Stanisław Styrczula (oficer)

Stanisław Styrczula
Ilustracja
podpułkownik dyplomowany piechoty podpułkownik dyplomowany piechoty
Data i miejsce urodzenia

4 maja 1894
Kościelisko

Data i miejsce śmierci

wiosna 1940
Charków

Przebieg służby
Lata służby

1914–1940

Siły zbrojne

Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png Armia Austro-Węgier
Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie

Formacja

Orzełek legionowy.svg Legiony Polskie

Jednostki

3 Pułk Piechoty
25 Pułk Piechoty
7 Dywizja Piechoty
74 Górnośląski Pułk Piechoty
2 Pułk Strzelców Podhalańskich
164 Pułk Piechoty

Stanowiska

dowódca

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa (bitwa pod Mołotkowem, bitwa pod Rafajłową, bitwa pod Zieloną)
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa (kampania wrześniowa)

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920-1941, czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi Srebrny Krzyż Zasługi Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Brązowy za Długoletnią Służbę
Krzyż Pamiątkowy 6 Pułku Piechoty Legionów Polskich (Krzyż Wytrwałości)

Stanisław Styrczula[a] (ur. 4 maja 1894 w Kościelisku, zm. wiosna 1940 w Charkowie) – podpułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.

Kamień przy Dębie Pamięci honorującym Stanisława Styrczulę w Sanoku
Grób symboliczny Stanisława Styrczuli na Nowym Cmentarzu w Zakopanem

Życiorys

Stanisław Styrczula urodził się 4 maja 1894 w Kościelisku, w rodzinie Andrzeja (1852–1919) i Reginy z domu Marusarz (1856–1931). Ojciec był rolnikiem i muzykantem, a matka zajmowała się gospodarstwem i tkactwem artystycznym. Miał trzech braci: Jana (ur. 1876), Stanisława (1890–1892), Andrzeja (1891–1953) i dwie siostry: Antoninę (ur. 1883) i Agnieszkę (ur. 1885). Ukończył szkołę ludową w Kościelisku, następnie od 1907 do 1914 uczył się w Gimnazjum Męskim w Nowym Targu. Rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 1913 należał do Drużyn Podhalańskich w Nowym Targu.

Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do Legionów Polskich 6 września 1914. Po przeszkoleniu w okolicach Zakopanego został przydzielony do 2 kompanii 3 pułku piechoty. Brał udział w całym szlaku bojowym jednostki walczącej na froncie karpackim (pod Mołotkowem, pod Rafajłową, pod Zieloną). Później przeniesiony do 4 pułku piechoty. W lipcu 1915 zdał wojenny egzamin dojrzałości, w tym samym roku był słuchaczem szkoły dla podchorążych, którą ukończył 27 lipca 1915. Następnie został przydzielony do III batalionu uzupełniającego, a w końcu listopada został przydzielony do nowo utworzonego 6 pułku piechoty. Razem z pułkiem został przydzielony do III Brygady Legionów Polskich. Brał udział w walkach nad Styrem i Stochodem na Wołyniu w latach 1916–1917, szedł na czele ataku pod stacją Maniewicze (za ten ostatni czyn bojowy został później odznaczony Orderem Virtuti Militari). W maju 1916 z wynikiem celującym ukończył Szkołę Chorążych Legionów i został awansowany do stopnia chorążego, a 1 stycznia 1917 został awansowany do stopnia podporucznika. Po kryzysie przysięgowym w 1917 został wcielony do armii Austro-Węgier. Służył w niej od września 1917 do sierpnia 1918 w 8 Brygadzie Górskiej, Szkole Oficerów Rezerwy i 70 pułku piechoty.

