Stanisław Józef Thugutt
 Fotografia portretowa z 1928 | |
| Data i miejsce urodzenia | 12 maja 1862 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| profesor nauk chemicznych | |
| Specjalność: Mineralogia | |
| Alma Mater | |
| Doktorat | |
| Profesura | |
| Polska Akademia Umiejętności | |
| Status | członek krajowy czynny |
| Doktor honoris causa Uniwersytet w Dorpacie – 1929 | |
| Uczelnia | |
| Rektor UW | |
| Odznaczenia | |
  | |
Stanisław Józef Thugutt (ur. 12 maja 1862 w Kaliszu, zm. 27 grudnia 1956 w Krakowie) – polski mineralog, rektor Uniwersytetu Warszawskiego.
Życiorys
Syn Stanisława Antoniego (1836–1869), właściciela apteki w Warszawie, i Ludwiki z Rydeckich. Był stryjecznym bratem znanego polityka dwudziestolecia międzywojennego, ministra spraw wewnętrznych Stanisława Augusta Thugutta. Ukończył 8-klasowe gimnazjum filologiczne w Warszawie, a następnie zapisał się na wydział matematyczno-przyrodniczy Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Po pierwszym semestrze przeniósł się na Uniwersytet w Dorpacie. W Dorpacie odbył studia chemiczne, uzyskując w roku 1892 stopień magistra chemii na podstawie rozprawy pt. Studia mineralogiczno-chemiczne, a w 1894 doktora chemii za rozprawy O chemicznej budowie niektórych glinokrzemianów. W latach 1893–1894 pracował jako asystent w Zakładzie Mineralogicznym Uniwersytetu Dorpackiego. W roku 1896 kupił majątek ziemski Sieradzice w powiecie pińczowskim i zajął się gospodarką rolną. W 1902 ożenił się z Lucyną Cywińską (1872–1954), córką właścicieli sąsiednich Nagorzan i został sędzią pokoju w Kazimierzy Wielkiej. W 1903 przeniósł się do Warszawy, by organizować prywatną pracownię mineralogiczno-chemiczną. W roku 1908 pracownia weszła w skład utworzonego Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Majątek Sieradzice sprzedał w 1906, źródłem utrzymania stał się dochód z Nagorzan, które odziedziczyła żona i procent od kapitału ulokowanego w listach zastawnych Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego. Trzykrotnie odmawiał (w latach 1902, 1907 i 1912) objęcia katedry gleboznawstwa i chemii rolnej w Uniwersytecie Jagiellońskim. Od 1915 profesor Uniwersytetu Warszawskiego w Warszawie, w roku 1918 przyjął nominację na profesora zwyczajnego mineralogii i petrografii i kierownika Zakładu Mineralogicznego UW od 1919 również Politechniki w Warszawie. W latach 1916-1918 wykładowca mineralogii na Wydziale Przyrodniczym Towarzystwa Kursów Naukowych w Warszawie[1]. Prowadzone przez profesora badania dotyczyły mineralogii teoretycznej i eksperymentalnej. Interesował się minerałami z grupy skalenoidów i zeolitów. Był założycielem i długoletnim redaktorem czasopisma „Archiwum Mineralogiczne” ukazującym się od 1925. Przechodząc na emeryturę w roku 1935 otrzymał godność profesora honorowego Uniwersytetu Warszawskiego. W 1929 uzyskał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu w Dorpacie[2].
Od 1913 członek AU, od 1921 członek Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie. Od 1952 członek tytularny Polskiej Akademii Nauk[3].
W ciągu 70 lat czynnej pracy naukowej ogłosił ponad 100 prac naukowych, dotyczących przede wszystkim zeolitów, skaleniowców, pochodzenia pegmatytów, w tym szereg prac specjalnych, zwłaszcza z dziedziny chemii krzemianów[4].
Po wkroczeniu do Polski Armii Czerwonej w 1945 osiemdziesięciotrzyletni profesor i jego dzieci Bohdan i Wanda (oboje żołnierze AK) zostali aresztowani przez NKWD. Profesora po niedługim czasie zwolniono na skutek próśb polskich naukowców, ale Wanda zmarła w łagrze w ZSRR, a Bohdan do 1948 był więziony w łagrze w ZSRR, gdzie stracił nogę, zaś po powrocie do kraju przez cztery lata więziony był przez polskie władze komunistyczne[5]. Wobec zniszczenia Warszawy profesor zamieszkał z żoną w Krakowie. Podjął badania w użyczonym mu pomieszczeniu w Zakładzie Mineralogii Uniwersytetu Jagiellońskiego, powierzono mu zorganizowanie pracowni ultramikroskopowej dla badań nad genezą minerałów.
Członek honorowy Polskiego Towarzystwa Geologicznego[6].
Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera Q-5-48)[7].
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (29 grudnia 1924)[8]
- Złoty Krzyż Zasługi (20 września 1951)[9]
Prace naukowe
- Mineralogische Studien (1891)
- O reagonicie, nowym produkcie wietrzenia nefelinu (1899)
- O nowym sposobie mikrochemicznym rozpoznawania kalcytu (1911)
- O pochodzeniu skaleni pegmatytowych (1926)
- O pochodzeniu diamentów (1925)
Przypisy
- ↑ Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej TKN: sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kursów Naukowych, 1906-1916, opracowali Ryszard Błędowski, Stanisław Orłowski, Henryk Mościcki, Warszawa 1917, s. 97, Podkarpacka BC – wersja elektroniczna
- ↑ Jerzy B. Miecznik, Profesor Stanisław Józef Thugutt – arystokrata nauki, [w:] „Przegląd Geologiczny”, vol. 61, nr 2, 2013, s.113–116.
- ↑ Członkowie PAN: Skorowidz
- ↑ Niemczynow Grażyna, Burchart Jan: Mały słownik geologiczny, wyd. II, Wiedza Powszechna, Warszawa 1966, s. 225
- ↑ Jerzy B. Miecznik, 2013: Profesor Stanisław Józef Thugutt – arystokrata nauki. Przegląd Geologiczny, 2: strona 116.
- ↑ Lista członków P. T. G.. Annales Societatis Geologorum Poloniae. s. 207. [dostęp 2015-05-26].
- ↑ Lokalizator Grobów – Zarząd Cmentarzy Komunalnych, zck-krakow.pl [dostęp 2021-01-04].
- ↑ M.P. z 1924 r. nr 299, poz. 979 „za zasługi, położone dla Rzeczypospolitej Polskiej w dziedzinie nauki”.
- ↑ M.P. z 1951 r. nr 93, poz. 1275 „za wybitną działalność naukową”.
Media użyte na tej stronie
Stanisław Józef Thugutt - mineralog, profesor Uniwersytetu Warszawskiego i Politechniki Warszawskiej, członek PAU.