Stanisław Kot

Stanisław Kot

Data i miejsce urodzenia	22 października 1885 Ruda, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	26 grudnia 1975 Edgware, Wielka Brytania
Zawód, zajęcie	historyk
Narodowość	polska
Tytuł naukowy	profesor

Podpisanie polsko-sowieckiej deklaracji politycznej 4 grudnia 1941. Podpisuje Józef Stalin. Widoczni od lewej: Gieorgij Malenkow, Władysław Anders, Stanisław Kot, Władysław Sikorski, Wiaczesław Mołotow

Stanisław Kot (ur. 22 października 1885 we wsi Ruda^[1] w gminie Sędziszów Małopolski, zm. 26 grudnia 1975 w Edgware w Wielkiej Brytanii) – polski historyk wychowania i dziejów reformacji, działacz ruchu ludowego i polityk. Podczas II wojny światowej współinicjator, wraz z Janem Librachem oraz ppłk Janem Kowalewskim tzw. "szóstej kolumny" czyli Akcji Kontynentalnej^[2].

W czasie I wojny światowej działacz Naczelnego Komitetu Narodowego, kierownik jego biura prasowego, w okresie międzywojennym profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego (1920-1934), członek korespondent (od 1921), członek czynny (od 1928) Polskiej Akademii Umiejętności, działacz Stronnictwa Ludowego (od 1935), w okresie II wojny światowej minister bez teki (1939-1940, minister spraw wewnętrznych (1940–1941) i minister informacji i dokumentacji (1943) w rządach Władysława Sikorskiego oraz minister informacji i dokumentacji w rządzie Stanisława Mikołajczyka (1943–1944), ambasador RP w Moskwie (1941–1942), po II wojnie światowej ambasador Polski „ludowej” w Rzymie (1945–1947), następnie na emigracji.

Pseudonimy: J. Jaskier, Poseł Światła, Konstanty Stankowski, Student Mazur-Ewangelik, Tadeusz Wrotycz.

Życiorys

Okres do 1914

Pochodził z rodziny chłopskiej. Był synem Marcina Kota i Marii Kot z d. Fitał. Jego ojciec należał do komitetu parafialnego i szkolnego w Czarnej, pełnił funkcję wójta, był członkiem rady powiatowej^[1].

W 1893 rozpoczął naukę w dwuklasowej szkole w Czarnej Sędziszowskiej (uczył się w niej trzy lata, dodatkowo nadrabiając materiał niezbędny dla dalszej nauki), w 1895 został przyjęty do IV klasy szkoły w Sędziszowie Małopolskim. Po jej ukończeniu został w 1896 uczniem C. K. I Gimnazjum w Rzeszowie. Jego kolegą szkolnym był późniejszy pisarz, Witold Bunikiewicz, a także Ludwik Namierowski (później znany jako Lewis Namier)^[3]. W czasie nauki zaangażował się w działalność „Promienistych”, galicyjskiej organizacji akademickiej o charakterze demokratycznym i socjalistycznym, skupionej wokół gazety „Promień”, był jednym z liderów koła rzeszowskiego^[4][5]. W 1904 zdał egzamin dojrzałości w C. K. I Gimnazjum w Rzeszowie (wówczas abiturientami byli Artur Kopacz, Jan Kwolek, Tadeusz Wolfenburg)^[6][7].

W 1904 rozpoczął studia polonistyczne z elementami filologii klasycznej na Uniwersytecie Lwowskim, korzystając ze stypendium Fundacji im. Jana Towarnickiego^[4]. W dalszym ciągu kontynuował działalność w „Promienistych”, reprezentując orientację socjalistyczno-niepodległościową. Od 1904 był członkiem Komitetu Centralnego tej organizacji, od 1905 sekretarzem komitetu redakcyjnego pisma „Promień”, był najbliższym współpracownikiem kierującego organizacją Mariana Kukiela. W swojej działalności zabiegał o unowocześnienie szkolnictwa i samokształcenie młodzieży, zajmował się także agitacją polityczną, oprócz swojej organizacji także na rzecz Polskie Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego^[8]. Co najmniej od 1907 związany był ze środowiskiem niepodległościowej lewicy związanej z Józefem Piłsudskim, należał do inicjatorów powstałego w październiku 1908 Stowarzyszenia Akademickiej Młodzieży Postępowej, był w dalszym ciągu członkiem KC "Promienia", współpracował z Polski Stronnictwem Postępowym^[9]. W 1908 został także przewodniczącym Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych im. Adama Mickiewicza^[10]. W tym samym roku uzyskał na Uniwersytecie Lwowskim absolutorium, przez kolejny rok studiował prawo. W 1909 obronił pracę doktorską Wpływ starożytności klasycznej na rozwój pojęć politycznych w Polsce w wieku XVI, a w szczególności na Andrzeja Frycza z Modrzewa^[10]. W 1910 przeniósł się na stałe do Krakowa^[10].

