Stanisław Piasecki (działacz narodowy)

Stanisław Piasecki
Data i miejsce urodzenia	15 grudnia 1900 Lwów, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	12 czerwca 1941 Palmiry, Polska pod okupacją III Rzeszy
Miejsce spoczynku	cmentarz w Palmirach
Zawód, zajęcie	dziennikarz, pisarz, publicysta, krytyk literacki i teatralny
Narodowość	polska

Tablica upamiętniająca Stanisława Piaseckiego na ścianie budynku przy ul. Książęcej 6 w Warszawie

Stanisław Piasecki, ps. „Stanisław Mostowski” (ur. 15 grudnia 1900 we Lwowie, zm. 12 czerwca 1941 pod Palmirami) – polski działacz narodowy, dziennikarz, pisarz, żołnierz, publicysta, krytyk literacki i teatralny^[1].

Życiorys

Urodził się w rodzinie Eugeniusza i Gizeli Marii Szelińskiej z rodziny Silberfeld-Krasnik^[2][3][4]. Uczęszczał do prywatnej szkoły we Lwowie. W latach 1912–1916 należał do skautingu^[5]. Podczas I wojny światowej przebywał w Zakopanem, gdzie w 1917 złożył egzamin dojrzałości. Zaczął studiować architekturę na Politechnice Lwowskiej, ale w 1919 przeniósł się do Poznania, by studiować na Wydziale Prawno-Ekonomicznym. W latach 1919–1920 ochotnik w Wojsku Polskim, brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Był też uczestnikiem III powstania śląskiego^[6][7] i akcji plebiscytowej na Górnym Śląsku^[5].

Po powrocie na studia był członkiem Związku Akademickiego Młodzież Wszechpolska, Bratniej Pomocy UP^[5] oraz współredagował miesięcznik „Akademik”. Został współpracownikiem „Dziennika Wileńskiego”. W 1925 uzyskał magisterium z ekonomii, a rok później przeprowadził się do Warszawy. Tutaj współpracował z „Gazetą Warszawską”, dziennikiem „ABC” (krytyka literacka i teatralna) i „Wieczorem Warszawskim” (1928, współzałożyciel). Został działaczem Obozu Wielkiej Polski^[8][6].

Zbliżył się do ONR. W 1935 roku założył własny tygodnik literacko-artystyczny „Prosto z Mostu”. Początkowo z pismem współpracowali autorzy o różnych poglądach politycznych. Z czasem pismo zaczęło prezentować program skrajnie prawicowy.^[9] Miał ambicje stworzenia z pisma prawicowej alternatywy dla lewicowo-liberalnego pisma „Wiadomości Literackie”.

Piasecki był zdecydowanym przeciwnikiem bolszewizmu i narodowego socjalizmu. Popierał syjonizm i emigrację Żydów do Palestyny. Z tego powodu był obiektem ataków sanacji, liberałów i komunistów^[8]. M.in. wypominano mu żydowskie pochodzenie: Julian Tuwim poświęcił mu na łamach „Szpilek” prześmiewczy wiersz o długim tytule: Poeta zazdrości pewnemu literatowi imieniem Staś, że jest Sarmatą; on zaś, nieszczęsny poeta, żydem parchatym jest. Takoż obojej stron żywot wiernie opisany, a Eryk Lipiński w tym samym piśmie narysował karykaturę poświęconą Piaseckiemu i Wojciechowi Wasiutyńskiemu^[4][10].

Kiedy wybuchła wojna, zgłosił się na ochotnika do wojska. Stawiając opór wkraczającej znienacka Armii Czerwonej zdołał uniknąć sowieckiej niewoli i powrócił do Warszawy. Podjął działalność w strukturach konspiracyjnych Stronnictwa Narodowego. W grudniu ukazał się pierwszy numer podziemnego pisma pt. „Walka”, którego był współtwórcą i redaktorem. Redakcja mieściła się w mieszkaniu Piaseckiego. Fundusze na druk pisma czerpał z restauracji Arkadia, którą założył w suterenie Filharmonii Narodowej. W lokalu spotykali się młodzi konspiratorzy, a także nastoletni poeci: Onufry Kopczyński, Wacław Bojarski, Zdzisław Stroiński, Andrzej Trzebiński i Tadeusz Gajcy, którzy wkrótce założyli grupę literacką Sztuka i Naród. Przez jakiś czas gościom Arkadii na fortepianie przygrywał Witold Lutosławski.

W grudniu 1940 Piaseckiego aresztowało Gestapo. Po kilkumiesięcznych torturach w al. Szucha trafił na Pawiak. Po sąsiedzku, na oddziale kobiecym, znalazła się jego żona. 12 czerwca został rozstrzelany w Palmirach w zbiorowej egzekucji (razem m.in. z Witoldem Hulewiczem)^[11].

Konstanty Ildefons Gałczyński, współpracownik Piaseckiego z lat 30., poświęcił mu wiersz Okulary Staszka^[6].

Twórczość

• Związek Białej Tarczy (1929)
• Prosto z Mostu (1934)
• Prawo do Twórczości (1936)

Życie prywatne

4 listopada 1928 ożenił się ze śpiewaczką operową Ireną Radziszewską z domu Religioni, córką gen. Antoniego Religioniego, z którą miał córkę Elżbietę (ur. 1937)^[12][13][14]. Spokrewniony z Jadwigą Wajsówną.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Publikacje Stanisława Piaseckiego w serwisie Cyfrowa Biblioteka Myśli Narodowej
• Publikacje Stanisława Piaseckiego w bibliotece Polona