Stanisław Sobiński

Stanisław Sobiński
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

12 czerwca 1872
Złoczów, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

19 października 1926
Lwów, Polska

Przyczyna śmierci

zamach

Zawód, zajęcie

nauczyciel, urzędnik

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

kurator

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Kawaler Orderu Franciszka Józefa (Austro-Węgry)

Stanisław Sobiński (ur. 12 czerwca 1872 w Złoczowie, zm. 19 października 1926 we Lwowie) – polski nauczyciel, dyrektor gimnazjalny, kurator okręgu szkolnego lwowskiego w latach 1921–1926, społecznik.

Grobowiec Stanisława Sobińskiego (2022)

Życiorys

Stanisław Sobiński[1] urodził się 12 czerwca w Złoczowie[2]. Kształcił się w C. K. Gimnazjum w Złoczowie od 1883 do 1890[3]. Podjął pracę nauczyciela od 3 września 1894[2]. Egzamin zawodowy złożył 9 grudnia 1897 i od tego czasu była liczona jego służba[2]. 24 czerwca 1898 został mianowany nauczycielem rzeczywistym[2]. W 1909 pracował w C. K. II Gimnazjum Realnym w Krakowie[2]. 26 listopada 1909 został mianowany dyrektorem C. K. Szkoły Realnej w Tarnobrzegu[4]. Uczył tam języka polskiego, geografii, historii[5]. Stanowisko sprawował do 1917[6][7]. Od 1917 do 1918 był dyrektorem VI Gimnazjum we Lwowie[8][9][10]. Następnie otrzymał posadę w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Warszawie. 24 stycznia 1921[11] został mianowany na stanowisko kuratora Okręgu Szkolnego Lwowskiego, którą to funkcję sprawował do końca życia[12][13]. W jego kompetencji pozostawały szkoły w województwie lwowskim, stanisławowskim i tarnopolskim. Jako kurator wprowadził w okręgu szkolnym postanowienia tzw. ustawy Grabskiego, przekształcając masowo szkoły ukraińskie w dwujęzyczne (utrakwistyczne). W konsekwencji z 2151 ukraińskich szkół powszechnych w roku 1924 pozostało w roku 1930 – 684, z 2568 polskich – 2186, szkół dwujęzycznych utworzono 1793, w przeważającej większości z przekształcenia szkół ukraińskich. Akcja utrakwizacji została dokonana w przeważającej mierze w latach 1924–1926. Sobiński nie tylko wykonywał dyspozycje w zakresie utrakwizacji szkół, lecz zalecał również wprowadzanie języka polskiego w urzędowaniu szkół ukraińskich (państwowych i prywatnych)[14]. 29 października 1923 jako kurator okręgu zakazał używania w odniesieniu do szkół określenia ukraiński i polecił zastępować je słowem rusiński lub ruski[15]. 21 września 1924 zakazał używania języka ukraińskiego jako urzędowego w gimnazjach państwowych i prywatnych oraz w szkołach zawodowych[16]. Jego polityka budziła wśród Ukraińców skrajnie wrogie emocje[17]. 23 września 1926 w przemówieniu sejmowym zaatakował Sobińskiego poseł Komunistycznej Partii Polski Jerzy Czeszejko-Sochacki[18].

Zginął wskutek zamachu 19 października 1926 ok. godz. 18:15 na ulicy Królewskiej we Lwowie[19], zastrzelony przez zamachowców z Ukraińskiej Organizacji Wojskowej (UWO) Bohdana Pidhajnego i Romana Szuchewycza[20]. Zamachu dokonano w obecności żony Sobińskiego[21]. Według Ryszarda Torzeckiego organizatorem tego zamachu był komendant krajowy UWO Julijan Hołowinskyj[22].

22 października 1926[23][24] został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie, po uroczystym pogrzebie gromadzącym ok. 10 tys. osób[25], w którym rząd polski reprezentował minister spraw wewnętrznych Felicjan Sławoj Składkowski.

W dniach 21 stycznia – 13 marca 1928 odbył się we Lwowie proces 17 członków UWO oskarżonych o zamach na Stanisława Sobińskiego, zdradę państwa i szpiegostwo. O zabójstwo zostali oskarżeni Wasyl Atamańczuk i Iwan Werbyćki, którzy zostali skazani na karę śmierci. 19 października 1928 Sąd Najwyższy uchylił wyrok odnośnie do oskarżenia o zabójstwo i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania sądowi przysięgłych we Lwowie. W ponownym procesie o zabójstwo Stanisława Sobińskiego, który odbył się w dniach 28 stycznia – 15 lutego 1929 Werbyćki został skazany na karę śmierci, Atamańczuk na 10 lat ciężkiego więzienia. 27 lipca 1929 Sąd Najwyższy zatwierdził wyrok skazujący Wasyla Atamańczuka na 10 lat więzienia, Iwanowi Werbyćkiemu zamieniono karę śmierci na 15 lat ciężkiego więzienia[26]. Wyrok był pomyłką sądową – obaj skazani nie mieli związku z zamachem, nazwiska rzeczywistych zamachowców zostały ujawnione później w zeznaniach członka UWO Romana Baranowskiego[27].

Jego żoną była Helena z domu Skalecka; z małżeństwa miał trzy córki, z których dwie, Maria i Lidia (zamężna z Ludwikiem Zygalskim), były nauczycielkami.

