Stanisław Kubicki

Stanisław Kubicki

Data i miejsce urodzenia	7 listopada 1889 Ziegenhain
Data i miejsce śmierci	1942 Berlin
Dziedzina sztuki	malarstwo, poezja

Stanisław Kubicki (ur. 7 listopada 1889 w Ziegenhain, zm. 1942 w Berlinie^[1]) – polski malarz, grafik, poeta i publicysta, przedstawiciel nurtu ekspresjonizmu w sztukach plastycznych i literaturze.

Życiorys

Był szóstym dzieckiem inżyniera Witalisa oraz Niemki Marii Stark, potomkiem architekta Jakuba Kubickiego (1758-1833). W 1908 uczęszczał na wydział architektury w Berliner Bauakademie, na Wydział Filologiczny Friedrich-Wilhelm-Universität, oraz na botanikę i zoologię. Nie ukończył jednak żadnego fakultetu^[2]. Należał do Towarzystwa Tomasza Zana i do Grupy Narodowej^[3]. Utrzymywał ożywione kontakty ze środowiskiem skupionym wokół czasopisma „Die Aktion” i „Der Sturm”, w których publikował swoje pierwsze prace plastyczne. W tym okresie ożenił się z Margerete Schuster, która przyjęła nazwisko męża oraz imię Małgorzata. Rozpoczęte kolejne studia w 1911 w Akademie der Künste przerwała I wojna światowa. Został wcielony do niemieckiej armii i wysłany do Wielkopolski.

W 1918 wyjechał do Berlina, gdzie w 1922 założył grupę „Progressive”, wystawiającą swoje prace w Düsseldorfie, Akwizgranie, Amsterdamie, Chicago i Moskwie. Do 1933 współpracował z czasopismem „a-z”. W tamtym okresie swojej twórczości odchodził już od ekspresjonizmu w stronę kubizmu i konstruktywizmu^[3]. W tym samym roku współzakładał anarchistyczną grupę artystyczną „Die Kommune”. Jak zauważyła Lidia Głuchowska – badaczka twórczości artysty – poglądy polityczne Kubickiego dalekie były od komunistyczno-partyjnych deklaracji, a stanowiły bardziej próbę pogodzenia artystycznych idei z anarcho-syndykalizmem środowiska, z którym artysta się stykał^[4].

W Poznaniu, lecząc odniesione rany, poznał Jerzego Hulewicza, zakładającego właśnie (w 1917) czasopismo „Zdrój”. Na jego łamach Kubicki zamieszczał swoje drzeworyty, wiersze, tłumaczenia tekstów i wypowiedzi programowe. Wraz z redaktorem naczelnym poznańskiego czasopisma oraz z Władysławem Skotarkiem, Stefanem Szmają, Janem Jerzym Wronieckim, Augustem Zamoyskim i swoją żoną Małgorzatą Kubicką założył ekspresjonizującą grupę „Bunt”. Brał udział we wszystkich wystawach tej grupy: w Berlinie (czerwiec 1918), Düsseldorfie, Poznaniu, Krakowie (wespół z formistami) i we Lwowie (lata 1919-1920).

Utrzymywał kontakty z dadaistami berlińskimi, w Polsce znany jest głównie jako grafik i spiritus rector poznańskiej ekspresjonistycznej grupy Bunt, jednak był również wybitnym kolorystą. Jego dzieła malarskie, poetyckie i programowe, a także rozprawy z zakresu filozofii przyrody wyróżniają się w sposób szczególny na tle dokonań artystycznych pierwszej fazy klasycznej awangardy w Europie Środkowej^[5][6][7].

Wraz z żoną Margarete, graficzką, malarką i poetką, od 1916 utrzymywał kontakty z wydawcą awangardowego berlińskiego czasopisma „Die Aktion” i galerii o tej samej nazwie. Około 1917 zainicjowali oni kontakty wystawiennicze i wydawnicze polskich i niemieckich ekspresjonistów^{[8][9][10][11]}. Kubicki jako jeden z siedmiu twórców z Polski i jedyny przedstawiciel grupy Bunt 1919/1920 wystawiał swe prace w najsłynniejszej galerii awangardy „Der Sturm” i publikując jednocześnie swe grafiki w czasopiśmie Herwartha Waldena.