Od 1910 pracował jako nauczyciel w IV Gimnazjum Realnym w Krakowie. W tym samym roku opublikował pierwsze prace naukowe: Andrzej Frycz z Modrzewa o wychowaniu i szkole. Na tle ówczesnej literatury pedagogicznej i Szkoła Lewartowska. Z dziejów szkolnictwa ariańskiego w Polsce, w 1911 kolejną Wpływ starożytności klasycznej na teorie polityczne Andrzeja Frycza z Modrzewa (ukazała się serii Rozprawy AU Wydziału Historyczno-Filozoficznego). Angażował się w dalszym ciągu w działalność oświatową w Uniwersytecie Ludowym im. Adama Mickiewicza, jako publicysta współpracował z lwowskim tygodnikiem Życie, dziennikiem Naprzód i miesięcznikiem Przedświt. Rozluźnił natomiast związku z polityką, zajmując się w większym stopniu pracą naukową^[11]. W grudniu 1911 został członkiem Komisji Literackiej Akademii Umiejętności^[12], w 1912 opublikował pracę Szkolnictwo parafialne w Małopolsce XV-XVIII w.. Od 1912 do 1914 korzystał ze stypendium AU na studia zagraniczne. Przebywał w Paryżu, badał także archiwa w Belgii, Holandii, Szwajcarii i Niemczech. Badał kształtowanie się opinii o Polsce w piśmiennictwie politycznym Europy Zachodniej, zbierał także materiały do dziejów polskich podróży naukowych na Zachód w dobie renesansu^[12].

I wojna światowa

Latem 1914 powrócił do Galicji, w lipcu 1914 redagował w zastępstwie Mariana Kukiela miesięcznik Związku Strzeleckiego Strzelec. W sierpniu 1914 został członkiem Komisji Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, został kierownikiem biura prasowego KSSN, a po powołaniu Naczelnego Komitetu Narodowego został zastępcą kierownika Oddziału Prasowego Sekcji Zachodniej NKN i kierownikiem (razem z Ignacym Daszyńskim) Wojskowego Biura Prasowego Departamentu Wojskowego NKN. Jesienią 1914, po reorganizacji NKN, został kierownikiem Biura Prasowego DW NKN^[13]. W ramach biura wydawał (najpierw na Śląsku Cieszyńskim, od początku 1915 w Piotrkowie Trybunalskim) pismo Wiadomości Polskie, które w kwietniu 1915 osiągnęło nakład 25 tys. egzemplarzy^[14].

Poparł Władysława Sikorskiego (wówczas szefa Departamentu Wojskowego NKN w jego sporze z Józefem Piłsudskim, co do przyszłości Legionów Polskich. Opowiadał się za ścisłą współpracą z Austro-Węgrami i budowania w oparciu o to porozumienie i istniejące struktury legionowe polskiej armii^[15]. Od października 1916 kierował Biurem Prasowym NKN w Krakowie (w dalszym ciągu redagował jednak Wiadomości Polskie, których redakcja pozostała w Piotrkowie Trybunalskim)^[16], co najmniej od lata 1917 był też kierownikiem Sekretariatu Generalnego NKN^[17]. Poparł Akt 5 Listopada i powołanie Królestwa Polskiego, widząc w nim wskrzeszenie polskiej państwowości^[18]. Był kandydatem do objęcia stanowiska kierownika Biura Prasowego w Departamencie Spraw Politycznych Tymczasowej Rady Stanu, do czego nie doszło z uwagi na sprzeciw Centralnego Komitetu Narodowego^[19]. Pozostawał w dalszym ciągu zwolennikiem poszukiwania rozwiązań dla sprawy polskiej w oparciu o państwa centralne, mylnie sądząc, że te kraje zwyciężą, a co najmniej wyjdą obronna ręką z toczącej się wojny^[20]. Na początku 1918 próbował jeszcze tworzyć struktury organizacji mającej zjednoczyć galicyjskich aktywistów, popierających politykę Władysława Sikorskiego^[21]. Po rozwiązaniu NKN powrócił w lutym 1918 do pracy w IV Gimnazjum w Krakowie, powrócił też do pracy naukowej, przygotowując pracę o Andrzeju Fryczu Modrzewskim, którą zamierzał przedstawić jako rozprawę habilitacyjną^[22]. W październiku 1918 złożył podanie o habilitację na Uniwersytecie Jagiellońskim (jego praca, Andrzej Frycz z Modrzewia. Studium z dziejów kultury polskiej ukazała się drukiem dopiero w roku następnym)^[23].

