Stanisław Rymar (polityk)

Stanisław Rymar
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

3 lutego 1886
Haczów

Data i miejsce śmierci

14 października 1965
Kraków

Poseł I kadencji Sejmu (II RP)
Okres

od 5 listopada 1922
do 27 listopada 1927

Przynależność polityczna

Związek Ludowo-Narodowy

Poseł III kadencji Sejmu (II RP)
Okres

od 16 listopada 1930
do 10 lipca 1935

Przynależność polityczna

Stronnictwo Narodowe

Faksymile

Stanisław Rymar (ur. 3 lutego 1886 w Haczowie, zm. 14 października 1965 w Krakowie) – polski pisarz, publicysta, historyk, polityk, działacz Narodowej Demokracji, poseł na Sejm I i III kadencji w II RP z ramienia Związku Ludowo-Narodowego oraz Stronnictwa Narodowego.

Życiorys

Urodził się 3 lutego 1886 w Haczowie jako syn Piotra i Katarzyny[1] z domu Boczar. Pochodził z patriotycznej rodziny (ojciec matki brał udział w powstaniu węgierskim, a stryj Maciej Rymar w powstaniu styczniowym). Zamieszkiwał pod Haczowem, gdzie od 1892 uczęszczał do szkoły powszechnej. W 1893 jego ojciec wyjechał do Stanów Zjednoczonych[1] i tam zaginął bez wieści. Stanisław Rymar kontynuował naukę od 1895 w szkole w Krośnie, a od 1897 w C. K. Gimnazjum w Sanoku, gdzie zdał egzamin dojrzałości w 1905[2][3][4]. W okresie nauki gimnazjalnej mieszkał w miejscowej bursie[1], działał w tajnych kołach samokształceniowych i organizacjach młodzieży narodowej. W 1905 organizował w Sanoku ruch pod nazwą Związek Nadziei[5]. Ukończył studia na Wydziale Filozoficznym i Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. W trakcie studiów był organizatorem ruchu Eleusis[6]. Od 1908 był członkiem zarządu głównego Towarzystwa Szkoły Ludowej, działał jako referent oświatowy i domów ludowych. Uczestniczył w akcji kolonizacji Małopolski Wschodniej, tworzeniu szkół dla polskiej mniejszości, budowaniu kościołów i domów ludowych. Był członkiem Ligi Narodowej w 1910[7].

Podczas I wojny światowej został uwięziony przez władze austriackiej, później przebywał pod nadzorem z zakazem wyjazdu z Krakowa. Mimo tego utrzymywał kontakt z działaczami narodowymi. Był zastępcą naczelnika wydziału administracji Polskiej Komisji Likwidacyjnej w 1918[8].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości działał w Komitecie Spisko-Morawskim oraz w Komitecie Mazurskim, a także w akcji plebiscytowej na Górnym Śląsku. W czasie inwazji bolszewickiej był prezesem sekcji organizacji zaciągowej na obszar Małopolski Wschodniej oraz był członkiem prezydium Komitetu Obrony Narodowej. Został wybrany posłem na Sejm RP I kadencji (1922–1927) (Związek Ludowo-Narodowy). Był wówczas członkiem Komisji Budżetowej, pełniąc funkcję referenta budżetu Ministerstwa Oświaty i Wychowania Publicznego, a później był przewodniczącym Komisji Budżetowej. Był aktywny w swoim okręgu wyborczym odbywając wiece. W wyborach do Sejmu II kadencji (1928–1930) nie uzyskał mandatu. Ponownie wybrany posłem Sejmu III kadencji (1930–1935) (Stronnictwo Narodowe; pierwotnie nie uzyskał mandatu w okręgu 48 przemyskim[9]), pełnił funkcję przewodniczącego Sejmowej Komisji Budżetowej. W Krośnie i w Haczowie organizował ruch narodowy. Założył też Związek Haczowiaków i został jego wiceprezesem i współorganizatorem kolejnych zjazdów. Po wojnie próbował zalegalizować organizacje narodowe i udał się ze Stanisławem Kutrzebą na rozmowę z arcybiskupem Adamem Sapiehą, który poparł inicjatywę i udzielił błogosławieństwa. To zachęciło Rymara do stworzenia wielkiego obozu narodowego, umiarkowanego, w zasadach moralnych, opartego na przykazaniach Kościoła, demokratycznego i zdecydowanego do wzięcia udziału w budowaniu nowego porządku. Wspierali go dwaj wybitni działacze Stronnictwa Narodowego – Stanisław Kozicki i Zygmunt Wasilewski. 20 grudnia 1934 został wybrany na urząd prezydenta Łodzi[10].

W dniach 26–28 lipca 1930 uczestniczył w rodzinnej wsi w czwartej edycji Zjazdu Haczowiaków[11][12]. Miał syna, aresztowanego w 1934[13].

Po zakończeniu II wojny światowej w lipcu 1945 nawiązał kontakt z Janem Matłachowskim, nie popierającym rządu PKWN, czołowym działaczem podziemnego Stronnictwa Narodowego i delegatem Stronnictwa w Radzie Jedności Narodowej (o roli podziemnego parlamentu Polski Walczącej).

