Stanisław Lorentz
 Stanisław Lorentz ok. 1978 | |
| Data i miejsce urodzenia | 28 kwietnia 1899 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 15 marca 1991 |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie | |
| Alma Mater | |
| Stanowisko | dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie (1936–1939, 1945–1982), poseł na Sejm PRL IV kadencji (1965–1969) |
| Partia | |
| Odznaczenia | |
       | |
Stanisław Lorentz, ps. Bukowski (ur. 28 kwietnia 1899 w Radomiu, zm. 15 marca 1991 w Warszawie) − polski historyk sztuki, muzeolog, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, w latach 1935–1982 dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie, kierownik działu kultury i sztuki Departamentu Oświaty i Kultury Biura Delegata Rządu na Kraj[1], poseł na Sejm PRL IV kadencji. Budowniczy Polski Ludowej.
Życiorys
Egzamin maturalny zdał w Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie, po czym rozpoczął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego. Studiował historię sztuki. W 1924 obronił doktorat na temat twórczości Efraima Szregera.
Karierę zawodową rozpoczął w II RP. W latach 1929–1935 był konserwatorem zabytków województwa wileńskiego i nowogródzkiego. Po rezygnacji ze stanowiska był wykładowcą Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. W latach 1936–1982 (z przerwą w czasie II wojny światowej) pełnił funkcję dyrektora Muzeum Narodowego w Warszawie.
W czasie obrony Warszawy i podczas okupacji niemieckiej zasłużył się w akcji ratowania dóbr kultury polskiej i najcenniejszych zabytków znajdujących się w Warszawie[2]. Po kapitulacji Warszawy pełnił funkcję łącznika prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego przy niemieckim Komendancie Miasta Warszawy, którym został gen. Friedrich von Cochenhausen[3]. W 1942 dzięki jego staraniom niemieckie władze odstąpiły od planu zniszczenia pomnika Jana Kilińskiego, wyrażając zgodę na jego zdeponowanie w podziemiach Muzeum Narodowego[4].
Po 1945 działał na rzecz odbudowy zabytków i muzeów. W latach 1945–1951 stał na czele Dyrekcji Muzeów i Ochrony Zabytków, a w 1947 został profesorem Uniwersytetu Warszawskiego. Od roku 1949 był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, od 1952 członkiem korespondentem, od 1964 członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk[5]. W 1949 był delegatem Krajowej Rady Obrońców Pokoju na Kongres Obrońców Pokoju w Paryżu[6]. Był ekspertem UNESCO ds. ochrony zabytków. Był szczególnie zaangażowany w sprawę odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie[7]. W 1952 wraz z Bogusławem Leśnodorskim otrzymał zespołową nagrodę państwową II stopnia[8]. W 1976 otrzymał dyplom Ministra Spraw Zagranicznych Stefana Olszowskiego[9].
Od 1937 związany z Klubem Demokratycznym w Wilnie, następnie z powołanym w 1939 Stronnictwem Demokratycznym. Był członkiem Rady Naczelnej partii w latach 1961–1965, a w latach 1965–1969 z jej ramienia sprawował mandat posła na Sejm PRL.
Pochowany na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie (aleja 4, miejsce 25)[10][11].
Życie prywatne
Pochodził z rodziny luterańskiej pochodzenia szwedzkiego. Był synem Karola Ludwika Lorentza (1869–1930) i jego żony Marii z Schoenów (1875–1969), luteranów[12]. Choć był niewierzący[13], zachował do końca życia związki z Kościołem Ewangelicko-Augsburskim (luterańskim) – był m.in. jednym z pomysłodawców Muzeum Reformacji Polskiej w Mikołajkach[14].
Miał troje rodzeństwa: Zygmunta, Zofię i Halinę[12]. Jego żoną była Irena z Nasfeterów[15]. Ich córkami były historyk literatury Alina Kowalczykowa i socjolog Irena Nowak.
Publikacje
- Natolin (1948, 1970)
- B. Bellotto a Varsovie (1955)
- Dzieje Muzeum Narodowego w Warszawie (1962)
- Pałac Prymasowski (1982)
- Walka o Zamek 1939−1980 (1986)[2]
Ordery i odznaczenia
- Order Budowniczych Polski Ludowej
- Order Sztandaru Pracy I klasy (11 lipca 1955)[16]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (29 października 1947)[17]
- Order Virtuti Militari[18]
- Złoty Krzyż Zasługi
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (1 grudnia 1955)[19]
- Srebrny Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1935)[20]
Upamiętnienie
- Tablica w Bramie Zygmuntowskiej Zamku Królewskiego w Warszawie.
- Jego imię nosi dziedziniec (skwer) w Muzeum Narodowym oraz aleja biegnąca na tyłach muzeum.
