Stanisław Staszewski (artysta)

Stanisław Staszewski
Data i miejsce urodzenia

18 grudnia 1925
Pabianice

Data i miejsce śmierci

22 stycznia 1973
Paryż

Miejsce spoczynku

cmentarz Bródnowski w Warszawie

Zawód, zajęcie

architekt

Miejsce zamieszkania

Warszawa, Płock, Paryż

Narodowość

polska

Uczelnia

Politechnika Warszawska

Wydział

Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej

Dzieci

Kazik Staszewski

Grób na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie

Stanisław Staszewski, ps. Nowy (ur. 18 grudnia 1925 w Pabianicach, zm. 22 stycznia 1973 w Paryżu) – polski poeta i bard. Z wykształcenia architekt. Ojciec Kazika Staszewskiego. Autor piosenek, m.in. Celiny i Baranka, znanych z interpretacji Kultu i Jacka Kaczmarskiego.

Życiorys

Urodził się w Pabianicach. Jego ojciec, Kazimierz, był kierownikiem Szkoły Powszechnej nr 5 w Pabianicach. Był też założycielem i pierwszym prezesem pabianickiego oddziału Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, obecnie noszącego jego imię. W 1934 rodzina przeniosła się do Warszawy, gdzie Kazimierz Staszewski również podjął pracę w szkole[1].

Podczas II wojny światowej Stanisław Staszewski był żołnierzem Armii Krajowej. W 1942 był więźniem Pawiaka[2]. Od 1943 był dowódcą drużyny w stopniu kaprala. Walczył na terenie Pragi w powstaniu warszawskim[3][4]. Został aresztowany i odesłany do niemieckiego obozu w Ebensee, stanowiącego filię KL Mauthausen-Gusen[5]. W marcu 1945 ciężko zachorował i ledwie żywy znalazł się w obozowej kostnicy (gdzie przeleżał całą noc). Uratował go kapo z Pabianic, który chciał odszukać adresata nadesłanej paczki, aby ją przejąć[6].

Po zakończeniu wojny Staszewski rozpoczął studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Prezentował poglądy lewicowe; pisał: „Poglądy moje stają się bardzo lewicowe. Coraz magnetyczniej działa na mnie ryk zbuntowanych tłumów, uciśnionych mas pracujących – i władcza, potężna twarz Lenina[7]. Po ukończeniu studiów pracował w warszawskim biurze Metroprojekt[2].

W 1951 poznał swoją przyszłą żonę. W tym czasie powstał warszawski klub „Piwnica” przy pl. Grzybowskim, gdzie Stanisław Staszewski stał się liderem duchowym stałych bywalców. W latach 1960–1965 był naczelnym architektem Płocka, gdzie się osiedlił, szybko znajdując się w centrum tamtejszego życia towarzyskiego. Obracał się w kręgach młodzieży skupionej wokół klubu „Marabut”. Powstały wówczas utwory Celina i Baranek. W tym czasie prowadzono budowę zakładów Petrochemia, o której traktuje piosenka Inżynierowie z Petrobudowy[8]. Teksty wielu jego utworów mają nawiązania do autentycznych zdarzeń i postaci.

Jego twórczość stała się „podejrzana ideologicznie”, a nim samym zaczęła interesować się milicja. Rozpoczął się konflikt z władzami partyjnymi, w wyniku którego Staszewski został usunięty z PZPR. Staszewski wrócił do Warszawy, a w 1967 wyemigrował do Paryża, gdzie pracował w charakterze kreślarza. W Paryżu powstały m.in. utwory: Bal kreślarzy i Marianna[9]. W latach 1968–1970 pracował w Boulogne-sur-Mer, po czym ponownie przeniósł się do Paryża.

Staszewski zdawał sobie sprawę ze złego stanu swojego zdrowia i wiedział, że ma chore serce. Według niepotwierdzonych opinii na trzy dni (według innej wersji dzień) przed swoją śmiercią napisał utwór A gdy będę umierał[10]. Pochowany jest obecnie na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie (kw. 10H-6).

Według oświadczenia z 2014 jego syna Kazimierza, opartego na dokumentach zgromadzonych w Instytucie Pamięci Narodowej, Stanisław Staszewski był w okresie PRL wpierw przedmiotem inwigilacji MBP, a następnie zwerbowanym tajnym informatorem działającym pod pseudonimem „Nowy”[11].

