Stanisław Ochęduszko

Stanisław Ochęduszko

Data i miejsce urodzenia	29 kwietnia 1899 Lisko
Data i miejsce śmierci	17 grudnia 1969 Gliwice
Profesor nauk technicznych
Specjalność: energetyka cieplna, termodynamika
Alma Mater	Politechnika Lwowska
Doktorat	1935
Profesura	1937
Polska Akademia Nauk
Status	członek korespondent
Doktor honoris causa Politechnika Śląska – 1969
Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Politechnika Lwowska
Okres zatrudn.	1925–1946
Uczelnia	Politechnika Śląska
Okres zatrudn.	1946–1969
Dziekan
Wydział	Mechaniczno-Energetyczny Politechniki Śląskiej
Okres spraw.	1953–1955
Rektor
Uczelnia	Politechnika Śląska
Okres spraw.	1956–1959
Odznaczenia

Stanisław Ochęduszko (ur. 29 kwietnia 1899 w Lisku, zm. 17 grudnia 1969 w Gliwicach) – polski termodynamik.

W latach 1937–1946 profesor Politechniki Lwowskiej (w latach 1939–1941 i 1944–1946 dyrektor tej uczelni, której okupacyjne nazwy brzmiały niem. Staatliche Technische Fachkurse, oraz ros. Lwowski Instytut Politechniczny), od 1946 prof. Politechniki Śląskiej (w latach 1956-1959 rektor). W dwudziestoleciu międzywojennym był członkiem Polskiego Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie^[1], od 1960 roku był członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk^[2].

Życiorys

Stanisław Ochęduszko urodził się 29 kwietnia 1899 w Lisku. Pochodził z rodziny Ochęduszków, zamieszkującej w tym mieście^[3]. Był synem Marcelego i Gizeli z Ostruszków, nauczycieli szkoły powszechnej w Lesku, do której także uczęszczał. Miał braci Mariana Antoniego (ur. 1901)^[4], Kazimierza (1904-1991, inżynier mechanik)^[3].

W 1917 zdał egzamin dojrzałości w Państwowym Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku (w jego klasie byli Mieczysław Dukiet, Kazimierz Kwaśniewicz, Władysław Szepieniec)^[5][6][7]. Podczas nauki szkolnej zamieszkiwał w Bursie Jubileuszowej im. Cesarza Franciszka Józefa^[8]. Immatrykulował się na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego. Jako student zatrudniony był w Komisji Zasiłkowej przy Starostwie w Lesku, a w roku 1919 został powołany do służby w Wojsku Polskim (w sanockim pułku piechoty). W czasie wojny służył jako oficer prowiantowy. Zdemobilizowany został w marcu 1921 roku w stopniu podporucznika. Na stopień porucznika został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1939 i 307. lokatą w korpusie oficerów rezerwy piechoty^[9].

W 1921 roku rozpoczął właściwe studia na Politechnice Lwowskiej. W roku 1925, w czasie studiów, został zatrudniony przez prof. Romana Witkiewicza w Katedrze Pomiarów Maszynowych w charakterze zastępcy asystenta. Studia ukończył w roku 1928 na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej, uzyskując tytuł inżyniera mechanika.

Po zakończeniu studiów zaczął pracować w Katedrze Teorii Maszyn Cieplnych od razu jako adiunkt, gdzie był przygotowywany (najpierw przez Tadeusza Fiedlera, który w roku 1928 utracił swego potencjalnego następcę, a później przez prof. Witkiewicza) na przyszłego kierownika Katedry Teorii Maszyn Cieplnych w Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej. W roku akademickim 1929/30 otrzymał stypendium z Funduszu Kultury Narodowej, a w roku 1930/31 z Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. W związku z tym, pół roku przebywał w Związkowej Politechnice w Zurychu u prof. Schlapfera, a potem półtora roku w Wydziale Mechanicznym Politechniki Monachijskiej u prof. Wilhelma Nusselta, u którego doktoryzował się w roku 1935 na podstawie pracy: Przebieg zapłonu i spalania oleju napędowego rozpylanego za pomocą sprężonego powietrza w silniku Diesla. Po nostryfikowaniu dyplomu w Politechnice Lwowskiej najpierw uzyskał stopień naukowy docenta na Wydziale Mechanicznym, a w roku 1934 objął kierownictwo Katedry Teorii Maszyn Cieplnych i jako zastępca profesora rozpoczął wykłady z teorii maszyn cieplnych.

Stanisław Ochęduszko habilitował się w roku 1936 na podstawie pracy: Pomiar wydatku sprężarki metodą wypełnienia zbiornika, a w roku 1937 został mianowany profesorem nadzwyczajnym. Miał trzydzieści osiem lat i był wtedy jednym z najmłodszych profesorów w Polsce. Kierownikiem Katedry Teorii Maszyn Cieplnych pozostał do roku 1941, do czasu zajęcia Lwowa przez Niemców. W latach 1939-1941 w czasie rządów sowieckich został pozostawiony na stanowisku profesora i kierownika katedry. W sierpniu 1940 był gościem Wszechzwiązkowego Komitetu ds. Nauki ZSRR w Moskwie^[10].

Przez rok okupacji niemieckiej prof. Ochęduszko pracował w szkole rzemieślniczej. W roku 1942 powrócił na Politechnikę (oficjalna nazwa: Staatliche Technische Fachkurse), gdzie wykładał termodynamikę, teorię turbin parowych i miernictwo cieplne. W roku 1944 Politechnika Lwowska została przemianowana na Lwowski Instytut Politechniczny. Profesor mógł teraz przygarnąć niektórych uczniów prof. Romana Witkiewicza zamordowanego przez Niemców i w ten sposób w Katedrze Teorii Maszyn Cieplnych zaczął pracować Witold Około-Kułak.

W kwietniu 1946 roku otrzymał etat profesorski na katedrze ciepłotechniki i termodynamiki, ale pomimo tego na apel władz polskich opuścił Lwów i w lipcu roku 1946 przybył do Gliwic.

Najważniejsze jego dzieła to prace z zakresu termodynamiki technicznej, a zwłaszcza teorii spalania, teorii maszyn cieplnych; upowszechnił międzynarodowy układ jednostek miar. Ochęduszko opublikował m.in. Teorię maszyn cieplnych (cz. 1-3, 1953-1955) – pierwszy pełny polski podręcznik z tego zakresu, Termodynamikę stosowaną (1964).

Zamieszkiwał przy ulicy Kaszubskiej w Gliwicach^[11]. Zmarł 17 grudnia 1969 i został pochowany na Cmentarzu Lipowym w Gliwicach^[12]. Jego żoną była Maria (1901-1989)^[13].

Wybrane publikacje

• Krytyka kompensacji w analizatorach gazów (1933)
• Zarys miernictwa w dziedzinie techniki cieplnej (1952, red. pracy zbiorowej)
• Teoria maszyn cieplnych (1955)
• Zbiór zadań z termodynamiki technicznej (1960)
• Termodynamika stosowana (1964)
• Zastosowanie międzynarodowego układu jednostek miar w energetyce cieplnej (1965, współautor)

Odznaczenia

• Złoty Krzyż Zasługi (1954)^[14]

Przypisy

Bibliografia

• Maria Myćka: Dorobek nauczycieli i uczniów Gimnazjum w Sanoku. W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 102.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2003. ISBN 83-7188-691-8.
• Stulecie tradycji Instytutu Techniki Cieplnej – Józef Szymczyk, Andrzej Ziębik – Politechnika Śląska, Gliwice 2004, ISBN 83-918727-4-2 – Informacje o licencji
• Profil na stronie Politechniki Śląskiej