Dwudziestolecie międzywojenne

Jego starania o habilitację przeciągały się aż do 1920. Rada Wydziału Filozoficznego UJ domagała się od niego początkowo (stosunkiem głosów 24:9 przy 1 votum separatum) przeprosin za działalność polityczną podczas wojny^[24], ostatecznie zarzuty jednak wycofała. 12 marca 1920 uzyskał ostatecznie habilitację i został kandydatem do objęcia katedry historii kultury. 4 maja 1920 otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego. Od tego roku rozpoczął na UJ karierę uniwersytecką^[25]. W 1924 został mianowany profesorem zwyczajnym^[26]. Prowadził seminarium z historii kultury (jego słuchaczami byli m.in. Henryk Barycz, Stanisław Bodniak, Józef Feldman, Stanisław Szczotka, Marek Wajsblum, Wiktor Weintraub, Alodia Kawecka-Gryczowa^[27], Stanisław Tync^[28] a także Stanisław Bednarski], Maria Czapska, Jerzy Turowicz, Wanda Wasilewska, studenci Uniwersytetu Warszawskiego Bogdan Suchodolski i Tadeusz Mikulski oraz William John Rose)^[27] oraz z historii wychowania (jego słuchaczami byli m.in. Jan Hulewicz i Stanisław Skrzeszewski^[27]. W 1919 wydał poza rozprawą habilitacyjną pracę Rzeczpospolita Polska w literaturze politycznej Zachodu, w 1924 podręcznik Historia wychowania. Zarys podręcznikowy, w latach 1929-1930 wybór źródeł Źródła do historii wychowania^[29]. Przygotowywał do wydania źródła związane z kontaktami intelektualnymi Polski z Zachodem, stanął w związku z tym na czele Komitetu dla Wydania Źródeł do Dziejów Życia Umysłowego Polski w Dobie Humanizmu przy PAU, jednak nie zdołał wydać żadnego tomu przed wybuchem II wojny światowej^[30]. W 1926 został kandydatem do objęcia Katedry Historii Wychowania na Uniwersytecie Warszawskim, ale do jego przenosin ostatecznie nie doszło^[31]. W 1932 był jednym z członków powołanego na UJ zespołu, który koordynował działania przeciwko ustawie o szkolnictwie wyższym ograniczającej autonomię szkół wyższych^[32]. W 1933 władze państwowe zlikwidowały jego katedrę i przeniosły go w stan spoczynku, a w 1934 na emeryturę^[33].

Był jednym z założycieli, udziałowcem i członkiem rady nadzorczej Krakowskiej Spółki Wydawniczej, w ramach której był też redaktorem serii Biblioteka Narodowa (do 1933)^[34]. Współpracował z wydawnictwem Trzaska, Evert i Michalski. Wraz z Aleksandrem Brücknerem, Karolem Estreicherem, Stanisławem Lamem współredagował m.in. Encyklopedię staropolską wydaną w latach 1937–1939 w Warszawie^[35]. Należał do inicjatorów działającej do 1927 pod egidą Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Komisji do Badania Dziejów Wychowania i Szkolnictwa w Polsce, został jej sekretarzem i redaktorem wydawnictw^[36]. Następnie przewodniczył Komisji dla Dziejów Oświaty i Szkolnictwa w Polsce przy Polskiej Akademii Umiejętności. Zajmował się też dziejami polskiej reformacji, był redaktorem rocznika Reformacja w Polsce^[37].

