Stanisław Krupka

Stanisław Krupka (ur. 22 kwietnia 1900 w Zimnej koło Turośli, zm. 24 marca 1977 w Aninie) – polski działacz społeczny, wójt gminy Wawer (od 1939), przewodniczący Powiatowej Rady Narodowej w Warszawie (1945–1947), wojewoda białostocki (1947–1948).

Życiorys

Pochodził z rodziny chłopskiej, był synem Stanisława i Teofili z Nietupskich. Matka pochodziła z Łączek[1]. Do szkoły powszechnej uczęszczał w Lemanie, następnie ukończył trzy klasy gimnazjum w Ostrowi Mazowieckiej; naukę kontynuował w Państwowym Seminarium Nauczycielskim w Łomży. Studia pedagogiczne odbył na Wyższym Kursie Nauczycielskim w Warszawie, ukończył też Akademię Nauk Politycznych. W latach 1917–1918 działał w Polskiej Organizacji Wojskowej, w późniejszym czasie uczestniczył m.in. w polskiej działalności plebiscytowej na Warmii i Mazurach.

Pracę nauczycielską rozpoczął w rodzinnym powiecie kolneńskim. W 1924 z działaczami ludowymi zorganizował najazd Kurpiów na Kolno jako efekt sprzeciwu wobec wysokich podatków nałożonych na mieszkańców przez starostę powiatu kolneńskiego i ataki policji na sprzeciwiających się opłatom. Sprawa skończyła się w 1925 procesem sądowym. Oskarżeni Kurpie zostali uwolnieni, podatki cofnięte, a starosta zwolniony ze stanowiska. Po tym wydarzeniu wzrosło społeczne zaufanie do Krupki[1].

W 1923 przeniesiony został służbowo do Warszawy, gdzie obok pracy w szkolnictwie podnosił kwalifikacje na wspomnianym Kursie Nauczycielskim. Zaangażował się w ruch ludowy, w 1923 wstąpił do Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie”, w latach 1925–1926 był w składzie zarządu głównego stronnictwa. W 1924 należał do organizatorów tzw. marszu Kurpiów na Kolno, stanowiącego protest wobec opodatkowania ludności kurpiowskiej. Był również członkiem Akademickiej Niezależnej Młodzieży Ludowej. W 1926 wystąpił z „Wyzwolenia” i rozpoczął działalność w Niezależnej Partii Chłopskiej; kierował jej strukturami w powiecie łomżyńskim, ale po delegalizacji partii powrócił do Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie”. W 1930 bez powodzenia ubiegał się o mandat poselski w okręgu łomżyńsko-kolneńskim, jako kandydat listy Związku Obrony Prawa i Wolności Ludu. W 1935 w ramach represji politycznych utracił posadę nauczycielską.

W 1939 został wybrany na wójta gminy Wawer[2]. Funkcję tę pełnił przez całą okupację, w grudniu 1939 należał do nielicznych zatrzymanych przez Niemców w Wawrze, którzy uniknęli zbiorowej egzekucji. W latach wojennych zaangażowany był w ruch oporu, współpracował z Batalionami Chłopskimi, udzielał pomocy członkom konspiracji i osobom pochodzenia żydowskiego, w tym Januszowi Korczakowi.

We wrześniu 1944 wszedł w skład starostwa powiatu warszawskiego, w latach 1945–1947 sprawował funkcję przewodniczącego Warszawskiej Powiatowej Rady Narodowej, po czym został mianowany wojewodą białostockim (funkcję pełnił od 1 sierpnia 1947 do maja 1948)[3]. Kontynuował również działalność w ruchu ludowym, był członkiem Tymczasowego Zarządu Głównego Stronnictwa Ludowego, członkiem jego Rady Naczelnej oraz członkiem prezydium zarządu wojewódzkiego stronnictwa w Białymstoku. W 1949 został członkiem Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. 30 kwietnia 1951 wykluczony z partii, doczekał rehabilitacji 17 listopada 1956 wraz z przywróceniem praw członkowskich. Po rehabilitacji był m.in. członkiem komitetu dzielnicowego ZSL Warszawa-Praga Południe.

W latach 1953–1963 był wiceprezesem Spółdzielni „Wspólna Sprawa”, potem pracował naukowo w Zakładzie Budownictwa Wiejskiego Politechniki Warszawskiej.

Na początku lat 20. XX wieku ożenił się z córką ziemianina z Kolna, z którą miał dwoje dzieci. Żona wyemigrowała do USA. Córka została w Wawrze. Na początku lat 60. XX wieku małżeństwo Krupków zostało rozwiązane[1].

Zmarł 24 marca 1977, pochowany został na cmentarzu w Warszawie-Aninie.

Odznaczenia

Upamiętnienie

Jego imię nadano szkołom w Lemanie (1987) i Łączkach (1989). Na ścianie szkoły w Lemanie umieszczono pamiątkową tablicę z jego popiersiem. W holu znajduje się gablota z pamiątkami po Krupce. Co roku w szkole jest organizowany Dzień Patrona z konkursem wiedzy o jego życiu i działalności. We wsi Łączki umieszczono tablicę mu poświęconą[1].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Leszek Czyż, Wojewoda z Zimnej. Stanisław Krupka, [w:] Mirosław Grzyb (red.), Kurpie. Najważniejsi w dziejach, Ostrołęka: Związek Kurpiów, 2014, s. 415–422, ISBN 978-83-940655-2-2, OCLC 948874677 [dostęp 2022-08-18].
  2. ↑ Historia szkoły sióstr felicjanek im. Bł. M. Angeli Truszkowskiej. [dostęp 2015-06-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-24)].
  3. ↑ Wacław Białkowski, Wspomnienia o pracy w województwie białostockim w latach 1944–1949, „Rocznik Białostocki”, Rok V, s. 59–86

Bibliografia

  • Stanisław Pajka, Słownik biograficzny Kurpiowszczyzny XX wieku, Niezależne Obywatelskie Stowarzyszenie „Kurpik”, Kadzidło 2008, s. 523 (z fotografią; tu: wojewoda białostocki do 1953)
  • Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego. Makieta, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1989, s. 211 (z fotografią; tu: data zgonu 23 marca 1977, wójt w Wawrze od 1937)