Stanisław Płoski

Stanisław Płoski

Sławski, P. Stanisławski

podporucznik
Data i miejsce urodzenia	4 grudnia 1899 Briańsk, gubernia orłowska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	7 marca 1966 Otwock, Polska
Przebieg służby
Siły zbrojne	Wojsko Polskie; Armia Krajowa
Jednostki	Biuro Informacji i Propagandy
Główne wojny i bitwy	wojna polsko-bolszewicka, II wojna światowa, kampania wrześniowa powstanie warszawskie
Odznaczenia

Stanisław Płoski (z lewej) podczas oględzin miejsca egzekucji w Palmirach (1946)

Grób Stanisława Płoskiego i Ewy Prauss-Płoskiej na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Stanisław Płoski, ps. Sławski, P. Stanisławski (ur. 4 grudnia 1899 w Briańsku^[1][2], zm. 7 marca 1966 w Otwocku) – profesor historii, podporucznik rezerwy, oficer Komendy Głównej Armii Krajowej, członek PPS.

Życiorys

Urodził się w rodzinie Józefa i Wandy z Biegańskich^[3]. Po ukończeniu gimnazjum w Piotrkowie Trybunalskim rozpoczął studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim po kierunkiem prof. Marcelego Handelsmana. W 1920 r. uczestniczył jako ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej. Po bezterminowym urlopowaniu z wojska ponownie podjął studia historyczne na wydziale filozoficznym UW. Od 1922 r. pracował w Wojskowym Instytucie Naukowo-Wydawniczym, w 1928 r. przemianowanym na Wojskowe Biuro Historyczne. W 1932 r. uzyskał tytuł doktora z zakresu historii. Członek komitetu redakcyjnego „Przeglądu Socjalistycznego” (1932–1933), współpracownik „Encyklopedii Wojskowej”.

W kampanii wrześniowej 1939 uczestniczył w cywilnej obronie Warszawy. Już od jesieni 1939 r. działał w Służbie Zwycięstwu Polski. Początkowo zajmował się nasłuchem stacji radiowych, zaś do marca 1940 r. kierował Wojskowym Biurem Historycznym, w strukturach Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej - Armii Krajowej. Wydawał miesięcznik „Insurekcja”. Wraz z płk. Alojzym Horakiem redagował od 10 czerwca 1940 r. pismo „Żołnierz Polski w Kampanii Wrześniowej”, które drukowane było początkowo jako dodatek do „Wiadomości Polskich". Od numeru 32 z listopada 1941 r. dodatek ukazywał się pod zmienionym tytułem - jako miesięcznik „Żołnierz Polski w Drugiej Wojnie Światowej”. Zmiana ta – pisano w artykule redakcyjnym – wywołana jest otrzymaniem pierwszych relacji o czynach wojennych naszego żołnierza walczącego na obczyźnie, co znalazło odzwierciedlenie w treści, pojawiły się bowiem wspomnienia z innych frontów, jednak tematyka wrześniowa nadal dominowała. Od 1942 r. pismo – kierowane w dalszym ciągu przez Stanisława Płoskiego – było dodatkiem do „Żołnierza Polskiego”. Ostatni, pięćdziesiąty czwarty numer, ukazał się w czerwcu 1944 r.

Brał udział w powstaniu warszawskim. Jednocześnie w czasie okupacji ściśle współpracował z organizacją Polscy Socjaliści.

W trakcie pobytu w obozie jenieckim Gross-Born w listopadzie i grudniu 1944 Aleksander Gieysztor i Stanisław Płoski, oficerowie Biura Informacji i Propagandy KG AK, opracowali dokument dotyczący całości działań powstańczych^[4].

Od 1945 do 1950 r. był dyrektorem Instytutu Pamięci Narodowej przy Prezydium Rady Ministrów. Był aktywnym współpracownikiem Komisji Badania Zbrodni Niemieckich. Po rozwiązaniu Instytutu przez władze został skierowany do pracy w Archiwum Akt Dawnych. W 1953 r. powrócił do pracy naukowej obejmując Zakład Dokumentacji w Instytucie Historii PAN, a od 1957 r. Zakład Historii II Wojny Światowej IH PAN. W 1954 r. mianowany docentem, a w 1959 r. profesorem nadzwyczajnym.

Zmarł 7 marca 1966 r. po wielomiesięcznym pobycie w sanatorium w Otwocku. Został pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera C 2-6-15)^[5][6].

Życie prywatne

Tuż przed II wojną światową poślubił Ewę Prauss (1913–1986), córkę Ksawerego i Zofii, w czasie wojny żołnierza komórki wywiadu batalionu „Parasol”, uczestniczki powstania warszawskiego. Ich córką jest Zofia Romaszewska, wnuczką – Agnieszka Romaszewska-Guzy.

Wybrane publikacje

• Powstanie warszawskie. Biuro Informacji i Propagandy KG AK. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Signum 1981. Opracowanie powstało w listopadzie i grudniu 1944 roku w oficerskim obozie jeńców wojennych II D Gross-Born. Redakcja wraz Aleksandrem Gieysztorem.
• Niemieckie materiały do historii Powstania Warszawskiego, Warszawa 1958, redaktor.
• Bibliografia historii Polski XIX wieku. Polska Akademia Nauk. Instytut Historii Wrocław-Warszawa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1958, redaktor.
• Wspomnienia więźniów Pawiaka (1939–1944), Warszawa 1964 redaktor.
• Okupacja i ruch oporu w „Dzienniku Hansa Franka”, Warszawa: Książka i Wiedza, 1972. Opracowanie i wybór.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 10 listopada 2010)^[7]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (29 maja 1946)^[8]
• Krzyż Walecznych
• Srebrny Krzyż Zasługi (10 listopada 1933)^[9]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[3]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[3]
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (14 stycznia 1955)^[10]
• Medal 3 Maja^[3]
• Brązowy Medal za Długoletnią Służbę^[3]

Przypisy

Bibliografia, linki

• Krzysztof Dunin-Wąsowicz, Płoski Stanisław (1899–1966), [w:] Polski Słownik Biograficzny t. XXVI, Warszawa-Kraków-Wrocław-Gdańsk 1981, s. 803–807, wersja elektroniczna IPSB.
• Słownik historyków polskich, Warszawa 1994.
• Drozdowski M. M., Warszawa XX wieku, Warszawa 1976.
• MarekM. Ney-Krwawicz MarekM., Komenda Główna Armii Krajowej 1939–1945, Warszawa: „Pax”, 1990, ISBN 83-211-1055-X, OCLC 830063023 .
• Grzegorz Mazur: Biuro Informacji i Propagandy SZP-ZWZ-AK 1939–1945. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1987, s. 393–394. ISBN 83-211-0892-X.
• Powstańcze biogramy – Stanisław Płoski