W 1921 został członkiem korespondentem, w 1928 członkiem czynnym PAU^[38], był też członkiem Komisji Historycznej PAU (od 1920), sekretarzem Komisji do Badań w Zakresie Historii Literatury i Oświaty w Polsce (1920-1924) i dyrektorem wydawnictw tej komisji (1930-1933)^[39]. W 1928 został członkiem Czeskiej Akademii Nauk^[30].

Początkowo wycofał się z polityki, pozostając jednak w bliskich kontaktach z Władysławem Sikorskim^[40]. W 1929 poparł powstanie Centrolewu, był gościem odbywającego się w czerwcu 1929 organizowanego przez to porozumienie Kongresu Obrony Prawa i Wolności Ludu^[41]. Należał do inicjatorów listu profesorów UJ w obronie więźniów brzeskich, w samym procesie brzeskim należał do świadków obrony^[42]. Po usunięciu w 1934 z Uniwersytetu Jagiellońskiego zaangażował się ponownie w politykę. Od 1935 należał do Stronnictwa Ludowego, w tym samym roku został członkiem Rady Naczelnej SL, w 1936 członkiem Naczelnego Komitetu Wykonawczego SL^[43]. Zajmował stanowisko zdecydowanie antysanacyjne, popierając w tym względzie przebywającego na emigracji Wincentego Witosa^[44]. Brał udział w rozmowach przygotowujących tzw. Front Morges^[44]. Uczestniczył aktywnie w protestach chłopskich w 1936 i strajku chłopskim w sierpniu 1937^[43]. W wyniku tego został przejściowo zatrzymany od 31 sierpnia do 2 września 1937^[45]. Po Kongresie SL w lutym 1938 pozostał członkiem RN i NKW partii, a w marcu 1938 został dodatkowo skarbnikiem NKW SL^[46]. Na tydzień przed wybuchem II wojny światowej wyjechał z zamiarem dłuższego pobytu do Lwowa^[47].

II wojna światowa

Po wybuchu II wojny światowej zaangażował się początkowo w komitet opieki nad uchodźcami z województwa krakowskiego. Został też nieformalnym pełnomocnikiem Władysława Sikorskiego na Polskę wschodnią^[48]. Ostatecznie 13 października 1939 przedostał się do Rumunii, a 6 listopada tegoż roku znalazł się we Francji^[49]. Został członkiem Komitetu Zagranicznego SL, a 7 grudnia 1939 został mianowany ministrem bez teki w rządzie Władysława Sikorskiego^[50] i był jego faktycznym zastępcą^[51]. W Prezydium Rady Ministrów podlegały Biuro Prezydialne, Referat Ogólny, Referat Polityczny, Referat Spraw Wewnętrznych i referat Kuturalny^[52]. W styczniu 1940 został członkiem Komitetu dla Spraw Kraju, w jego ramach miał zorganizować w okupowanej Polsce struktury komisarzy politycznych (delegatów) reprezentujących rząd i przekazujących jego instrukcje^[53]. Jego działania spotkały się jednak z opozycją ze strony Stefana Roweckiego, który chciał zbudował zaplecze polityczne wewnątrz organizacji wojskowej i uzyskać możliwie dużą niezależność od władz emigracyjnych^[53]. W ramach Akcji Kontynentalnej, wspieranej i finansowanej przez SOE organizował na terenie wielu państw, głównie Francji, Belgii, Holandii także Węgier i Rumunii sieć struktur konspiracjnych.^[2][54] Nadzorował także prace działających w Rumunii do 1940 Komisji Badawczej ds. Przyczyn Klęski Wrześniowej i Komisji ds. Ochrony Mienia Państwowego^[55]. Odegrał zasadniczą rolę przy obadaniu stanowisk w administracji rządowej i wojsku we Francji, uczestniczył też w rozliczeniach poprzedniego rządu za klęskę wrześniową i politykę prowadzoną przed 1939, proponował w tym celu postępowanie administracyjne prowadzone przed komisją o uprawnieniach sędziego i prokuratora z prawem pozbawienia obywatelstwa włącznie. W swojej polityce zmierzał do osłabienia pozycji przebywających na emigracji piłsudczyków^[56]. Po upadku Francji odpowiadał za ewakuację do Wielkiej Brytanii rządu i ludności cywilnej^[57]. Sam znalazł się w Wielkiej Brytanii 24 czerwca 1940. W czasie tych zadań wykazał się osobistą odwagą i determinacją^[58].

