Stanisław Loria

Stanisław Loria
Data i miejsce urodzenia

18 stycznia 1883
Warszawa

Data i miejsce śmierci

8 sierpnia 1958
Londyn

Profesor
Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Doktorat

1907

Habilitacja

1910

Profesura

1919

Uczelnia

Uniwersytet Jagielloński
Uniwersytet Lwowski
Uniwersytet Wrocławski
Uniwersytet Poznański

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski

Stanisław Loria (ur. 18 stycznia 1883 w Warszawie, zm. 8 sierpnia 1958 w Londynie[1]) – polski fizyk żydowskiego pochodzenia, zajmujący się zarówno fizyką doświadczalną, jak i teoretyczną; pracownik Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, Uniwersytetu Wrocławskiego – który współtworzył – oraz Uniwersytetu Poznańskiego.

Loria zajmował się między innymi optyką, promieniotwórczością – nad którą współpracował z noblistą Rutherfordem – oraz teorią względności.

Życiorys

Urodził się w rodzinie żydowskiej[2], jako syn Szymona Lorie (Loria) i Balbiny Nissensohn[3]. Miał dwie młodsze siostry, Zofię (po mężu Bober) i malarkę Helenę (po mężu Landecka), która była jedną z pierwszych kobiet studiujących w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Szkołę powszechną i średnią Stanisław ukończył w Krakowie[4]. W 1901 rozpoczął studia na UJ. Przez rok studiował także w Lipsku. W 1907 uzyskał na UJ stopień doktora. Promotorem jego pracy był Władysław Natanson. Kolejne dwa lata był asystentem w katedrze fizyki doświadczalnej UJ u prof. Augusta Witkowskiego. Następne trzy lata pracował na uniwersytetach we Wrocławiu, Getyndze i Berlinie. Początkowo zajmował się fizjologią widzenia. W roku 1905 ogłosił pracę „Untersuchungen über das periphere Sehen“ (Badania nad widzeniem peryferyjnym). W lutym 1909 przedstawił w Polskiej Akademii Umiejętności pracę „Badania nad dyspersyą światła w gazach”. W roku 1912 Loria spotkał w Wiedniu Alberta Einsteina. W roku 1914 opublikował w wydawnictwie F. Vieweg und Sohn w Braunschweigu pracę Die Lichtbrechung in Gasen als physikalisches und chemisches Problem („Załamanie światła w gazach jako problem fizyczny i chemiczny”).

Współpracował nad rozproszeniem światła przez ośrodki gazowe z fizykiem niemieckim Rudolfem Ladenburgiem, w roku 1908 wspólnie z nim ogłosił w Nature pracę pt. Anomalous Dispersion of Luminous Hydrogen[5]. Badał promieniotwórczość radu i toru w instytucie Ernesta Rutherforda.

W 1910 habilitował się w Krakowie na podstawie rozprawy o magnetooptycznym zjawisku Kerra. W 1914 rozpoczął w Manchesterze, pod kierunkiem Ernesta Rutherforda badania promieniotwórczości, które kontynuował w roku 1915/1915 w Wiedeńskiej Akademii Nauk.

W roku 1917 objął po Konstantym Zakrzewskim katedrę fizyki teoretycznej, potem doświadczalnej na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Na tym stanowisku pozostawał do roku 1941. W 1919 został mianowany profesorem fizyki teoretycznej Uniwersytetu Lwowskiego. W 1927, po śmierci Romana Negrusza został kierownikiem katedry fizyki eksperymentalnej UJK.

Był jednym z pierwszych w Polsce propagatorów teorii względności. Podczas inauguracji roku akademickiego 1920/1921 na UJK wygłosił wykład inauguracyjny Eter i materia, wydany także w postaci odrębnej broszury. Teoria Einsteina była tematem szeregu jego wykładów, wydanych także w postaci książki.

W okresie sowieckiej okupacji Lwowa nadal prowadził działalność naukową. W sierpniu 1940 był gościem Wszechzwiązkowego Komitetu ds. Nauki ZSRR w Moskwie[6]. Do jego asystentów należał m.in. Bruno Winawer. Był członkiem Wydziału III matematyczno-przyrodniczego Towarzystwa Naukowego we Lwowie.

Po wojnie należał do grupy naukowców, organizujących polski uniwersytet we Wrocławiu. Już w maju 1945 założył Zakład Fizyki, od sierpnia 1945 Katedrę Fizyki Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu. Był w roku akademickim 1945/1946 prorektorem Uniwersytetu. Od roku 1951 był profesorem Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Zaszczyty

Został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1946)[7].

Wybrane dzieła

  • Stanisław Loria: Eter i materja: wykład wygłoszony podczas inauguracji roku akademickiego 1920/21 w Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie dnia 1 marca 1921. Lwów: H. Altenberg, 1921. OCLC 838661413.
  • Marian Smoluchowski i jego dzieło (1972–1917) – odczyt wygłoszony na uroczystym posiedzeniu naukowycm Oddziału Poznańskiego PTF w październiku 1952[8]

Przypisy

  1. Loria Stanisław, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-12-12].
  2. publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Adam Kiejna. Stanisław Loria i Mieczysław Wolfke we Wrocławiu – pomost pomiędzy niemiecką przeszłością i polską teraźniejszością. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”. 48 (3–4), s. 7–32, 2003. [dostęp 2018-01-24]. 
  3. Dan Hirschberg, Drzewo genealogiczne rodziny Loria/Lorie, ics.uci.edu [dostęp 2018-01-24] (ang.).
  4. M. J., Akwarele i gwasze H. Lorii-Landeckiej, „Dziennik Łódzki” (99), 27 kwietnia 1965.
  5. Rudolf Ladenburg, Stanislaw Loria. Anomalous Dispersion of Luminous Hydrogen. „Nature”. 79 (2036), s. 7, 1908. DOI: 10.1038/079007a0. (ang.). 
  6. Czesław Madajczyk, Ryszard Torzecki. Świat kultury i nauki Lwowa (1936-1941). „Dzieje najnowsze”. 14 (1–4), s. 47–63, 1982. PAN. 
  7. Uchwała Prezydium Krajowej Rady Narodowej z dnia 19 sierpnia 1946 r. o odznaczeniach, na wniosek Ministra Oświaty, obywateli za zasługi położone na polu działalności oświatowej i kulturalnej (M.P. z 1947 r. nr 52, poz. 366).
  8. publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Stanisław Loria. Marian Smoluchowski i jego dzieło (1972–1917). „Postępy Fizyki”. 4 (1), s. 5–38, 1953. [dostęp 2018-01-24]. 

Bibliografia

Linki zewnętrzne