Stanisław Rospond (językoznawca)

Stanisław Rospond

Data i miejsce urodzenia	19 grudnia 1906 Liszki
Data i miejsce śmierci	16 października 1982 Wrocław
Zawód, zajęcie	językoznawca, onomasta
Miejsce zamieszkania	Austro-Węgry→ II Rzeczpospolita
Narodowość	polska
Tytuł naukowy	profesor
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński
Uczelnia	Uniwersytet Jagielloński Uniwersytet Lwowski Uniwersytet Opolski Uniwersytet Wrocławski

Stanisław Rospond (ur. 19 grudnia 1906 w Liszkach pod Krakowem, zm. 16 października 1982 we Wrocławiu) – polski językoznawca, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego, autor wielu prac onomastycznych wykorzystujących materiał polski i słowiański. Twórca klasyfikacji strukturalnej antroponimów i toponimów, słowotwórstwa onomastycznego oraz prac z zakresu antroponimii i etymologii.

Życiorys

Wcześnie osierocony (ojciec Jan zginął w czasie I wojny światowej w 1916 r.), pozostawał pod opieką swego wuja, biskupa Stanisława Rosponda^[1]. Absolwent gimnazjum św. Anny. Studiował slawistykę i polonistykę na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, kończąc ją w styczniu 1929 r., a w listopadzie tegoż roku broniąc doktorat^[1]. Uczeń K. Nitscha, J. Łosia i J.M. Rozwadowskiego^[2]. W 1929 r. pracował jako asystent w UJ, w latach 1929–1931 wykładał język polski w Lyonie, po wyjeździe z Francji, do 1933 przebywał na stypendium w Jugosławii, następnie uczył w krakowskim gimnazjum Pijarów do 1936, w którym to roku został starszym asystentem na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie^[1], gdzie jako docent pozostawał w latach 1939–1941. W 1937 r. habilitował się na tej uczelni^[1]. Od 1941 r. do końca wojny mieszkał u swojej rodziny w Liszkach^[1], gdzie przeżył pacyfikację tej wsi przez Niemców, którą opisał w książce Zginęli na polu chwały (wyd. 1946, 1993 i 2009). W listopadzie 1945 r. wrócił na Uniwersytet Jagielloński, jednak wkrótce potem przeniósł się do Wrocławia z zamiarem utworzenia Katedry Języka Polskiego na tamtejszym uniwersytecie, którą kierował do 1969 i gdzie uzyskał stopień profesora nadzwyczajnego w 1946 r. oraz pełnił funkcję dziekana Wydziału Filologicznego w latach 1958–1960^[1]. W latach 1950–1954 był współzałożycielem i rektorem (1952–1954) Wyższej Szkoły Pedagogicznej we Wrocławiu, gdzie po przeniesieniu do Opola kierował jej Katedrą Języka Polskiego^[1]. Był współzałożycielem Instytutu Śląskiego w Opolu^[1], Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, kierownik sekcji naukowo-wydawniczej oddziału Komitetu Słowiańskiego we Wrocławiu.

Od 1945 przewodniczył podkomisji śląskiej Komisji Ustalania Nazw Miejscowości. W 1946 zainicjował prace nad Słownikiem nazwisk śląskich, zaś w 1951 wydał dwutomowy Słownik nazw geograficznych Polski zachodniej i północnej. Był autorem i współautorem ponad sześciuset prac naukowych, w tym kilkunastu książek i wielu słowników, obejmujących zagadnienia slawistyczne, polonistyczne i śląskoznawcze (głównie z zakresu historii języka). Do najważniejszych prac należały: Gramatyka historyczna języka polskiego, Polszczyzna śląska, Dzieje polszczyzny śląskiej, Nazwiska Ślązaków, Nazwy patronimiczne na Śląsku. Wspólnie z Ludwikiem Musiołem wydał w 1972 Protokolarz miasta Woźnik z lat 1483–1598, będący najstarszą zachowaną księgą miejską w języku polskim, a także ważnym zabytkiem do badań dialektu śląskiego^[3].

Grób prof. Stanisława Rosponda na Cmentarzu Grabiszyńskim we Wrocławiu

Pochowany na cmentarzu Grabiszyńskim^[1].

Nagrody i upamiętnienie

• jugosłowiański Order św. Sawy (V klasa), lata 30^[1].
• jest patronem szkoły podstawowej w Żyrowej^[4] (od r. 1984^[1]) oraz ulic w Opolu, Szczecinie i Wrocławiu^[5], w 2006 r. na budynku filologii polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego odsłonięto dedykowaną mu tablicę pamiątkową^[1].

Przypisy

Bibliografia

• Jan Miodek, Stanisław Rospond, [w:] Odpowiednie dać rzeczy słowo, Wrocław 1987 (za Wypowiedzi współpracowników o Stanisławie Rospondzie. ifp.uni.wroc.pl. [dostęp 2008-10-16].).
• Stanisław Rospond, Ludwik Musioł: Protokolarz miasta Woźnik. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1972.
• Bogdan Siciński, Stanisław Rospond, [w:] Uczeni wrocławscy, Wrocław (za Wypowiedzi współpracowników o Stanisławie Rospondzie. ifp.uni.wroc.pl. [dostęp 2008-10-16].).