Stanisław Rymar (polityk)

Stanisław Rymar
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

3 lutego 1886
Haczów

Data i miejsce śmierci

14 października 1965
Kraków

Poseł I kadencji Sejmu (II RP)
Okres

od 5 listopada 1922
do 27 listopada 1927

Przynależność polityczna

Związek Ludowo-Narodowy

Poseł III kadencji Sejmu (II RP)
Okres

od 16 listopada 1930
do 10 lipca 1935

Przynależność polityczna

Stronnictwo Narodowe

Faksymile

Stanisław Rymar (ur. 3 lutego 1886 w Haczowie, zm. 14 października 1965 w Krakowie) – polski pisarz, publicysta, historyk, polityk, działacz Narodowej Demokracji, poseł na Sejm I i III kadencji w II RP z ramienia Związku Ludowo-Narodowego oraz Stronnictwa Narodowego.

Życiorys

Urodził się 3 lutego 1886 w Haczowie jako syn Piotra i Katarzyny[1] z domu Boczar. Pochodził z patriotycznej rodziny (ojciec matki brał udział w powstaniu węgierskim, a stryj Maciej Rymar w powstaniu styczniowym). Zamieszkiwał pod Haczowem, gdzie od 1892 uczęszczał do szkoły powszechnej. W 1893 jego ojciec wyjechał do Stanów Zjednoczonych[1] i tam zaginął bez wieści. Stanisław Rymar kontynuował naukę od 1895 w szkole w Krośnie, a od 1897 w C. K. Gimnazjum w Sanoku, gdzie zdał egzamin dojrzałości w 1905[2][3][4]. W okresie nauki gimnazjalnej mieszkał w miejscowej bursie[1], działał w tajnych kołach samokształceniowych i organizacjach młodzieży narodowej. W 1905 organizował w Sanoku ruch pod nazwą Związek Nadziei[5]. Ukończył studia na Wydziale Filozoficznym i Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. W trakcie studiów był organizatorem ruchu Eleusis[6]. Od 1908 był członkiem zarządu głównego Towarzystwa Szkoły Ludowej, działał jako referent oświatowy i domów ludowych. Uczestniczył w akcji kolonizacji Małopolski Wschodniej, tworzeniu szkół dla polskiej mniejszości, budowaniu kościołów i domów ludowych. Był członkiem Ligi Narodowej w 1910[7].

Podczas I wojny światowej został uwięziony przez władze austriackiej, później przebywał pod nadzorem z zakazem wyjazdu z Krakowa. Mimo tego utrzymywał kontakt z działaczami narodowymi. Był zastępcą naczelnika wydziału administracji Polskiej Komisji Likwidacyjnej w 1918[8].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości działał w Komitecie Spisko-Morawskim oraz w Komitecie Mazurskim, a także w akcji plebiscytowej na Górnym Śląsku. W czasie inwazji bolszewickiej był prezesem sekcji organizacji zaciągowej na obszar Małopolski Wschodniej oraz był członkiem prezydium Komitetu Obrony Narodowej. Został wybrany posłem na Sejm RP I kadencji (1922–1927) (Związek Ludowo-Narodowy). Był wówczas członkiem Komisji Budżetowej, pełniąc funkcję referenta budżetu Ministerstwa Oświaty i Wychowania Publicznego, a później był przewodniczącym Komisji Budżetowej. Był aktywny w swoim okręgu wyborczym odbywając wiece. W wyborach do Sejmu II kadencji (1928–1930) nie uzyskał mandatu. Ponownie wybrany posłem Sejmu III kadencji (1930–1935) (Stronnictwo Narodowe; pierwotnie nie uzyskał mandatu w okręgu 48 przemyskim[9]), pełnił funkcję przewodniczącego Sejmowej Komisji Budżetowej. W Krośnie i w Haczowie organizował ruch narodowy. Założył też Związek Haczowiaków i został jego wiceprezesem i współorganizatorem kolejnych zjazdów. Po wojnie próbował zalegalizować organizacje narodowe i udał się ze Stanisławem Kutrzebą na rozmowę z arcybiskupem Adamem Sapiehą, który poparł inicjatywę i udzielił błogosławieństwa. To zachęciło Rymara do stworzenia wielkiego obozu narodowego, umiarkowanego, w zasadach moralnych, opartego na przykazaniach Kościoła, demokratycznego i zdecydowanego do wzięcia udziału w budowaniu nowego porządku. Wspierali go dwaj wybitni działacze Stronnictwa NarodowegoStanisław Kozicki i Zygmunt Wasilewski. 20 grudnia 1934 został wybrany na urząd prezydenta Łodzi[10].

W dniach 26–28 lipca 1930 uczestniczył w rodzinnej wsi w czwartej edycji Zjazdu Haczowiaków[11][12]. Miał syna, aresztowanego w 1934[13].

Po zakończeniu II wojny światowej w lipcu 1945 nawiązał kontakt z Janem Matłachowskim, nie popierającym rządu PKWN, czołowym działaczem podziemnego Stronnictwa Narodowego i delegatem Stronnictwa w Radzie Jedności Narodowej (o roli podziemnego parlamentu Polski Walczącej).