Odznaczenia

Upamiętnienie

Przypisy

  1. ↑ W ewidencji urzędników Austro-Węgier był określany w języku niemieckim jako „Stanislaus Sobiński”.
  2. ↑ a b c d e Henryk Kopia: Spis nauczycieli szkół średnich w Galicyi oraz polskiego gimnazyum w Cieszynie. Lwów: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, 1909, s. 64.
  3. ↑ Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Złoczowie za lata 1873/4-1923/4. Złoczów: 1925, s. 14, 21–23.
  4. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Szkoły Realnej w Tarnobrzegu za czas od założenia do końca czerwca 1912 r. Tarnobrzeg: 1912, s. 3, 10.
  5. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Szkoły Realnej w Tarnobrzegu za czas od założenia do końca czerwca 1912 r. Tarnobrzeg: 1912, s. 8.
  6. ↑ Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Lwów/Warszawa: Książnica Polska, 1924, s. 324.
  7. ↑ Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Rocznik II. Warszawa-Lwów: Książnica-Atlas, 1926, s. 157.
  8. ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1918. Wiedeń: 1918, s. 1018.
  9. ↑ Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Lwów/Warszawa: Książnica Polska, 1924, s. 308.
  10. ↑ Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Rocznik II. Warszawa-Lwów: Książnica-Atlas, 1926, s. 138.
  11. ↑ Agnieszka Biedrzycka: Kalendarium Lwowa 1918-1939. Kraków: wyd. Universitas, 2012, s. 106. ISBN 97883-242-1678-9.
  12. ↑ Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Lwów/Warszawa: Książnica Polska, 1924, s. 71.
  13. ↑ Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Rocznik II. Warszawa-Lwów: Książnica-Atlas, 1926, s. 13.
  14. ↑ Ryszard Torzecki, Kwestia ukraińska w Polsce w latach 1923–1929, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1989, s. 286–287, ISBN 83-08-01977-3, OCLC 830081846.
  15. ↑ Zarządzenie ponowił 29 grudnia 1923 okólnikiem, rozesłanym również do prywatnych szkół ukraińskich, w którym nakazał stosowanie słowa rusiński zamiast ukraiński i oznajmił, że nadsyłane do kuratorium dokumenty, w których zarządzenie to nie zostanie uwzględnione, nie będą rozpatrywane. Agnieszka Biedrzycka, Kalendarium Lwowa 1918-1939, Kraków 2012 wyd. Universitas, ISBN 97883-242-1678-9, s. 217, 224.
  16. ↑ Agnieszka Biedrzycka, Kalendarium Lwowa 1918-1939, Kraków 2012 wyd. Universitas, ISBN 97883-242-1678-9, s. 255.
  17. ↑ Ryszard Torzecki, Kwestia ukraińska... s. 263.
  18. ↑ mówił o całkowitym zniszczeniu szkolnictwa na Wołyniu, stan szkolnictwa ukraińskiego w Galicji Wschodniej określił jako opłakany, potwierdził że zniszczył je zwłaszcza kurator Sobiński. Przypomniał, że "proletariat polski, walcząc o swoje wyzwolenie, walczy jednocześnie o samookreślenie aż do oderwania się Ukraińców, Białorusinów i Litwinów [...], o pełne prawa ich do rozwoju szkolnictwa i kultury, o równy dostęp do wszystkich urzędów". Było to stanowisko KPP. Ryszard Torzecki, Kwestia ukraińska... s.174-175.
  19. ↑ Padł na posterunku!. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 241 z 21 października 1926. 
  20. ↑ Jan Draus: Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie 1918-1946. Portret kresowej uczelni. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2007, s. 61, 67–68. ISBN 978-83-7188-964-6.
  21. ↑ Grzegorz Motyka, Ukraińska partyzantka, Warszawa 2006, s. 43.
  22. ↑ Ryszard Torzecki, Kwestia ukraińska w Polsce w latach 1923–1929, Kraków 1989, s. 263.
  23. ↑ Manifestacja żałobna u trumny ś. p. Stanisława Sobińskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 242 z 22 października 1926. 
  24. ↑ U trumny ś. p. kuratora. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 243 z 23 października 1926. 
  25. ↑ W hołdzie Niestrudzonemu Bojownikowi. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 244 z 24 października 1926. 
  26. ↑ Agnieszka Biedrzycka, Kalendarium Lwowa 1918-1939, Kraków 2012 wyd. Universitas, ISBN 97883-242-1678-9, s. 392, 435, 454, 483.
  27. ↑ Anna Wiekluk i Andrzej Zięba, Sobiński Stanisław w: Polski Słownik Biograficzny t. XXXIX Warszawa-Kraków-Wrocław-Gdańsk 1999-2000 s. 529–531 wersja elektroniczna IPSB.
  28. ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 20.
  29. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Szkoły Realnej w Tarnobrzegu za rok szkolny 1915/16. Tarnobrzeg: 1916, s. 230.
  30. ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1918. Wiedeń: 1918, s. 230.
  31. ↑ W 1919 informowano w prasie o przekazaniu przez Stanisława Sobińskiego na rzecz Skarbu Polskiego Orderu Korony Żelaznej III klasy, jednak brak potwierdzenia, że był nim odznaczony. Dary na Skarb polski. „Gazeta Lwowska”. Nr 70, s. 5, 25 marca 1919. 
  32. ↑ Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego Lwowskiego”. 6, s. 196 [224], 1933, R. XXXVII.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Ord.Franz.Joseph-CAV.png
Autor: LuigiXIV, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nastrino da Cavaliere dell'Ordine Imperiale di Francesco Giuseppe (Austria)
Stanisław Sobiński.jpg
Stanisław Sobiński (1872-1926), Polish teacher, schools superintendent in Lviv school distric, killed in attempt on his life by Ukrainian Military Organization
Гробівець С. Собінського..jpg
Autor: Igor Monchuk, Licencja: CC BY-SA 4.0
Гробівець С. Собінського.Личаківський цвинтар , поле № 1 а.