Stanisław Sitek

Stanisław Sitek

podpułkownik żandarmerii
Data i miejsce urodzenia	17 listopada 1890 Warszawa
Data i miejsce śmierci	1940 Kalinin
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Armia Cesarstwa Niemieckiego Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	3 Dywizjon Żandarmerii Dywizjon Szkolny Żandarmerii Centrum Wyszkolenia Żandarmerii
Stanowiska	dowódca dywizjonu komendant centrum wyszkolenia
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka powstania śląskie II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia

Kadra oficerów CWŻ w (1931). Komendant mjr Sitek siedzi trzeci od lewej

Tablica pamiątkowa poświęcona Centrum Wyszkolenia Żandarmerii i Stanisławowi Sitkowi w Grudziądzu

Stanisław Sitek (ur. 17 listopada 1890 w Warszawie, zm. wiosną 1940 w Kalininie) – podpułkownik żandarmerii Wojska Polskiego.

Życiorys

Urodził się w Warszawie, w mieszczańskiej rodzinie Walentego i Wiktorii z Kurzelów. Był uczniem Szkoły Technicznej Warszawsko-Wiedeńskiej Kolei Żelaznej w Warszawie przy ul. Chmielnej (później Technikum Kolejowe im. Jana Rabanowskiego). Po ukończeniu szkoły podjął pracę w charakterze pomocnika technika kolejowego. W wieku 15 lat wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej i jej Organizacji Bojowej. W czasie rewolucji 1905–1907 zajmował się kolportażem nielegalnej literatury na Woli i Powązkach. Od grudnia 1905 jako członek OB PPS uczestniczył w następujących akcjach terrorystycznych:

• rozbijanie monopoli na ul. Wroniej, Lesznie, Żytniej i Chłodnej,
• zamach bombowy na Urząd Naczelnika Straży Ziemskiej,
• zabicie żandarma w Alejach Jerozolimskich,
• zabójstwo dwóch żandarmów przy ul. Wolskiej,
• zamach na Urząd Gminny w Sorosach.
• drugi zamach na rosyjskiego generała gubernatora warszawskiego, Gieorgija Skałona.

W czerwcu 1909 w obawie przed aresztowaniem wyjechał do Krakowa, a następnie do Lwowa, gdzie działał w Związku Walki Czynnej, w plutonie „Kuby”. W 1910 wyjechał do Stanów Zjednoczonych Ameryki. Od września tego roku działał w Oddziale Praca Związku Socjalistów Polskich, a następnie w Komitecie Obrony Narodowej w Chicago. Pod koniec stycznia 1915 z grupą ochotników powrócił do Europy i wstąpił do Legionów Polskich, w stopniu szeregowca. Następnie awansował na podoficera. W 1917 został przeniesiony z 1 pułku piechoty Legionów Polskich do żandarmerii. Po kryzysie przysięgowym wstąpił do Polskiej Siły Zbrojnej. W lutym i marcu 1918 w Ostrowi Mazowieckiej kierował trzytygodniowym kursem szkoleniowym żandarmerii.

8 listopada 1918 przyjęty został do Wojska Polskiego z równoczesnym awansem na podporucznika^[1]. Pełnił funkcję powiatowego oficera żandarmerii kolejno w Ostrowie, Łomży, Warszawie, Sokółce i Bobrujsku. W 1920 pełnił służbę w Ekspozyturze Żandarmerii Polowej Okręgu Etapowego Mińsk. 27 sierpnia 1920 roku został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 roku w stopniu rotmistrza, w żandarmerii, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich^[2]. W maju 1921 skierowany został na Górny Śląsk z zadaniem zorganizowania i wyszkolenia żandarmerii powstańczej.

Następnie przeniesiony do 3 dywizjonu żandarmerii w Grodnie^[3][4], w którym dowodził kadrą szwadronu zapasowego. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 23. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii^[5]. W międzyczasie (1922–1923) był słuchaczem IV Kursu Oficerów Młodszych w Centralnej Szkole Żandarmerii w Grudziądzu. 1 grudnia 1924 został mianowany majorem ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 6. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii^[6]. W grudniu 1927 został zatwierdzony na stanowisku dowódcy 3 dywizjonu żandarmerii^[7][8]. Obowiązki przejął od płk. Jana Jura-Gorzechowskiego. W grudniu 1929 zarządzeniem ministra spraw wojskowych przeniesiony został do Grudziądza na stanowisko dowódcy dywizjonu szkolnego żandarmerii^[9]. Obowiązki objął w dniu 30 stycznia 1930. W międzyczasie (z dniem 1 stycznia 1930) dywizjon szkolny żandarmerii przeformowany został w Centrum Wyszkolenia Żandarmerii. 12 marca 1933 został mianowany podpułkownikiem ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1933 i 1. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii^[10]. Stanowisko komendanta CWŻ zajmował do września 1939^[11][12].

