Stanisław Przystański

Stanisław Przystański
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

20 września 1820
Warszawa

Data i miejsce śmierci

30 listopada 1887
Wiedeń

Profesor nauk fizycznych
Alma Mater

Uniwersytet w Petersburgu

Doktorat

1842

Profesura

10 czerwca 1866

Nauczyciel akademicki
Uczelnia

Szkoła Główna Warszawska
Uniwersytet Warszawski

Stanisław Przystański (ur. 20 września 1820 w Warszawie, zm. 30 listopada 1887 w Wiedniu) – polski fizyk, encyklopedysta i organizator instytucji naukowych i oświatowych.

Życiorys

Ojciec Stanisława Przystańskiego ochrzczonego imieniem Stanisław po ojcu, lekarz wojskowy (chirurg) początkowo 10. pułku piechoty Księstwa Warszawskiego w styczniu 1810 roku otrzymał krzyż złoty Virtuti Militari. Starszy brat Aleksander urodził się trzy lata wcześniej, a siostra Joanna w 1833 r.

Stanisław Przystański uzyskał w 1842 na Uniwersytecie w Petersburgu stopień kandydata nauk matematyczno-fizycznych, następnie był nauczycielem gimnazjalnym. W latach 1848-1860 wykładał fizykę i chemię dla potrzeb słuchaczy architektury w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych. W tym samym czasie od 1849 do 1860 uczył w Instytucie Szlacheckim w Warszawie. W latach 1857-1860 wykładał fizykę w Akademii Medyko-Chirurgicznej.

Aż do (niespodziewanej) śmierci był dyrektorem muzeum przemysłu i rolnictwa. Pochowano go na Powązkach.

Był żonaty i miał syna, który zmarł w młodości na gruźlicę oraz córkę, Aleksandrę (1850-1915).

Działalność naukowa i organizacyjna

Członek honorowy Towarzystwa Rolniczego w Królestwie Polskim w 1858 roku[1]. W 1861 był ostatnim dyrektorem Instytutu Agronomicznego i Leśnego[2]. Członek - korespondent Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego (1861-1887)[3].

Od 10 czerwca 1866 był profesorem fizyki i dziekanem Wydziału Matematyczno-Fizycznego Szkoły Głównej Warszawskiej.

Był pierwszym dyrektorem Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie od 1875 roku, jednocześnie pełnił funkcję dyrektora Prywatnej Szkoły Handlowej Leopolda Kronenberga. Przystański szkołę tę wcześniej organizował.

Był encyklopedystą, jednym z autorów haseł do 28 tomowej Encyklopedii Powszechnej Orgelbranda z lat 1859-1868. Jego nazwisko wymienione jest w I tomie z 1859 roku na liście twórców zawartości tej encyklopedii[4]. W latach 1873-1874 współpracował przy wydaniu trzytomowej Encyklopedii Podręcznej Powszechnej, wydawanej przez Przegląd Tygodniowy. Natomiast od 1881 roku był jednym z redaktorów Encyklopedii Wychowawczej[5]. Dla jej potrzeb opracował wiele haseł z zakresu fizyki. Był także autorem artykułów do pięciotomowej XIX wiecznej Encyklopedii rolnictwa i wiadomości związek z niem mających, gdzie wymieniony jest jako współautor[6][7].

Między 1874 rokiem a 1876 był redaktorem tygodnika Zorza.

W roku 1881 był jednym z czterdziestu pięciu członków założycieli Kasy im. Józefa Mianowskiego – Fundacji Popierania Nauki w Warszawie.

Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 3-5-24)[8].

Publikacje

Oto niektóre z publikacji:

Encyklopedyja rolnictwa i nauk z nią związek mających w roku 1872 rozpoczęta, a w roku 1879 ukończona. Wydawana ona była pod redakcją Jana Tadeusza księcia Lubomirskiego, Edmunda Stawiskiego i Stanisława Przystańskiego, przy współudziale L. Krasińskiego, L. Kronenberga i J. Zamoyskiego. St. Przystański opracował dla niej wiele haseł z zakresu fizyki.

  • artykuły publikowane w Bibliotece Warszawskiej:
    • Telegrafy elektryczne (r. 1843),
    • Machina hydroelektryczna Armstronga (r. 1844),
    • O machinach elektro-magnetycznych (r. 1845),
    • Oddane przysługi telegrafów galwanicznych (r. 1852);
  • w Pamiętn. Tow. Lek. Warsz. Maszyna elektryczna Holtza (r. 1869).

Przypisy

  1. ↑ Roczniki Gospodarstwa Krajowego. R. 16, 1858, T. 32, nr 2, Warszawa 1858, s. 4.
  2. ↑ Praca zbiorowa 1902 ↓.
  3. ↑ Handbuch des Lemberger Sttathalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1861, s. 403; 1862, s. 415; 1863, s. 426; 1864, s. 435; 1865, s. 448; 1866, s. 463; Galizisches Provinzial-Hanbuch für das Jahr 1868, s. 809; 1869, s. 533; Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1870, s. 570; 1871, s. 504; 1872, s. 502; 1873, s. 518; 1874, s. 562; 1875, s. 565; 1876, s. 575; 1877, s. 551; 1878, s. 539; 1879, s. 535; 1880, s. 542; 1881, s. 559; 1882, s. 560; 1883, s. 560; 1884, s. 544; 1885, s. 544; 1886, s. 544; 1887, s. 546;
  4. ↑ "Encyklopedia Powszechna", tom I, wyd. Samuel Orgelbrand, Warszawa, 1859.
  5. ↑ Kierski, t.I 1923 ↓.
  6. ↑ Karol Estreicher 1881 ↓.
  7. ↑ Lubomirski 1873 ↓.
  8. ↑ Cmentarz Stare Powązki: Stanisław Przystański, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2021-06-13].

Bibliografia

  • Praca zbiorowa: "Wielka encyklopedya powszechna ilustrowana", tom XXXI, hasło "Instytut Agronomiczny i Leśniczy".. Warszawa: Drukarnia Tadeusza Jezierskiego, 1902, s. 14-17.
  • Karol Estreicher: Bibliografia polska 1881-1900, t.I A-F. Kraków: Nakładem Spółki Księgarzy Polskich, 1906.
  • Jan Tadeusz Lubomirski: Encyklopedia rolnictwa i wiadomości związek z niem mających, t. I. Warszawa: Drukarnia Józefa Bergera, 1873.
  • Kierski Feliks: Podręczna encyklopedia pedagogiczna. T. I. Lwów, Warszawa: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, Wydawnictwo Książnica Polska, 1923, s. 90-91.

Linki zewnętrzne

Rektorzy Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Dyrektorzy SA/IA
(1816–1831, 1836–1840)
Dyrektorzy IGWiL
(1840–1861)
Dyrektorzy IPiR-L
(1862–1869)
  • Dominik Okiński (1862–1865)
  • Antoni Zieliński (1865–1869)
Dyrektorzy IGWiL
(1869–1914)
  • Wasilij Dokuczajew (1892–1895)
  • Aleksiej Potylicyn (1895–1900)
  • Władimir Bielajew (1901–1902)
  • Piotr Budrin (1902–1905)
  • Aleksandr Skworcow (1905–1907)
  • Anton Sanocki (1907–1911)
  • Iwan Kaługin (1911–1914)
Rektorzy SGGW
(od 1918)

Media użyte na tej stronie