W lipcu 1940 prezydent Władysław Raczkiewicz zażądał usunięcia S. Kota z rządu, zarzucając mu oraz brak opanowania oraz, że "stanowi źródło zadrażnień, zamętu i niepokoju", jak również odpowiedzialność za opóźnienia w ewakuacji i rozproszenie się rządu i Rady Narodowej^[59]. Został jednak wzięty w obronę przez Władysława Sikorskiego, który 9 października 1940 powołał go w swoim rządzie na Ministra Spraw Wewnętrznych^[60]. W tym czasie w dalszym ciągu toczył spór, co do ukształtowania politycznej reprezentacji rządu na terenie kraju, w opozycji do Stefana Roweckiego i wspierającego go Kazimierza Sosnkowskiego^[61]. Zarzucał kierownictwu Związku Walki Zbrojnej nielojalność wobec rządu na emigracji, zdominowanie go przez osoby związane z sanacją, postulował całkowitą apolityczność ZWZ^[62]. 2 stycznia 1941 przejął kierownictwo Komitetu do Spraw Kraju^[63], następnie doprowadził do przyjęcia zasad regulujących stosunki pomiędzy Delegatem Rządu na Kraj i ZWZ. W ramach kompromisu zrezygnował z nadrzędności Delegata, w zamian za uzyskanie wpływu na decyzje personalne w ZWZ^[64]. Po podpisaniu Układu Sikorski-Majski (w lipcu 1941) został 29 sierpnia 1941 ambasadorem RP w Moskwie. Dzień wcześniej otrzymał dymisję ze stanowiska ministra spraw wewnętrznych i został mianowany ministrem bez teki. Do Moskwy dotarł 4 września 1941^[65]. Jego głównym zadaniem była pomoc polskiej ludności cywilnej uwalnianej z miejsc deportacji, więzień i obozów pracy^[66], dużo wysiłku wkładał w pomoc przebywającej w ZSRR polskiej inteligencji^[67]. Wiosną 1942 zrezygnował ze stanowiska, częściowo z uwagi na stan zdrowia, częściowo mając poczucie beznadziejności swojej misji (władze sowieckie sabotowały akcję pomocową)^[68]. W lipcu 1942 wyjechał do Iranu^[69], od jesieni 1942 przebywał w Palestynie, tam starał się działać na rzecz polepszenia relacji między Polakami i Żydami^[70]. Wiosną 1943 powrócił do Wielkiej Brytanii, tam 18 marca 1943 został Ministrem Informacji i Dokumentacji^[71]. Uczestniczył w przygotowaniu komunikatu rządowego po odkryciu zbrodni katyńskiej^[72]. Na swoim stanowisku pozostał także w rządzie Stanisława Mikołajczyka^[73]. Stronnictwo Ludowe wysunęło w lipcu 1943 jego kandydaturę na stanowisko następcy prezydenta^[73].

Popierał politykę Stanisława Mikołajczyka zmierzającą do ponownego nawiązania stosunków dyplomatycznych Z ZSRR nawet za cenę ustępstw terytorialnych^[74]. Władze sowieckie w czasie nieoficjalnych rozmów wiosną 1944 domagały się jednak jego dymisji^[75]. Po dymisji rządu S. Mikołajczyka nie wszedł do rządu Tomasza Arciszewskiego, albowiem Stronnictwo Ludowe nie zdecydowało się na wejście do tego gabinetu^[76].