- Tablica pamiątkowa przy wejściu głównym do Muzeum Narodowego w Warszawie.
- Tablica pamiątkowa w Hawanie na Kubie.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Waldemar Grabowski, Polska Tajna Administracja Cywilna 1940–1945, Warszawa 2003, s. 238.
- ↑ a b Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 438. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Łącznicy polscy przy wojskach niemieckich. „Warszawski Dziennik Narodowy”. 262, s. 1, 2 października 1939.
- ↑ Henryk Pawłowicz: Okupacyjne dzieje samorządu Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974, s. 121–122.
- ↑ Członkowie PAN: Skorowidz
- ↑ „Trybuna Robotnicza”, nr 92 (1481), 9 kwietnia 1949, s. 1.
- ↑ Jerzy S. Majewski. Batalia o odbudowę. „Stolica”, s. 12, marzec-kwiecień 2021.
- ↑ „Dziennik Polski”, rok VIII, nr 174, (2637), s. 6.
- ↑ „Dziennik Polski”, r. XXXII, nr 165 (10037), s. 2.
- ↑ Cmentarz Ewangelicko-Augsburski: WŁADYSŁAW LORENTZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2020-05-26].
- ↑ Andrzej Cereniewicz: Cmentarze ewangelickie w Warszawie. Przewodnik praktyczny. Warszawa: Wydawnictwo FotoArtPrint, 2011, s. 45. ISBN 978-83-931773-3-2.
- ↑ a b Ludwik (Karol Ludwik) Lorentz, [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny [online], t. XVII, Instytut Historii PAN/Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny, 1972 [dostęp 2022-09-02].
- ↑ Anna Małgorzata Pycka, Powróćmy do rozmowy... 12 spotkań z Warszawą w tle, Łomianki: Wydawnictwo LTW, 2015, s. 37, ISBN 978-83-7565-422-6.
- ↑ Jubileusz 40-lecia Muzeum Reformacji Polskiej, Luteranie.pl [dostęp 2022-09-01].
- ↑ Irena Nasfeter Lorentz (1903−1983), pochowana na cmentarzu ewangelicko-augsburskim, kwatera Al4-1-25 - zob.: https://www.findagrave.com/memorial/170445491/irena-lorentz (dostęp: czw, 24 lis 2022, 17:04:30)
- ↑ Uchwała Rady Państwa z dnia 11 lipca 1955 r. o nadaniu odznaczeń państwowych (M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144) „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
- ↑ Postanowienie o odznaczeniu z dnia 29 października 1947 r. za zasługi położone przy zabezpieczeniu arcydzieł kultury polskiej (M.P. z 1947 r. nr 149, poz. 894) „za zasługi położone w zabezpieczeniu arcydzieł kultury polskiej”.
- ↑ Olgierd Budrewicz: My, z Warszawy. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1976, s. 124.
- ↑ Lista osób odznaczonych „Medalem 10-lecia Polski Ludowej” (M.P. z 1955 r. nr 112, poz. 1450) „uchwałą Rady Państwa z dnia 14 stycznia 1955 r. nr 0/126 – na wniosek Prezesa Polskiej Akademii Nauk”.
- ↑ Zarządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 5 listopada 1935 r. o nadaniu odznaczenia „Wawrzyn Akademicki” (M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 306) „za szerzenie zamiłowania do literatury polskiej”.
Bibliografia
- Dariusz Matelski, Stanisław Lorentz (1899–1991). Wspomnienie, „Gazeta Wyborcza Poznań”, nr 10 (4726), 13 stycznia 2005, s. 7 [dostęp 2022-09-02].
- Hanna Krzyżanowska, Lech Krzyżanowski, Lorentz Stanisław, [w:] Henryk Kondziela, Hanna Krzyżanowska, Marian Arszyński (red.), Polski słownik biograficzny konserwatorów zabytków. Z. 2, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2006, ISBN 83-7177-416-8, OCLC 749528648.
Linki zewnętrzne
- Wilnianie na łamach Wielkiej Encyklopedii Powszechnej, patrz Lorentz Stanisław, nasz-czas.lt [zarchiwizowane z adresu 2006-10-22].
Media użyte na tej stronie
Baretka: Order Sztandaru Pracy I klasy
Baretka: Wawrzyn Akademicki.
Stanisław Lorentz w Muzeum Narodowym w Warszawie na początku lat 60.
Zakończenie I etapu odbudowy Zamku Królewskiego 19 lipca 1974
prof. Stanisław Lorentz (1899-1991) podczas Walnego Zgromadzenia członków Towarzystwa Przyjaciół Warszawy w Muzeum Narodowym w Warszawie, 24 lutego 1964
Prof. dr Stanisław Lorentz
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Grób rodziny Lorentzów na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie