował części poświęcone historii Wysp Brytyjskich, Francji, Niderlandów i Włoch, a także dziejom kultury europejskiej. Inspiracją dla jego pisarstwa była historiografia francuska: nie tylko patroni jego młodości – Fernand Braudel, Michel François, Augustin Renaudet – ale też „starzy mistrzowie” jak Jacques Bainville^[10]. Jego twórczość charakteryzował zawsze „śmiały krytycyzm wobec zastarzałych a błędnych poglądów”^[9]. Wg A. Kożuchowskiego "w dziejach historiografii polskiej zapisał się (...) jako wybitny reprezentant wąskiego grona polihistorów, erudyta, autor prac pionierskich, uczonych miniatur i błyskotliwych książek popularyzatorskich. Dorobek ten pozostaje niewątpliwie w zgodzie z jego poglądami na powinności historyka: gruntowną wiedzę i racjonalność cenił wyżej niż efektowne koncepcje metodologiczne, nie stronił od ostrych i polemicznych sądów zarówno o epoce, którą się zajmował, jak i o tej, w której żył"^[10].

Był promotorem (m.in. Pawła Koniecznego, Mariusza Misztala, Bożeny Popiołek, Ryszarda Skowrona) i recenzentem licznych rozpraw doktorskich^[8], współpracownikiem PSB (autorem 14 biogramów), członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, pisał też poezje. Przyjaźń łączyła go m.in. z historykiem Markiem Eminowiczem i krytykiem literackim Ryszardem Löwem^[11].

Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1996)^[12] oraz Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1995).

Żonaty w 1952 z Jadwigą Lehrówną (ur. 1930 w Stanisławowie). Miał jedną córkę Ewę Strzelską (ur. 1954 w Krakowie), troje wnuków i troje prawnuków. Miłośnik Tatr.

Zmarł 26 marca 2022. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie^[13].

Główne zainteresowania badawcze:

• historia kultury i cywilizacji, szczególnie dziejów kultury politycznej, roli miast i miejskiej kultury politycznej, dziejów rodziny i obyczaju;
• biografistyka;
• historia historiografii;
• historia Francji;
• historia Wielkiej Brytanii;
• historia Europy.

Twórczość

• Mikołaj Sienicki – Demostenes sejmów polskich, [w:] Odrodzenie i Reformacja w Polsce, t. 2, Warszawa 1957;
• Cromwell i jego wiek, Warszawa 1959;
• Teki Naruszewicza - „Acta regum et populi Poloni”, Wrocław 1960;
• Szpada pana Admirała: dzieje hugenotów, Warszawa 1961;
• Poglądy społeczne publicystów hugenockich 1559-1598, Wrocław 1964;
• Tomahawki i muszkiety: z dziejów Ameryki Północnej XV-XVIII w., Warszawa 1965;
• Z dziejów popularyzacji nauki w czasach saskich, [w:] Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej, ser. A, z. 7, s. 111–173, Warszawa 1965;
• Organizacja polskiej służby dyplomatycznej w latach 1573-1605, [w:] Polska służba dyplomatyczna XVI - XVIII w., red. Z. Wójcik, s. 145–201, Warszawa 1966;
• Marcin Luter, Kraków 1966, II wyd. 2004;
• Henryk VIII i reformacja w Anglii, Warszawa 1969;
• Polityka kolonialna Tudorów i pierwszych Stuartów, Wrocław 1970;
• Pretendenci i górale. Z dziejów unii szkocko-angielskiej, Warszawa 1971;
• Mikołaj Kopernik, Warszawa 1972, wyd. II 1973;
• Historia Irlandii, Wrocław 1977, II wyd. 1998, III wyd. 2003;
• Henryk Walezy, Wrocław 1980, II wyd. 1985 (Cykl biograficzny Ossolineum);
• Elżbieta Wielka, Wrocław 1984, II wyd. 1989, III wyd. 2009 (Cykl biograficzny Ossolineum);
• Król i kanclerz; Dzieje Narodu i Państwa Polskiego, tom II-23, Kraków 1988;
• Jan Zamoyski, Warszawa 1994 (seria Biografie Sławnych Ludzi);
• Sarmatyzm; Dzieje Narodu i Państwa Polskiego, tom II-26, Kraków 1996;
• Historia Europy (współautor), red. A. Mączak, Wrocław 1997, II wyd. 2002, III wyd. 2006.
• Burbonowie; Walezjusze; Złota jesień dynastii, [w:] Dynastie Europy, red. A. Mączak, s. 75-92, 483-501, 597-612, Wrocław 1997, II wyd. 2003, III wyd. 2006.
• Dzieje Polski i Litwy (1506-1648); Wielka Historia Polski, tom 4, Kraków 2000, II wyd. 2003;
• Trzynaście miast: czyli antynomie kultury europejskiej, Wrocław 2000 (seria Zrozumieć Europę);
• Jan Długosz, Kraków 2003;
• Narodziny Świata Nowożytnego (1453-1605); Wielka Historia Świata, tom 6, Kraków 2005;
• Rodowody stolic, Gdańsk 2005.

Przypisy

Bibliografia

• Franciszek Leśniak, Jubileusz Profesora Stanisława Grzybowskiego. Res Gestae 10 (2016), s. 3–5.
• Franciszek Leśniak, Łukasz Ptak (oprac.), Bibliografia prac Profesora Stanisława Grzybowskiego za lata 2000-2011. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historica X (2011), s. 6–9.
• Feliks Kiryk, Józef Hampel, Iwona Pietrzkiewicz: Leksykon profesorów Akademii Pedagogicznej im. Komisji Edukacji Narodowej 1946-2006. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2006, s. 157–158. ISBN 83-7271-395-2.
• Paweł Konieczny, Klio i skrzydła motyla. Jubileusz Profesora Stanisława Grzybowskiego, Konspekt 7 (2001), s. 47–48.
• Franciszek Leśniak, Stanisław Grzybowski. Życie i twórczość, [w]: Franciszek Leśniak (red.), Podróże po historii. Studia z dziejów kultury i polityki europejskiej ofiarowane Profesorowi Stanisławowi Grzybowskiemu. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2000, s. 5–9.
• Paweł Konieczny, Bibliografia prac profesora Stanisława Grzybowskiego, [w]: Franciszek Leśniak (red.), Podróże po historii. Studia z dziejów kultury i polityki europejskiej ofiarowane Profesorowi Stanisławowi Grzybowskiemu. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2000, s. 10–20.

Linki zewnętrzne

• Historia mówiona: Stanisław Grzybowski. swiadkowieprl.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-21)].
• By do czegoś w życiu dojść, trzeba zajmować się tym, co się lubi
• Rozmowa z mistrzem: Stanisław Grzybowski
• Prof. Stanisław Grzybowski spoczął na Cmentarzu Rakowickim. „Przystanek Kultura” z udziałem Wojciecha Słomczyńskiego