Po zakończeniu II wojny światowej

Poparł Stanisław Mikołajczyka w jego decyzji udziału w rozmowach z władzami sowieckimi w czerwcu 1945^[77]. Rozważał objęcie teki ministra oświaty w Tymczasowym Rządzie Jedności Narodowej lub stanowiska ambasadora w Paryżu. Władze UJ zaproponowały mu stanowisko profesora zwyczajnego^[78]. 9 sierpnia 1945 powrócił do Polski i włączył się w działalność Polskiego Stronnictwa Ludowego^[79]. 6 września 1945 został mianowany ambasadorem Polski (ludowej) w Rzymie, do miasta tego przybył 9 października 1945^[80]. Jego celem miało być przede wszystkim ograniczenie wpływów rządu RP na emigracji oraz działalności II Korpusu Polskich Sił Zbrojnych^[81], a także wsparcie akcji repatriacyjnej do Polski^[82]. Przy systematycznie pogarszającej się sytuacji PSL w Polsce, został 10 listopada 1945 odwołany ze stanowiska^[83]. Zdecydował się na pozostanie na emigracji^[84]. Od stycznia 1948 mieszkał w Paryżu, tam poświęcił się początkowo pracy naukowej^[85]. Pozostawał w bardzo trudnej sytuacji finansowej^[86]. W II połowie 1948 towarzyszył Stanisławowi Mikołajczykowi w jego wizycie po Europie Zachodniej. W tym czasie został mianowany delegatem NKW PSL na Europę Zachodnią^[87], został także członkiem władz Międzynarodowej Unii Chłopskiej, która wypłacała mu niewielką pensję, stanowiącą jego główne źródło utrzymania^[86]. W latach 1950-1953 prowadził aktywną działalność organizacyjną, starał się organizować pracę kół PSL, nawiązywał kontakty z działaczami z innych krajów opanowanych przez komunistów, starał się oddziaływać na politykę rządów Europy Zachodniej^[88]. W 1955 został przewodniczącym Rady Naczelnej PSL^[89]. Poczynając od tego roku otrzymywał ze strony środowisk naukowych w Polsce propozycje powrotu do kraju^[90]. Zareagował na to kategoryczną odmową, jakkolwiek wspierał działania zmierzające do reaktywacji Polskiej Akademii Umiejętności^[91]. W kolejnych latach pozostawał aktywnym członkiem emigracyjnego PSL^[92], z funkcji przewodniczącego Rady Naczelnej zrezygnował z uwagi na stan zdrowia na kongresie partii w 1963 (został wówczas przewodniczącym honorowym)^[93]. Równocześnie był inwigilowany przez tajne służby PRL^[94].

Od lat 50. ponownie kontynuował pracę naukową. W 1952 opublikował pracę La Réforme dans le Grand-Duché de Lithuanie, Facteur d'Occidentalisation culturelle^[95]. W latach 1952-1962 otrzymywał stypendium na badania naukowe nad dziejami reformacji w Polski i Litwie od Centre national de la recherche scientifique^[86], w latach 1955-1959 stypendium z Fundacji Rockefellera^[96]. W 1956 opublikował pracę źródłową Listy z Rosji do gen. Sikorskiego, w 1959 tom dokumentów Rozmowy z Kremlem^[97]. Zapis cenzuralny uniemożliwił nowe wydanie w Polsce Historii wychowania (gotowy skład zniszczono w 1958)^[98]. Jedynym jego tekstem wydanym w PRL był wstęp do Biblii litewskiej wydanej latem 1958^[99].

W 1959 otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu w Bazylei^[100].

14 stycznia 1964 doznał wylewu krwi do mózgu i częściowego paraliżu, po których nie wrócił już do sprawności. Miał od tego czasu postępujące trudności z mową i kontaktami ze światem zewnętrznym^[101]. Przebywał w szpitalu geriatrycznym Edgware General Hospital w Londynie^[101]. Zmarł 26 grudnia 1975 i 7 stycznia 1976 został pochowany na cmentarzu North Sheen w Londynie^[102].

Rodzina

22 maja 1911 ożenił się we Lwowie z Idą Proksch (zm. 25 lutego 1965^[103]. Z małżeństwa tego miał córki Alinę Annę (ur. 18 lutego 1912, zm. 15 grudnia 1959) i Jadwigę (ur. 1917, zm. w styczniu 1958 po długiej chorobie)^[104].

Przypisy

Bibliografia

• Gotthold Rhode, Drei polonische Historiker – drei Persönlichkeiten der Zeitgeschichte. Zum Tode von Marian Kukiel, Oskar Halecki und Stanisław Kot, „Jahrbücher für Geschichte Osteuropas” 24 (1976), z. 4, s. 537–546.
• Tadeusz Rutkowski, Stanisław Kot 1885–1975: biografia polityczna, Warszawa: „DiG” 2000.
• Tadeusz Rutkowski: Stanisław Kot 1885–1975. Między nauką a polityką. Warszawa: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, 2012. ISBN 978-83-62171-62-0.
• Tadeusz Rutkowski, Warszawa, 2012.
• Rafał Stobiecki, Klio na wygnaniu. Z dziejów polskiej historiografii na uchodźstwie w Wielkiej Brytanii po 1945 r., Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2005.
• Aleksander Brückner: Encyklopedia staropolska, tom I. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990. ISBN 83-01-09328-5.