Stanisław Lityński

Stanisław Michał Lityński

pułkownik dyplomowany piechoty
Data i miejsce urodzenia	28 września 1895 Stanisławów
Data i miejsce śmierci	18 kwietnia 1958 Londyn
Przebieg służby
Lata służby	1914
Siły zbrojne	Cesarsko-królewska Obrona Krajowa Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Jednostki	2 Pułk Strzelców Podhalańskich 85 Pułk Strzelców Wileńskich Armia „Poznań”
Stanowiska	dowódca kompanii piechoty dowódca batalionu piechoty dowódca pułku piechoty szef sztabu armii
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia

Stanisław Michał Lityński (ur. 28 września 1895^[1] w Stanisławowie, zm. 18 kwietnia 1958 w Londynie) – pułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego.

Życiorys

Po ukończeniu gimnazjum w Stanisławowie rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Franciszkańskim we Lwowie. Od 1912 był członkiem Polskich Drużyn Strzeleckich – podoficerem w 24 Polskiej Drużynie Strzeleckiej w Stanisławowie dowodzonej przez podchorążego Stanisława Sosabowskiego. Równocześnie dowodził jedną z trzech stanisławowskich drużyn skautowych tworzących hufiec pod komendą Stanisława Sosabowskiego^[2].

W sierpniu 1914 roku na czele plutonu złożonego z czterdziestu „drużyniaków”, w pełni umundurowanych i uzbrojonych w karabiny Mannlicher, wyruszył do Krakowa, a następnie do Krzeszowic. Tam otrzymał polecenie oddania posiadanych karabinów innemu oddziałowi Legionów Polskich. Odmówił wykonania tego polecenia, gdyż uznał to za „ubliżenie godności żołnierskiej”, a ponadto karabiny stanowiły osobistą własność żołnierzy. Po odmowie oddania broni dowodzony przez niego pluton został rozbrojony i powrócił do Stanisławowa^[3].

Następnie został zmobilizowany do cesarsko-królewskiej Obrony Krajowej. Jego oddziałem macierzystym był Pułk Piechoty Obrony Krajowej Nr 32, który w 1917 został przemianowany na Pułk Strzelców Nr 32. Początkowo był aspirantem oficerskim, a 1 sierpnia 1916 został mianowany na stopień podporucznika rezerwy^[4][5]. W okresie od kwietnia do listopada 1918 był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej we Lwowie i Stanisławowie. W listopadzie tego roku był aresztowany przez Ukraińców.

Od stycznia do kwietnia 1919 dowodził kompanią powiatową w Limanowej. Do czerwca 1921 dowodził kompanią i batalionem w 2 pułku strzelców podhalańskich. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 228. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[6]. Urlopowany z wojska dla ukończenia studiów. Powrócił w lutym 1923 roku i przez 9 kolejnych miesięcy pełnił służbę w Oddziale I Sztabu Generalnego. 24 stycznia 1924 roku został przydzielony do macierzystego 43 pułku piechoty w Dubnie z równoczesnym odkomenderowaniem do Doświadczalnego Centrum Wyszkolenia w Rembertowie na stanowisko wykładowcy^[7]. Po pomyślnym złożeniu egzaminów, z dniem 1 listopada 1924 przydzielony został do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, w charakterze słuchacza kursu normalnego 1924–1926, pozostając oficerem nadetatowym 43 pp^[8][9]. 1 grudnia 1924 roku został awansowany na majora ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 roku i 58. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[10]. Po ukończeniu nauki otrzymał tytuł oficera Sztabu Generalnego i ponowny przydział do SG. Do listopada 1927 był kierownikiem referatu, a następnie wykładowcą taktyki ogólnej w Wyższej Szkole Wojennej^[11][12]. 24 grudnia 1929 roku został awansowany na podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1930 roku i 23. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[13]. Z dniem 20 listopada 1932 przeniesiony do 4 pułku strzelców podhalańskich w Cieszynie na stanowisko zastępcy dowódcy^[14]. 22 grudnia 1934 roku ogłoszono jego przeniesienie do Wyższej Szkoły Wojennej^[15]. Generał Franciszek Skibiński, słuchacz XIV promocji WSWoj. 1933–1935 wspominał: „(...) od razu zyskał zarówno nasze uznanie, jak i sympatię. Był równie doświadczony, wykształcony i uzdolniony, jak Jaklicz, natomiast o wiele mniej grandilokwentny, a za to prostszy i bardziej przystępny. Doprowadził naszą promocję do zwycięskiego zakończenia i wspominamy go jak najlepiej (...)”^[16]. 31 sierpnia 1935 roku ogłoszono jego przeniesienie do 85 pułku piechoty w Nowej Wilejce na stanowisko dowódcy pułku^[17]. W październiku 1937 roku powrócił do Wyższej Szkoły Wojennej na stanowisko wykładowcy taktyki ogólnej. Na stopień pułkownika został awansowany ze starszeństwem z dniem 19 marca 1938 roku i 16. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[18]. Od listopada 1938 do marca 1939 roku był dyrektorem nauk kursu doskonalącego dla oficerów dyplomowanych^[19]. Równocześnie od 23 marca 1939 pełnił funkcję szefa sztabu Armii „Poznań”. Na tym stanowisku odbył kampanię wrześniową i uczestniczył w bitwie nad Bzurą. W 1939 roku był prezesem Koła Stanisławowian Towarzystwa Rozwoju Ziem Wschodnich^[20].