Teksty Staszewskiego wykonywali m.in.: Jacek Kaczmarski na płycie Bankiet (1992), zespół Kult na płytach Tata Kazika (1993) i Tata 2 (1996) oraz zespół Elektryczne Gitary. W 1997, po edycji Przeglądu Piosenki Aktorskiej poświęconej twórczości Stanisława Staszewskiego, nakładem wydawnictwa S.P. Recordsukazała się płyta Staszek zawierająca zachowane oryginalne wersje piosenek nagrywane w latach 1966–1973 przy okazji rozmaitych spotkań towarzyskich[12][13].

W 2010 nakładem wydawnictwa Kosmos Kosmos ukazała się powieść Andrzeja Bonarskiego oraz Stanisława Staszewskiego Czarna Mańka[14].

W 2012 nakładem wytwórni MTJ ukazała się płyta Jacka Bończyka pt. Mój Staszewski, na której znalazło się 15 utworów Staszewskiego w nowych, akustycznych aranżacjach. W maju 2014 wydana została książka pt. Tata mimo woli stanowiąca biografię Stanisława Staszewskiego, której autorami są Kazik Staszewski i Jarosław Duś[15].

Wybrane utwory

  • „A gdy będę umierał”
  • „Bal kreślarzy”
  • Baranek
  • Celina
  • „Dziewczyna się bała pogrzebów”
  • „Gwiazda szeryfa”
  • „Inżynierowie z Petrobudowy”
  • „Jeśli zechcesz odejść – odejdź”
  • „Knajpa morderców”
  • „Królowa życia”
  • „Kurwy wędrowniczki”
  • „Latający Holender”
  • „Marianna”
  • „Nie dorosłem do swych lat”
  • „Notoryczna narzeczona”
  • „Samotni ludzie”
  • „Starszy asystent John”
  • „W czarnej urnie”
  • „Zastanówcie się sami”
  • „Życie erotomana”

Przypisy

  1. ktom/tr: Kazik odwiedził dom Taty. TVN24.pl, 28 grudnia 2010. [dostęp 2010-12-29].
  2. a b Weiss 2009 ↓, s. 257.
  3. Powstańcze Biogramy - Stanisław Staszewski, www.1944.pl [dostęp 2018-11-04] (ang.).
  4. Stanisław Staszewski, Lubimyczytać.pl [dostęp 2018-11-05] (pol.).
  5. Kazik Staszewski, Rafał Księżyk: Idę tam, gdzie idę. Autobiografia. Wydawnictwo Kosmos Kosmos, 2015, s. 358. ISBN 978-83-942140-1-2.
  6. Weiss 2009 ↓, s. 258.
  7. Lucjan Strzyga: Gawęda o pabianiczaninie Stanisławie Staszewskim. Polskapresse Sp. z o.o., 2010-12-28. [dostęp 2011-02-21].
  8. Weiss 2009 ↓, s. 283.
  9. Weiss 2009 ↓, s. 288.
  10. Weiss 2009 ↓, s. 351.
  11. Nr 18: Tata Kazika. dorzeczy.pl, 27 kwietnia 2014. [dostęp 2014-04-29].
  12. Leszek Gnoiński: Kult Kazika. Warszawa: In Rock, 2000, s. 95.
  13. Stanisław Staszewski – Staszek. merlin.pl. [dostęp 2011-02-21].
  14. Joanna Podgórska: Recenzja książki: Stanisław Staszewski, Andrzej Bonarski, „Czarna Mańka”. polityka.pl, 2011-01-18. [dostęp 2011-02-21].
  15. Mateusz Zimmerman: Najważniejsze rzeczy ojciec zostawił mi w spadku. wiadomosci.onet.pl, 2014-05-30. [dostęp 2017-12-25]. (pol.).

Bibliografia

  • Wiesław Weiss: Kult Biała Księga. Warszawa: Kosmos Kosmos, 2009. ISBN 978-83-926991-2-5.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Stanislaw Staszewski nagrobek.jpg
Autor: Rybaczew, Licencja: CC BY-SA 4.0
Nagrobek Stanisława Staszewskiego na Cmentarzu Bródnowskim w Warszawie