Stanisław Roman Dangel

Stanisław Roman Dangel

Salisch

Stanisław Roman Dangel
Data i miejsce urodzenia	29 sierpnia 1891 Kutno
Data i miejsce śmierci	26 października 1942 Warszawa
Odznaczenia

Stanisław Roman Dangel ps. „Salisch” (ur. 29 sierpnia 1891 w Kutnie, zm. 26 października 1942 w Warszawie) – współzałożyciel Towarzystwa Straży Kresowej, członek organizacji „Znak”, członek Naczelnego Komitetu Konfederacji Polskiej w 1919 roku^[1], kierownik Sekcji Finansowo-Budżetowej Biura Delegata Rządu na Kraj od 5 października 1942 roku^[2].

Życiorys

Urodził się 29 sierpnia 1891 w Kutnie i był synem Stanisława Zygmunta (ziemianin) i Janiny z domu Zawadzka, ojcem Jana i Stanisława Karola. Uczył się od 1905 w Gimnazjum gen. Pawła Chrzanowskiego w Warszawie, a maturę zdał w 1910 jako ekstern w rosyjskim VI Gimnazjum. Studiował od jesieni tego roku filozofię początkowo na Uniwersytecie Jagiellońskim, a od 1911 na Uniwersytecie w Berlinie oraz od 1913 na Uniwersytecie we Lwowie. Ukończenie studiów i uzyskanie doktoratu uniemożliwił mu wybuch wojny. Przebywał w Mińsku Litewskim, w Warszawie w 1915 był bardzo krótko i od 1916 ponownie w Mińsku Litewskim, gdzie początkowo pracował w rosyjskim Czerwonym Krzyżu, a od 1917 w Związku Wojskowych Polaków Frontu Zachodniego organizował dział oświaty i prasy. Z ramienia dowództwa I Korpusu Polskiego na Wschodzie objął w 1918 kierownictwo polityczne polskiej akcji wojskowej na terenie Mińszczyzny, będąc jednocześnie wiceprezesem Wydziału Opieki nad Zabytkami przy Centralnym Komitecie Obywatelskim w Mińsku.

Powrócił do Warszawy w maju 1918 i od lipca pracował w Departamencie Stanu dla Spraw Zagranicznych, a po jego przekształceniu w MSZ w momencie odzyskania niepodległości przez Polskę w Departamencie Politycznym MSZ. Jako delegat RP uczestniczył na początku 1919 w pracach Międzynarodowej Komisji Alianckiej w Cieszynie^[3]. MSZ opuścił wiosną 1919 i wkrótce potem był współzałożycielem Towarzystwa Straży Kresowej (TSK), a w latach 1920–1928 był redaktorem naczelnym jego propagandowego miesięcznika „L′Est Polonais”^[4], wydawanego przy poparciu MSZ w języku francuskim. Dyrektor Izby Handlowej Polsko-Rumuńskiej od 1930^[5], a od 1935 do wybuchu wojny dyrektorem Centrali Zaopatrywania Instytucji Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie.

We wrześniu 1939 reklamowany od służby wojskowej, został wraz ze swoją instytucją ewakuowany na wschód i dotarł do Lwowa. Powrócił do Warszawy w grudniu 1939 i zamieszkał przy ul. Szustra 3a. Od tego miesiąca w konspiracji jako organizator i następnie od wiosny 1940 przewodniczący prezydium „Znaku”^[6] i jednocześnie przewodniczący kolegium redakcyjnego pisma „Znak”^[7]. Od grudnia 1939 był po swoim synu, Janie, szefem komórki wywiadu w Sztabie Głównym TAP. Kiedy „Znak” wszedł w skład KN^[8] był członkiem Tymczasowego Związku Rady, a od stycznia 1941 członkiem Prezydium KN, który odpowiadał za sprawy polityczne. Pozostał do śmierci przywódcą grupy „Znak”, przekształconej w 1942 w Związek Odrodzenia Narodowego. 26 października 1942 został aresztowany w swoim mieszkaniu i tego samego dnia zamordowany podczas śledztwa w siedzibie Gestapo w Alei Szucha. Jego symboliczny grób znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (aleja katakumbowa, grób 129 i 130)^[9].

Grób ekonomisty Jana Dangela oraz książąt Druckich-Lubeckich w Alei Katakumbowej na Starych Powązkach w Warszawie

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Niepodległości – 1933,
• Krzyż Walecznych – 1921,
• Złoty Krzyż Zasługi – 1939,
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami – pośmiertnie, 11 listopada 1943,
• Krzyż Armii Krajowej – pośmiertnie, 1968.

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Krzysztof Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1945 T.2. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1987, s. 45–46. ISBN 83-211-0758-3.