W końcu listopada 1918 wstąpił ochotniczo do Wojska Polskiego. Służył w 25 pułku piechoty jako adiutant i dowódca kompanii. Po ukończeniu w 1919 kursu adiutantów sztabowych, w czerwcu 1919 został oddelegowany z 25 pułku do sztabu 7 Dywizji Piechoty, gdzie służył do 1924 jako I oficer sztabu. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej. 18 sierpnia 1924 powrócił do 25 pułku na stanowisko dowódcy batalionu i komendanta przysposobienia wojskowego. 3 maja 1926 awansował na majora ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1925 i 38. lokatą w korpusie oficerów piechoty[b]. W 1928 był komendantem obwodu Przysposobienia Wojskowego. 5 listopada 1928 został samodzielnym referentem personalnym w Dowództwie Okręgu Korpusu nr IV w Łodzi, 31 marca 1930 mianowany dowódcą batalionu w 74 Górnośląskim pułku piechoty.

Od 10 września 1932 był wykładowcą w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie, oddelegowanym z 74 pułku piechoty. 1 stycznia 1936 awansowany do stopnia podpułkownika piechoty oraz mianowany zastępcą dowódcy 2 pułku strzelców podhalańskich w Sanoku. Stanowisko to pełnił do września 1939[1].

W czasie mobilizacji został mianowany dowódcą 164 rezerwowego pułku piechoty. Po wybuchu II wojny światowej uczestniczył w kampanii wrześniowej, 6 września 1939, podczas walk z Niemcami pod Janowem Lubelskim został ranny w nogę i trafił najpierw do szpitala w Janowie, a następnie został odesłany do szpitala we Lwowie[2]. Po agresji ZSRR na Polskę i zajęciu miasta przez najeźdźców sowieckich pułkownik w mundurze oficerskim opuścił szpital, po czym zaginął bez wieści[3]. Został aresztowany przez Sowietów i przewieziony do obozu w Starobielsku[4]. Wiosną 1940 został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Charkowie i pogrzebany w Piatichatkach. Od 17 czerwca 2000 spoczywa na Cmentarzu Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie.

Jego żoną była Janina, z domu Hoppe (w 1939 wybrana radną rady miejskiej w Sanoku[5]), z którą miał dwóch synów, Andrzeja (ur. 1929) i Kazimierza (ur. 1930). Prawnukiem Stanisława Styrczuli jest Kamil Zaradkiewicz[6].

Ordery i odznaczenia

Upamiętnienie

Symboliczny grób Stanisława Styrczuli znajduje się w Kwaterze Legionistów na Nowym Cmentarzu w Zakopanem przy ul. Nowotarskiej. Ponadto jest wymieniony na tablicy pamiątkowej ofiar zbrodni katyńskiej umieszczonej w katedrze polowej Wojska Polskiego w Warszawie. 5 października 2007 Minister Obrony Narodowej awansował go pośmiertnie do stopnia pułkownika[11]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”[12].

18 kwietnia 2009, w ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, w tzw. Alei Katyńskiej na Cmentarzu Centralnym w Sanoku zostało zasadzonych 21 Dębów Pamięci[13][14][15], w tym upamiętniający Stanisława Styrczulę (zasadzenia dokonał ppłk dypl. Piotr Skworzec)[16][17][c].

15 sierpnia 2011 poświęcono tablicę upamiętniającą Stanisława Styrczulę przy kościele św. Kazimierza parafii pod tym wezwaniem w rodzinnym Kościelisku[18][19].

Uwagi

  1. ↑ Jedna z publikacja podała inną formę nazwiska: „Stryczula”. Eligiusz Tomkowiak: Kawalerowie Virtuti Militari 1792-1945. T. T. II (1914-1921) Cz. 2. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej, 1993, s. 203-204. ISBN 83-900510-0-1..
  2. ↑ Inne źródło podało lokatę 29 (appspot.com).
  3. ↑ Tablica kamieniu pamiątkowym wymienia nazwisko Stryczula, zaś biogram na tablicy informacyjnej obok podaje formę Styrczula.

