Stanisław Piętak

Stanisław Piętak

Data i miejsce urodzenia	3 sierpnia 1909 Wielowieś
Data i miejsce śmierci	27 stycznia 1964 Warszawa
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	literatura
Ważne dzieła
Młodość Jasia Kunefała Ucieczka z miejsc ukochanych
Odznaczenia
Nagrody
nagroda młodych PAL (1938), nagroda woj. rzeszowskiego (1956)

Nagrobek Stanisława Piętaka

Stanisław Piętak (ur. 3 sierpnia 1909 w Wielowsi, zm. 27 stycznia 1964 w Warszawie) – polski poeta i prozaik.

Życiorys

Urodził się w rodzinie Karola i Barbary. Był najmłodszym z rodzeństwa, jego siostra Maria urodziła się w 1904 roku, a brat Franciszek w 1907 roku. Jego krewnym był Ferdynand Kuraś, poeta, pisarz ludowy. Ojciec dwukrotnie wyjeżdżał do USA po zarobek. W czasie drugiego wyjazdu ojca wybuchła I wojna światowa. Lata głodu i niepewności naznaczyły go na całe życie. Przyszły poeta w dzieciństwie ciężko chorował, co także miało wpływ na jego późniejszą twórczość. Poezja jego jest wynikiem szoku kulturowego, jaki przeżył młody chłop wychowany w tradycyjnej kulturze wiejskiej z zasadami poezji awangardowej Peipera i Przybosia. Po ukończeniu gimnazjum w Tarnobrzegu, studiował polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim, po przerwaniu nauki wyjechał do Warszawy, gdzie pracował w Związku Literatów Polskich i działał w pismach młodzieżowych.

Pod koniec 1937 roku opublikował powieść „Młodość Jasia Kunefała”^[1], za którą w 1938 roku otrzymał Nagrodę Młodych Polskiej Akademii Literatury^[2].

W czasie II wojny światowej przebywał w Wielowsi, współpracował z organizacją „Odwet” Władysława Jana Jasińskiego „Jędrusia” oraz uczestniczył w tajnym nauczaniu.

W 1944 roku brał udział w działalności społecznej i politycznej w Tarnobrzegu, następnie w Lublinie. Rok później wyjechał do Łodzi, gdzie został prezesem tamtejszego Oddziału Związku Literatów Polskich. W 1946 roku poślubił Aleksandrę Kosińską. Jednym z trzech ich synów był Piotr Piętak. Od 1956 roku mieszkał w Warszawie, gdzie pracował w redakcji „Tygodnika Kulturalnego”. Zginął śmiercią samobójczą, wyskakując z okna 27 stycznia 1964 roku. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera C2-9-15)^[3].

Znaczenie

Był jednym z najwybitniejszych poetów pokolenia okresu międzywojennego oraz wywodzących się z nurtu wiejskiego literatury polskiej. Początkowo związany z awangardą krakowską, później z tzw. czechowiczanką, której największa aktywność literacka przypada na lata trzydzieste XX wieku. Autor nastrojowej, wizyjnej liryki opartej na motywach wiejskich. Na motywach jego powieści zrealizowano w 1987 roku serial telewizyjny Ucieczka z miejsc ukochanych. Od 1965 do 1994 roku była przyznawana nagroda im. Stanisława Piętaka.

Twórczość (wybór)

Poezja

• Alfabet oczu, 1934;
• Legenda dnia i nocy, 1935;
• Obłoki wiosenne, 1938;
• Linia ognia, 1947;
• Dom rodzinny, 1947;
• Imię przyszłości, 1951;
• Stratowane ustronie (opowieść poetycka), 1952;
• Bohaterska kronika, 1953;
• Przymierze z nowymi laty, 1955;
• Szczęście i cierpienie, 1958;
• Pośrodku żywiołów, 1960;
• Zaklinania, 1963.

Proza

Powieści

• Ziemia odpływa na zachód, 1936;
• Młodość Jasia Kunefała, 1937^[1];
• Białowiejskie noce, 1939;
• Ucieczka z miejsc ukochanych, 1948;
• Łuna, 1949;
• Bliski kraj, 1956;
• Ciężkie lato, 1956;
• Plama, 1963;
• Odmieniec, 1964.

Opowiadania

• Front nad Wisłą, 1946;
• Ostatni półkos, 1949;
• Wspólna dolina, 1951;
• W Brzezinach, 1952;
• Po burzy, 1954;
• Obce światy, 1955;
• Upragnione losy, 1959;
• Matnia, 1962;
• Zbrodnia rodzinna, 1981.

Szkice

• Portrety i zapiski, 1963;
• Notatnik poetycki, 1966.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (22 lipca 1953)^[4]
• Złoty Krzyż Zasługi (8 maja 1946)^[5]
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955)

Przypisy

Bibliografia

• Strona internetowa poświęcona Stanisławowi Piętakowi – www.stanislawpietak.pl
• Lesław Bartelski M.: Polscy pisarze współcześni, 1939–1991: Leksykon. Tower Press, 2000, s. 328–329.
• Stanisław Piętak (1909 – 1964) piewca ziemi nadwiślańskiej. Ekspozycja prezentowana wrzesień – grudzień 2009 (zamek w Dzikowie). [dostęp 2012-06-02].
  • Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny, T. 6, pod red. J. Czachowskiej, A. Szałagan. Warszawa: WSiP, 1999, s. 359. ISBN 83-02-07446-2.