Związany był zwłaszcza z „dadazofem” Raoulem Hausmannem i „arcydadaistą” Johannesem Baaderem, czego efektem był tzw. epizod kubo-dadaistyczny w jego twórczości^[12]. Zuryski dadaizm, zwłaszcza propozycje programowe i formalne Tristana Tzary interpretował w duchu ideologii „nowego człowieka”^[13]. Wraz Hausmannem na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych realizował eksperymenty naturoznawczo-fotograficzne^[14].

W latach 1919-1922 pisał wiersze i teksty programowe w duchu awangardowego internacjonalizmu, jednocześnie w języku polskim i niemieckim^[15]. Jego ostatnim dziełem malarskim był niedokończony obraz Mojżesz przed krzewem gorejącym^[16].

W latach 1935-1938 w posiadłości Mycielskich w Kobylempolu pod Poznaniem stworzył jedyne swe dzieło architektoniczne (a zarazem jedyną pracę na zlecenie), pomnik ku czci Józefa Piłsudskiego^[17].

W 1933 przeprowadził się z Berlina do Poznania. Przed wybuchem II wojny światowej starał się o wyjazd do ogarniętej wojną domową Hiszpanii. Porzucił malarstwo na rzecz poezji i literatury. W czasie wojny pomagał Armii Krajowej. W czasie okupacji niemieckiej związał się z polskim ruchem oporu, działając jako kurier do ambasady Mandżurii w Berlinie^[18]. Zginął w niewyjaśnionych okolicznościach, prawdopodobnie z rąk Gestapo^[19]. Miejsce pochówku nie jest znane.

W 1959 w Berlinie ukazały się poświęcone mu albumy pt. Pflanzenzeichnungen i Tierzeichnungen, zawierające prace graficzne, malarskie oraz utwory poetyckie.

Wybrane obrazy

• 

  Miasteczko (1913 r.)

• 

  Wieża Babel II (1918 r.)

• 

  Autoportret VII (1922 r.)

• 

  Mojżesz przed krzewem gorejącym (1933 r.)

• 

  Eintretender (przed 1939 r.)

• 

  Madonna stoi na rogu każdej ulicy (1929 r.)

• 

  Akt z chmurami (1916 r.)

Przypisy

Bibliografia

• Jerzy Malinowski, Stanisław Kubicki, w: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.), tom IV (pod redakcją Jolanty Maurin Białostockiej i Janusza Derwojeda), Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1986, s. 323-327
• Lidia Głuchowska. Stanislaw Kubicki. Kunst und Theorie. Wyd. Towarzystwa WIR Berlin 2001, wydanie drugie poprawione, 2003.
• Lidia Głuchowska, Peter Mantis. Stanislaw Kubicki. Ein Poet übersetzt sich selbst. Gedichte zwischen 1918-1921 / Poeta tłumaczy sam siebie. Wiersze z lat 1918-1921. Wyd. Towarzystwa WIR Berlin 2003 (po polsku i niemiecku).
• Lidia Głuchowska, Roger Loewig – Stanislaw Kubicki. Inseln der Menschlichkeit – Wyspy człowieczeństwa, wstęp Helmut Börsch-Supan i Jan Hoesch, Wyd. Towarzystwa WIR Berlin 2003 (po polsku i niemiecku), wydanie Stowarzyszenia im. Rogera Loewiga. Katalog wystawy: 2003 w Krzyżowej Fundacja Porozumienia Europejskiego), 2004 Muzeum Architektury we Wrocławiu i w Muzeum Nikolaikirche (kościół św. Mikołaja) – Muzeum Miasta Berlina.
• Lidia Głuchowska, Avantgarde und Liebe. Margarete und Stanislaw Kubicki 1910–1945. Wyd. Gebr. Mann Verlag Berlin 2007, ISBN 3-7861-2541-4, (Dysertacja Humboldt Universität Berlin 2004).

Linki zewnętrzne

• Stanisław Kubicki: Poezje (1939) w bibliotece Polona