Po kapitulacji Warszawy w niewoli niemieckiej, w Oflagu VII A w Murnau, gdzie prowadził wykłady z taktyki. Generał Juliusz Rómmel w opinii sporządzonej prawdopodobnie w marcu lub kwietniu 1945 roku napisał: „nadaje się do pracy w sztabach oraz na stanowisko dowódcze, do dowódcy dywizji włącznie”. Po zakończeniu II wojny światowej w Europie skierowany do 2 Korpusu Polskiego we Włoszech. Do listopada 1945 roku odbył praktykę na stanowisku II zastępcy dowódcy 5 Kresowej Dywizji Piechoty. Przeniesiony do Londynu objął przewodnictwo Podkomisji Historycznej Armii Krajowej. Od 10 grudnia 1946 roku pełnił służbę w Samodzielnej Sekcji Badań Wojskowo-Historycznych, przemianowanej później na Komisję Historyczną byłego Sztabu Głównego WP.

Zmarł 18 kwietnia 1958 w Londynie. Pochowany na Cmentarzu North Sheen. Naczelny Wódz generał broni Władysław Anders awansował go pośmiertnie na generała brygady ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1964 roku w korpusie generałów^[21].

Generał Lityński był żonaty z Julią Sztolcmanówną, z którą miał syna Józefa (1928–2013) – geofizyka, klimatologa i działacza polonijnego.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (1921)^[22][23]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1933)^[24]
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie)
• Złoty Krzyż Zasługi (11 listopada 1937)^[25]
• Medal Niepodległości (8 listopada 1937)^[26]
• Signum Laudis Brązowy Medal Zasługi Wojskowej z mieczami na wstążce Krzyża Zasługi Wojskowej (Austro-Węgry)^[5]
• Srebrny Medal Waleczności 1 klasy (Austro-Węgry)^[5]

Przypisy

Bibliografia

• Ranglisten der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1916. Wiedeń: 1916.
• Ranglisten der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1918. Wiedeń: 1918.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Ludwik Głowacki: Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939. Wyd. 5. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985. ISBN 83-11-07109-8.
• Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
• Piotr Bauer, Bogusław Polak, Armia „Poznań” w wojnie obronnej 1939, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1983, ISBN 83-210-0385-0, 75–76.
• Marian Porwit, Spojrzenia poprzez moje życie, wyd. I, Warszawa 1986, ISBN 83-07-01535-9, s. 418.
• Komisja Historyczna b. Sztabu Głównego WP. adiutor-mars.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-16)]..
• Lista oficerów dyplomowanych (stan z dnia 15 kwietnia 1931 r.), Sztab Główny WP, Warszawa 1931, s. 7.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Franciszek Skibiński: Ułańska młodość 1917–1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989. ISBN 83-11-07705-3.
• Stanisław Sosabowski: Droga wiodła ugorem. Wspomnienia. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1990. ISBN 83-08-02236-7.
• Juliusz Rómmel, Generała Juliusza Rómmla opinie o wyższych oficerach WP. Wstęp i oprac. Zbigniew Czerwiński, Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 1 (143), Warszawa 1993, s. 236.