Stanisław Pestkowski

Stanisław Pestkowski
ros. Станислав Станиславович Пестковский)
ps. Andrzej Borowski

Data i miejsce urodzenia	3 grudnia 1882 Kiełczygłów, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	15 listopada 1937 Moskwa, RFSRR, ZSRR
Przewodniczący polskiej delegacji w Mieszanej Komisji Granicznej do spraw delimitacji granicy wschodniej w Mińsku/Równem
Okres	od 1921 do 1922
Poseł ZSRR w Meksyku
Okres	od 1924 do 1926

Stanisław Pestkowski, ps. Andrzej Borowski (ros. Станислав Станиславович Пестковский) (ur. 3 grudnia 1882 w Kiełczygłowie, zm. 15 listopada 1937 w Moskwie) – polski i rosyjski działacz ruchu robotniczego, komunista, dyplomata.

Życiorys

Urodził się w polskiej rodzinie o szlacheckim pochodzeniu^[1]. W czasie nauki w gimnazjum wstąpił do Związku Socjalistycznej Młodzieży Polskiej^[1]. W 1902 przystąpił do SDKPiL^[1][2], aby po 1905 zostać jednym z członków Komitetu Centralnego tej partii. Był jednym z zaufanych współpracowników Róży Luksemburg. W 1904 został aresztowany i uwięziony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej^[2]. Skazany na cztery lata katorgi, zbiegł z zesłania udając się do Anglii^[2].

W Krakowie spotkał się z Włodzimierzem Leninem^[1]. Zagrożony ponownym aresztowaniem udał się do Belgii, a następnie do Holandii i Wielkiej Brytanii^[1]. W Londynie został członkiem tamtejszej bolszewickiej sekcji w Brytyjskiej Partii Pracy^[1]. Po rewolucji lutowej 1917 i obaleniu caratu powrócił do Rosji. Istniały plany stworzenia w Piotrogrodzie polskiego Komitetu Wojskowo-Rewolucyjnego, któremu Pestkowski miał przewodniczyć. Pomysłodawcą był Julian Leszczyński "Leński", ale sprzeciw rosyjskich działaczy komunistycznych zablokował realizację tej idei.

24 listopada 1917 za rekomendacją Wiaczesława Mienżynskiego Lenin mianował Pestkowskiego komisarzem Banku Państwowego o uprawnieniach prezesa^[1]. Celem tej nominacji było przeforsowanie zdobycia kapitału na potrzeby rozwoju ruchu komunistycznego, któremu sprzeciwiali się wysocy rangą urzędnicy sektora bankowego^[1]. Ponieważ ta forma zdobycia środków okazała się niemożliwa do realizacji, Pestkowski zasugerował pożyczkę 5 milionów rubli u jednego z polskich bankierów^[1]. Lenin zanegował takie rozwiązanie, wobec czego Pestkowski został odwołany z zajmowanego stanowiska^[1]. W latach 1917–1919 był zastępcą komisarza w Komisariacie ds. Narodowości. Następnie z polecenia Rady Komisarzy Ludowych RFSRR oddelegowano do na zachód Rosji do uczestnictwa w tworzeniu Białoruskiej Republiki Ludowej. W latach 1919-1920 był przewodniczącym Komitetu Wojskowo-Rewolucyjnego w Kazachstanie, później w Kirgizji^[3]. W sierpniu 1920 był delegatem na II Kongresie Międzynarodówki Komunistycznej, podczas wojny polsko-bolszewickiej był naczelnikiem wydziału politycznego Frontu Zachodniego. W latach 1924–1926 był posłem ZSRR w Meksyku. Po powrocie do ZSRR w 1926 został zastępcą przewodniczącego i sekretarzem Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom.

W czasie "wielkiej czystki" aresztowany 30 maja 1937 przez NKWD. 15 listopada 1937 skazany na śmierć przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR za "udział w kontrrewolucyjnej organizacji terrorystycznej", stracony tego samego dnia^[4]. Skremowany na Cmentarzu Dońskim, pochowany anonimowo.

Rehabilitowany 9 lipca 1955 postanowieniem Kolegium Wojskowego SN ZSRR.

Przypisy

Bibliografia

• Vospominaniiia o Rabote v Narkomnats, Proletarskaia Revoliutsiia 6, No. 101, 1930
• "Delegates information from the minutes of the 2nd congress of the Communist international"
• World Statemen: "Khazakstan accessed", 10 maja 2007

Linki zewnętrzne

• Nazwy do zmiany / ul. Pestkowskiego Stanisława na stronie IPN
• Stanisław Pestkowski, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2022-04-12].