Stanisław Staszewski (artysta)

Grób na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie

Stanisław Staszewski, ps. Nowy (ur. 18 grudnia 1925 w Pabianicach, zm. 22 stycznia 1973 w Paryżu) – polski poeta i bard. Z wykształcenia architekt. Ojciec Kazika Staszewskiego. Autor piosenek, m.in. Celiny i Baranka, znanych z interpretacji Kultu i Jacka Kaczmarskiego.

Życiorys

Urodził się w Pabianicach. Jego ojciec, Kazimierz, był kierownikiem Szkoły Powszechnej nr 5 w Pabianicach. Był też założycielem i pierwszym prezesem pabianickiego oddziału Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, obecnie noszącego jego imię. W 1934 rodzina przeniosła się do Warszawy, gdzie Kazimierz Staszewski również podjął pracę w szkole^[1].

Podczas II wojny światowej Stanisław Staszewski był żołnierzem Armii Krajowej. W 1942 był więźniem Pawiaka^[2]. Od 1943 był dowódcą drużyny w stopniu kaprala. Walczył na terenie Pragi w powstaniu warszawskim^[3][4]. Został aresztowany i odesłany do niemieckiego obozu w Ebensee, stanowiącego filię KL Mauthausen-Gusen^[5]. W marcu 1945 ciężko zachorował i ledwie żywy znalazł się w obozowej kostnicy (gdzie przeleżał całą noc). Uratował go kapo z Pabianic, który chciał odszukać adresata nadesłanej paczki, aby ją przejąć^[6].

Po zakończeniu wojny Staszewski rozpoczął studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Prezentował poglądy lewicowe; pisał: „Poglądy moje stają się bardzo lewicowe. Coraz magnetyczniej działa na mnie ryk zbuntowanych tłumów, uciśnionych mas pracujących – i władcza, potężna twarz Lenina”^[7]. Po ukończeniu studiów pracował w warszawskim biurze Metroprojekt^[2].

W 1951 poznał swoją przyszłą żonę. W tym czasie powstał warszawski klub „Piwnica” przy pl. Grzybowskim, gdzie Stanisław Staszewski stał się liderem duchowym stałych bywalców. W latach 1960–1965 był naczelnym architektem Płocka, gdzie się osiedlił, szybko znajdując się w centrum tamtejszego życia towarzyskiego. Obracał się w kręgach młodzieży skupionej wokół klubu „Marabut”. Powstały wówczas utwory Celina i Baranek. W tym czasie prowadzono budowę zakładów Petrochemia, o której traktuje piosenka Inżynierowie z Petrobudowy^[8]. Teksty wielu jego utworów mają nawiązania do autentycznych zdarzeń i postaci.

Jego twórczość stała się „podejrzana ideologicznie”, a nim samym zaczęła interesować się milicja. Rozpoczął się konflikt z władzami partyjnymi, w wyniku którego Staszewski został usunięty z PZPR. Staszewski wrócił do Warszawy, a w 1967 wyemigrował do Paryża, gdzie pracował w charakterze kreślarza. W Paryżu powstały m.in. utwory: Bal kreślarzy i Marianna^[9]. W latach 1968–1970 pracował w Boulogne-sur-Mer, po czym ponownie przeniósł się do Paryża.

Staszewski zdawał sobie sprawę ze złego stanu swojego zdrowia i wiedział, że ma chore serce. Według niepotwierdzonych opinii na trzy dni (według innej wersji dzień) przed swoją śmiercią napisał utwór A gdy będę umierał^[10]. Pochowany jest obecnie na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie (kw. 10H-6).

Według oświadczenia z 2014 jego syna Kazimierza, opartego na dokumentach zgromadzonych w Instytucie Pamięci Narodowej, Stanisław Staszewski był w okresie PRL wpierw przedmiotem inwigilacji MBP, a następnie zwerbowanym tajnym informatorem działającym pod pseudonimem „Nowy”^[11].

Teksty Staszewskiego wykonywali m.in.: Jacek Kaczmarski na płycie Bankiet (1992), zespół Kult na płytach Tata Kazika (1993) i Tata 2 (1996) oraz zespół Elektryczne Gitary. W 1997, po edycji Przeglądu Piosenki Aktorskiej poświęconej twórczości Stanisława Staszewskiego, nakładem wydawnictwa S.P. Recordsukazała się płyta Staszek zawierająca zachowane oryginalne wersje piosenek nagrywane w latach 1966–1973 przy okazji rozmaitych spotkań towarzyskich^[12][13].

W 2010 nakładem wydawnictwa Kosmos Kosmos ukazała się powieść Andrzeja Bonarskiego oraz Stanisława Staszewskiego Czarna Mańka^[14].

W 2012 nakładem wytwórni MTJ ukazała się płyta Jacka Bończyka pt. Mój Staszewski, na której znalazło się 15 utworów Staszewskiego w nowych, akustycznych aranżacjach. W maju 2014 wydana została książka pt. Tata mimo woli stanowiąca biografię Stanisława Staszewskiego, której autorami są Kazik Staszewski i Jarosław Duś^[15].

Wybrane utwory

Przypisy

Bibliografia

• Wiesław Weiss: Kult Biała Księga. Warszawa: Kosmos Kosmos, 2009. ISBN 978-83-926991-2-5.

Linki zewnętrzne

• Strona o Stanisławie Staszewskim w archive.org. staszek.art.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-07)].
• Stanisław Staszewski – nie tylko ojciec Kazika. Dwójka – Program 2 Polskiego Radia, 2016-01-28. [dostęp 2016-01-29].