W lipcu 1945 do Komitetu Legalizacyjnego Stronnictwa Narodowego, wszedł m.in. Stanisław Rymar, który przygotował stosowny Memoriał, i złożył stronie rządowej. W październiku 1945, po braku odpowiedzi i wystosowaniu listu do premiera w tej sprawie, organizatorzy SN zostali aresztowani. Mimo prześladowań przez NKWD, Rymar, zawieszoną w 1946 organizację prowadził w konspiracji. W czasach PRL zasłynął z ostrej krytyki nowej rzeczywistości.

Był autorem publikacji historycznych, społeczno-gospodarczych, ustrojowych, literackich, oświatowych, monografii, życiorysów oraz artykułach w czasopismach. Był także autorem haseł w Polskim Słowniku Biograficznym. Za starania na rzecz budowy gmachu gimnazjum w Brzozowie 30 września 1925 otrzymał tytuł honorowego obywatelstwa Brzozowa, wręczony podczas uroczystości poświęcenia kamienia węgielnego budynku 25 października tego roku[14].

Zarówno przed, jak i po II wojnie światowej zamieszkiwał przy ulicy Topolowej 52 w Krakowie[15][16].

W 1986 ukazała się książka Stanisław Rymar, 1886-1965, którą opublikował ks. Jan Kuś[17].

Publikacje

  • Kazimierz Wielki. W sześćsetną rocznicę Jego urodzin (1909)
  • Wybór pism H. Kołłątaja z wstępem i objaśnieniami (1912)
  • 3-maja 1791 r. Zary dziejów konstytucji 3 Maja z dołączeniem samej Ustawy rządowej, oraz Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 17 marca 1921 (1921)
  • Kalendarze narodowe na lata 1912, 1913, 1914
  • Ustawa gminna z roku 1866 i Ordynacja wyborcza gminna dla Galicji (1914)
  • 24 polityki Jana Stapińskiego (1912)
  • Obce kapitały w Polsce (1923)
  • Finansowa strona organizacji szkolnictwa w Polsce (1926)
  • O bibliotekach powszechnych (1929)
  • Zagadnienie ustawodawstwa w dziedzinie oświaty pozaszkolnej w Polsce (1930)
  • Jak wyprowadzić Polskę z ciężkiego położenia gospodarczego (1930)
  • Stronnictwo Narodowe wobec rządowego projektu ustawy samorządowej (1933)
  • Cywilna odpowiedzialność zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (1938)
  • Pamiętnik T. 1 „Moje młode lata” (1947)
  • Pamiętnik T. 3 „Wojna i okupacja”
  • Pamiętnik T. 4, cz. 1 „Wspomnienia od r. 1944” (1954)
  • Pamiętnik T. 4, cz. 2 „W Polsce ludowej” (1957-1965)
  • Haczów, wieś ongiś królewska, w latach 1353–1957 (1957)
  • Haczów, wieś ongiś królewska, 1350-1960 (1962)
  • Wieś polska od zniesienia pańszczyzny do dni dzisiejszych (3 tomy)

Przypisy

  1. a b c CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1902/1903 (zespół 7, sygn. 32). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 684.
  2. 24. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1904/1905. Sanok: 1905, s. 49.
  3. Edward Zając, Oświata i szkolnictwo. Życie kulturalne – Państwowe Gimnazjum Męskie im. Królowej Zofii w Sanoku w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 577.
  4. Absolwenci. 1losanok.pl. [dostęp 2012-02-08]. (pol.).
  5. Promieniowcy i Tekowcy w Sanoku (1905–1907). W: Franciszek Bielak: Z odległości lat. Wspomnienia i sylwetki. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1979, s. 72. ISBN 83-08-00193-9.
  6. Z odległości lat.... W: Franciszek Bielak: Z odległości lat. Wspomnienia i sylwetki. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1979, s. 38. ISBN 83-08-00193-9.
  7. Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887-1907), Londyn 1964, s. 583.
  8. Rok 1918 we wspomnieniach mężów stanu, polityków i wojskowych, Warszawa 1987, s. 32.
  9. Wyniki wyborów do Sejmu w okręgu 48 przemyskim. Ogłoszenie. „Ziemia Przemyska”. 64, s. 3, 4, 22 listopada 1930. 
  10. Poseł Rymar prezydentem Łodzi. „Głos Poranny”, s. 1, 4, nr 351 z 21 grudnia 1934. 
  11. Czwarty Zjazd Haczowiaków. „Ziemia Przemyska”. 45, s. 2, 9 sierpnia 1930. 
  12. Wspomnienie pośmiertnie. Ś. p. ks. Wojciech Szmyd. „Kronika Dyecezyi Przemyskiej”. 7–8, s. 301, 1930. 
  13. Kraków. Aresztowania. „Kurier Warszawski”. Nr 172, s. 4, 25 czerwca 1934. 
  14. Dzień posła Rymara. „Ziemia Przemyska”. Nr 45, s. 1, 7 listopada 1925. 
  15. Kandydaci do Sejmu z Listy Narodowej 4. w okręgu przemyskim. „Ziemia Przemyska”. 60, s. 1, 25 października 1930. 
  16. Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 143.
  17. Stanisław Rymar, 1886-1965. books.google.pl. [dostęp 2014-05-20].

Bibliografia

Media użyte na tej stronie