W lipcu 1945 do Komitetu Legalizacyjnego Stronnictwa Narodowego, wszedł m.in. Stanisław Rymar, który przygotował stosowny Memoriał, i złożył stronie rządowej. W październiku 1945, po braku odpowiedzi i wystosowaniu listu do premiera w tej sprawie, organizatorzy SN zostali aresztowani. Mimo prześladowań przez NKWD, Rymar, zawieszoną w 1946 organizację prowadził w konspiracji. W czasach PRL zasłynął z ostrej krytyki nowej rzeczywistości.

Był autorem publikacji historycznych, społeczno-gospodarczych, ustrojowych, literackich, oświatowych, monografii, życiorysów oraz artykułach w czasopismach. Był także autorem haseł w Polskim Słowniku Biograficznym. Za starania na rzecz budowy gmachu gimnazjum w Brzozowie 30 września 1925 otrzymał tytuł honorowego obywatelstwa Brzozowa, wręczony podczas uroczystości poświęcenia kamienia węgielnego budynku 25 października tego roku[14].

Zarówno przed, jak i po II wojnie światowej zamieszkiwał przy ulicy Topolowej 52 w Krakowie[15][16].

W 1986 ukazała się książka Stanisław Rymar, 1886-1965, którą opublikował ks. Jan Kuś[17].

Publikacje

  • Kazimierz Wielki. W sześćsetną rocznicę Jego urodzin (1909)
  • Wybór pism H. Kołłątaja z wstępem i objaśnieniami (1912)
  • 3-maja 1791 r. Zary dziejów konstytucji 3 Maja z dołączeniem samej Ustawy rządowej, oraz Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 17 marca 1921 (1921)
  • Kalendarze narodowe na lata 1912, 1913, 1914
  • Ustawa gminna z roku 1866 i Ordynacja wyborcza gminna dla Galicji (1914)
  • 24 polityki Jana Stapińskiego (1912)
  • Obce kapitały w Polsce (1923)
  • Finansowa strona organizacji szkolnictwa w Polsce (1926)
  • O bibliotekach powszechnych (1929)
  • Zagadnienie ustawodawstwa w dziedzinie oświaty pozaszkolnej w Polsce (1930)
  • Jak wyprowadzić Polskę z ciężkiego położenia gospodarczego (1930)
  • Stronnictwo Narodowe wobec rządowego projektu ustawy samorządowej (1933)
  • Cywilna odpowiedzialność zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (1938)
  • Pamiętnik T. 1 „Moje młode lata” (1947)
  • Pamiętnik T. 3 „Wojna i okupacja”
  • Pamiętnik T. 4, cz. 1 „Wspomnienia od r. 1944” (1954)
  • Pamiętnik T. 4, cz. 2 „W Polsce ludowej” (1957-1965)
  • Haczów, wieś ongiś królewska, w latach 1353–1957 (1957)
  • Haczów, wieś ongiś królewska, 1350-1960 (1962)
  • Wieś polska od zniesienia pańszczyzny do dni dzisiejszych (3 tomy)

Przypisy

  1. ↑ a b c CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1902/1903 (zespół 7, sygn. 32). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 684.
  2. ↑ 24. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1904/1905. Sanok: 1905, s. 49.
  3. ↑ Edward Zając, Oświata i szkolnictwo. Życie kulturalne – Państwowe Gimnazjum Męskie im. Królowej Zofii w Sanoku w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 577.
  4. ↑ Absolwenci. 1losanok.pl. [dostęp 2012-02-08]. (pol.).
  5. ↑ Promieniowcy i Tekowcy w Sanoku (1905–1907). W: Franciszek Bielak: Z odległości lat. Wspomnienia i sylwetki. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1979, s. 72. ISBN 83-08-00193-9.
  6. ↑ Z odległości lat.... W: Franciszek Bielak: Z odległości lat. Wspomnienia i sylwetki. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1979, s. 38. ISBN 83-08-00193-9.
  7. ↑ Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887-1907), Londyn 1964, s. 583.
  8. ↑ Rok 1918 we wspomnieniach mężów stanu, polityków i wojskowych, Warszawa 1987, s. 32.
  9. ↑ Wyniki wyborów do Sejmu w okręgu 48 przemyskim. Ogłoszenie. „Ziemia Przemyska”. 64, s. 3, 4, 22 listopada 1930. 
  10. ↑ Poseł Rymar prezydentem Łodzi. „Głos Poranny”, s. 1, 4, nr 351 z 21 grudnia 1934. 
  11. ↑ Czwarty Zjazd Haczowiaków. „Ziemia Przemyska”. 45, s. 2, 9 sierpnia 1930. 
  12. ↑ Wspomnienie pośmiertnie. Ś. p. ks. Wojciech Szmyd. „Kronika Dyecezyi Przemyskiej”. 7–8, s. 301, 1930. 
  13. ↑ Kraków. Aresztowania. „Kurier Warszawski”. Nr 172, s. 4, 25 czerwca 1934. 
  14. ↑ Dzień posła Rymara. „Ziemia Przemyska”. Nr 45, s. 1, 7 listopada 1925. 
  15. ↑ Kandydaci do Sejmu z Listy Narodowej 4. w okręgu przemyskim. „Ziemia Przemyska”. 60, s. 1, 25 października 1930. 
  16. ↑ Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 143.
  17. ↑ Stanisław Rymar, 1886-1965. books.google.pl. [dostęp 2014-05-20].

Bibliografia

Media użyte na tej stronie