25 sierpnia tego roku na czele batalionu szkolnego i pozostałości centrum, transportem kolejowym, udał się do Staszowa. Tam, w koszarach I batalionu 2 pułku piechoty Legionów organizował Ośrodek Zapasowy Żandarmerii. W nocy z 4 na 5 września ewakuował ośrodek do Tarnobrzega. Wisłę przekroczył w Baranowie. Poruszał się łazikiem kierowanym przez plut. Kuczyńskiego, w towarzystwie mjr. Kazimierza Rembacza. W samochodzie znajdował się sztandar CWŻ. 9 września był widziany przez kpt. Leona Terleckiego, dowódcę nadwyżek 5 dywizjonu żandarmerii, na polanie w lesie koło Kolbuszowej. 12 września około godz. 17 por. rez. Kazimierz Biliński widział go na rynku w Zamościu, w towarzystwie adiutanta, por. Zygmunta Mazura.

27 września dowódca Okręgu Korpusu Nr IX, gen. bryg. Franciszek Kleeberg dokonał reorganizacji podległych mu oddziałów i nadał im nazwę Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie”^[13]. Szefem żandarmerii SGO „Polesie” mianowany został ppłk Stanisław Sitek^[14][15]. Tego samego dnia sztab gen. Kleeberga przeniósł się z Szacka do folwarku Adampol (6 km na zachód od Włodawy)^[16]. Nie wiadomo, czy pułkownik objął to stanowisko, a jeżeli tak, to kiedy i gdzie. Nie jest także znany czas i miejsce oraz okoliczności, w jakich dostał się niewoli sowieckiej. Wiadomo, że był więziony w Ostaszkowie. Zamordowany przez NKWD w kwietniu lub maju 1940 i pochowany na Polskim Cmentarzu Wojennym w Miednoje^[17]. Jego nazwisko figuruje na Liście Ostaszkowskiej Straceń nr 05/2 z 5 kwietnia 1940.

Minister Obrony Narodowej decyzją Nr 439/MON z 5 października 2007 mianował go pośmiertnie do stopnia pułkownika^[18]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007, w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”^[19].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Niepodległości z Mieczami (20 stycznia 1931)^[20]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)^[21]
• Krzyż Walecznych (dwukrotnie: 15 marca 1923)^[22]
• Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)^[23][24]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[17]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[17]

Upamiętnienie

Od 15 czerwca 1994 ppłk Stanisław Sitek jest patronem Szkoły Podstawowej Nr 5 w Grudziądzu.

3 czerwca 2015 roku Centrum Szkolenia Żandarmerii Wojskowej w Mińsku Mazowieckim otrzymało imię płk. Stanisława Sitka^[25].

Zobacz też

• jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
• obozy NKWD dla jeńców polskich
• zbrodnia katyńska

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Ludwik Głowacki: Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939. Wyd. 2. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1986. ISBN 83-222-0377-2.
• Jan Wróblewski: Samodzielna Grupa Operacyjna „Polesie” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989. ISBN 83-11-07659-6.
• Jan Suliński, Żandarmeria Wojskowa w latach 1918–1947. Szkic organizacyjno-historyczny, Warszawa, Drukarnia WOW, 1994.
• Tadeusz Wawrzyński, Oficerowie i podoficerowie Wojska Polskiego – kawalerowie Krzyża i Medalu Niepodległości, Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej Nr 19 z 1996 r., s. 65.
• Jan Suliński, Historia szkół Żandarmerii w latach 1918–1995. Rys historyczno-organizacyjny, Warszawa 1996.
• Tadeusz Wawrzyński, Oficerowie żandarmerii Kawalerowie Krzyża i Medalu Niepodległości, Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej Nr 24 z 2001 r., s. 104.
• Jan Suliński, Ośrodek Zapasowy Żandarmerii II RP w Staszowie, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” Nr 2 (197) z 2003 r., s. 215–222.
• Jan Suliński, Żandarmeria organ bezpieczeństwa armii 1918–1945, Warszawa 2003, ISBN 83-912638-5-1.
• „Kalendarz Grudziądzki 2005”, Grudziądzkie Towarzystwo Kultury, Grudziądz 2004, ISSN 1427-700X.
• GrzegorzG. Ratajczyk GrzegorzG., Żandarmeria Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej, Toruń: Dom Wydawniczy DUET, 2004, ISBN 83-89706-20-2, OCLC 309915820 .
• Zuzanna Gajowniczek, Bernadetta Gronek, Bernard Kayzer: Miednoje. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Grzegorz Jakubowski (red.). T. 2 M–Ż. Warszawa: Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2005. ISBN 83-89474-06-9.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Płk Stanisław Sitek (1890–1940). Bohaterowie Żandarmerii Wojskowej, red. Marcin Rzymski, Stowarzyszenie Żandarmerii Wojskowej „Żandarm”, Warszawa 2008.