Stanisław Leśniewski (1886–1939)

Stanisław Leśniewski

Data i miejsce urodzenia	28 marca 1886 Sierpuchow
Data i miejsce śmierci	13 maja 1939 Warszawa
profesor nauk filozoficznych
Specjalność: logika
Doktorat	1912 Uniwersytet Lwowski
Habilitacja	1919 Uniwersytet Warszawski
Profesura	1936
Uczelnia	Uniwersytet Warszawski
Okres zatrudn.	1919–1939

Grób Stanisława Leśniewskiego na cmentarzu Powązkowskim

Stanisław Leśniewski (ur. 28 marca lub 30 marca 1886 w Sierpuchowie, zm. 13 maja 1939 w Warszawie^[1]) – polski filozof i logik.

Życiorys

Gimnazjalne wykształcenie otrzymał w 1904 na Syberii w Irkucku, a na studia uniwersyteckie wyjechał do Lipska, Heidelbergu i w 1909 do Monachium. Po studiach za granicą pojechał do Lwowa, by zrobić doktorat na tamtejszym uniwersytecie, gdzie kierownikiem katedry filozofii był Kazimierz Twardowski. W 1912 na podstawie pracy Przyczynek do analizy zdań egzystencjalnych obronił stopień doktora filozofii. Po wybuchu I wojny światowej w 1914 r. Leśniewski wyjechał do Rosji i przez kilka lat przebywał w Moskwie, pracując jako nauczyciel matematyki w polskim gimnazjum. W 1918 przeniósł się do Warszawy, został członkiem założonego w 1915 roku Warszawskiego Instytutu Filozoficznego. Na przełomie 1918 i 1919 pracował w Departamencie Wyznań Religijnych i Szkolnictwa Wyższego Ministerstwa Edukacji. W tym samym czasie wynikły poważne problemy z jego habilitacją, spowodowane sprzeciwem Mścisława Wartenberga ostatecznie uzyskał w habilitację, jednak nie we Lwowie, a w Warszawie. W 1919 został powołany na katedrę filozofii matematyki w Uniwersytecie Warszawskim. W 1936 Leśniewski został profesorem zwyczajnym. Zmarł trzy lata później po nieskutecznej operacji usunięcia nowotworu tarczycy. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 339-5-5)^[2].

Dorobek naukowy

Jego prace obejmują stworzenie:

• rachunku zdań – prototetyki,
• rachunku nazw – ontologii Leśniewskiego,
• ogólnej teorii zbiorów – mereologii.

Wymienione systemy Leśniewskiego powstały w wyniku poszukiwań ugruntowania podstaw matematyki oraz w celu wyeliminowania antynomii z nauk dedukcyjnych. Systemy Leśniewskiego stanowią w logice wzór pod względem ścisłości i intuicyjności. W dorobku Leśniewskiego szczególnie warto również wymienić opracowanie teorii kategorii semantycznych, wprowadzenie rozróżnienia poziomów języka (na język i metajęzyk) oraz rozróżnienie zbiorów w sensie dystrybutywnym i kolektywnym.

Bibliografia

• Stanisław Leśniewski, "Über Funktionen, deren Felder Gruppen mit Rücksicht auf diese Funktionen sind", Fundamenta Mathematicae 1929, tom XIII, ss. 319-32.
• Stanisław Leśniewski, "Grundzüge eines neuen Systems der Grundlagen der Mathematik", Fundamenta Mathematicae 1929, tom XIV, ss. 1-81.
• Stanisław Leśniewski, "Über Funktionen, deren Felder Abelsche Gruppen in bezug auf diese Funktionen sind", Fundamenta Mathematicae 1929, tom XIV, ss. 242-51.
• Stanisław Leśniewski, Lecture Notes in Logic, Dordrecht, Kluwer, 1988.
• Stanisław Leśniewski, Collected Works, Dordrecht, Kluwer, 1992.
• Stanisław Leśniewski, Pisma zebrane. T. I-II, Warszawa, Semper, 2015.

Przypisy

Linki zewnętrzne

Polskojęzyczne

• Stanisław Leśniewski - logik radykalny
• Prace Stanisława Leśniewskiego dostępne w Sieci (Katalog HINT)
• Publikacje Stanisława Leśniewskiego w bibliotece Polona

Anglojęzyczne

• John J. O'Connor; Edmund F. Robertson: Stanisław Leśniewski (1886–1939) w MacTutor History of Mathematics archive (ang.) [dostęp 2021-10-25].
• Stanisław Leśniewski w bazie Mathematics Genealogy Project (ang.) [dostęp 2021-10-30].
• PeterP. Simons PeterP., Stanisław Leśniewski, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy [online], CSLI, Stanford University, 10 listopada 2015, ISSN 1095-5054 [dostęp 2017-12-31]  (ang.).