Stanisław Nogaj

Stanisław Nogaj
Data urodzenia	8 listopada 1897
Data śmierci	1971
Zawód, zajęcie	dziennikarz, pisarz, działacz niepodległościowy
Narodowość	polska
Odznaczenia

Stanisław Nogaj (ur. 8 listopada 1897, zm. 1971) – polski dziennikarz i pisarz pochodzący z Poznania, a związany ze Śląskiem, jeden z pierwszy twórców literatury obozowej (publikowanej już przed II wojną światową).

Należy do wybitnie zasłużonych działaczy i bojowników o wyzwolenie ziem polskich spod zaboru pruskiego. W latach 1905/06 był inicjatorem i organizatorem strajku szkolnego w swojej klasie szkoły świętomarcińskiej w Poznaniu. Był aktywnym działaczem w Sokole i Skaucie. Pierwszym organizatorem bojówek niepodległościowych w Poznaniu (1914). Stał na czele organizacji niepodległościowej zaboru pruskiego do 1918 – był zastępcą komendanta POW Zaboru Pruskiego. Był kierownikiem Wydziału Wywiadowczo-Wykonawczego. Organizował pierwsze oddziały powstańcze w Poznaniu, zdobył gmach prezydium policji, gmach Sztabu V Korpusu, koszary Kernwerk, 20 p. 5 pułku art. ciężkiej, arsenały. Brał udział w walce pod Ławicą. Był zastępcą komendanta w akcji pod Szubinem, kierował grupą pod Szamocinem a następnie na odcinku Paterek – Ludwikowo. 21 lutego 1919 został aresztowany za bolszewizm. Brał udział w I i III Powstaniu Śląskim. Więziony i ranny. Przebywał w więzieniu w Opolu. W okresie międzywojennym brał wybitny udział w pracy społecznej, a zwłaszcza w organizacjach sportowych i byłych uczestników powstań narodowych. W okresie okupacji stał na czele organizacji ruchu oporu Odrodzenie, został aresztowany i przebywał w obozach koncentracyjnych do 1945. W 1957 odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym. Przed wojną był redaktorem katowickiej "Polonii", "Siedmiu groszy" i "Kuriera Wieczornego". W 1937 ukazała się jego książka "Za drutami i kratami Trzeciej Rzeszy", zawierająca opis życia więźniów hitlerowskiego obozu w Lichtenburgu. Jest to zbiór relacji Ślązaków i Niemców ze Śląska, którzy przeszli przez ten obóz. W czasie II wojny światowej działał w konspiracji, 9 marca 1940 został aresztowany przez Gestapo. Był więźniem obozów w Dachau i Gusen. Swoje przeżycia z tego ostatniego opisał w wydanych po wojnie pamiętnikach – "Gusen; Pamiętnik dziennikarza" (1945–46).

Bibliografia

• Jarosław Owsiański: Rozgrywki piłkarskie w Wielkopolsce do roku 1919. NADA sp. z o.o., 2016, s. 1-270. ISBN 978-83-65043-04-7.
• Antologia polskiego reportażu XX wieku, Tom 3. pod redakcją Mariusza Szczygła. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2015. ISBN 978-83-8049-167-0.
• Arkadiusz Morawiec: Początki polskiej literatury łagrowej. 2009-11-16. [dostęp 2016-02-14].