Przypisy

  1. ↑ Mieczysław Granatowski: Jeszcze nie zapomniałem. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 97. ISBN 978-83-903080-5-0.
  2. ↑ Andrzej Brygidyn: Sanocka Lista Katyńska. Jeńcy Kozielska, Ostaszkowa, Starobielska oraz innych obozów i więzień Polski kresowej pomordowani w Rosji Sowieckiej. Sanok: 2000, s. 13.
  3. ↑ Mieczysław Granatowski: Jeszcze nie zapomniałem. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 110. ISBN 978-83-903080-5-0.
  4. ↑ Andrzej Leszek Szcześniak: Katyń. Lista ofiar i zaginionych jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Warszawa: Alfa, 1989, s. 349. ISBN 83-7001-294-9.
  5. ↑ Marek Drwięga. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 46, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  6. ↑ Emilia Świętochowska: Kamil Zaradkiewicz kontra TK. Zagadkowa przemiana. gazetaprawna.pl, 2016-07-25. [dostęp 2016-11-12].
  7. ↑ M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  8. ↑ Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. Nadanie Krzyża i Medalu Niepodległości. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”, s. 364, Nr 8 z 11 listopada 1931. Ministerstwo Spraw Wojskowych. 
  9. ↑ M.P. z 1928 r. nr 178, poz. 387 „za zasługi na polu przysposobienia wojskowego i wychowania fizycznego”.
  10. ↑ Krzyże Zasługi dla wojskowych. „Przegląd Wieczorny”. Nr 179, s. 2, 6 sierpnia 1928. 
  11. ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
  12. ↑ LISTA OSÓB ZAMORDOWANYCH W KATYNIU, CHARKOWIE, TWERZE I MIEDNOJE MIANOWANYCH POŚMIERTNIE NA KOLEJNE STOPNIE. policja.pl. [dostęp 2014-04-09].
  13. ↑ Krystyna Chowaniec, Patron sanockiego harcerstwa – ksiądz harcmistrz Zdzisław Peszkowski, Rocznik Sanocki Tom X – Rok 2011, Sanok 2011, s. 17.
  14. ↑ Krystyna Chowaniec. Uroczystości dnia Katyńskiego w Sanoku. „Góra Przemienienia”, s. 4-13, Nr 17 (299) z 26 kwietnia 2009. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. 
  15. ↑ Marian Struś. Sanok nie zapomni. „Tygodnik Sanocki”, s. 1, 6, Nr 17 (911) z 24 kwietnia 2009. 
  16. ↑ Uroczystości Dnia Katyńskiego w Sanoku. ko.rzeszow.pl. [dostęp 2013-02-23].
  17. ↑ Krystyna Chowaniec: Dęby Pamięci. Sanok: Komenda Hufca ZHP Ziemi Sanockiej im. ks. hm. Zdzisława Peszkowskiego, 2010, s. 48. ISBN 978-83-931109-3-3.
  18. ↑ Zaproszenie na zjazd rodziny Maśniaków. watra.pl, 28 lipca 2011. [dostęp 2014-02-23].
  19. ↑ Pamięci płk Stanisława Styrczuli-Maśniaka. zakopianskibazar.pl, 2011. [dostęp 2014-02-23].

Bibliografia

  • Eligiusz Tomkowiak: Kawalerowie Virtuti Militari 1792-1945. T. T. II (1914-1921) Cz. 2. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej, 1993, s. 203-204. ISBN 83-900510-0-1.
  • Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Charków, Warszawa
  • Rocznik Oficerski 1923 - Ministerstwo Spraw Wojskowych, Biuro Personalne, Warszawa 1923, s. 91, 197, 407;
  • Rocznik Oficerski 1924 - Ministerstwo Spraw Wojskowych, Biuro Personalne, Warszawa 1924, s. 184, 353;
  • Rocznik Oficerski 1928 - Ministerstwo Spraw Wojskowych, Biuro Personalne, Warszawa 1928, s. 41, 178;
  • Rocznik Oficerski 1932 - Ministerstwo Spraw Wojskowych, Biuro Personalne, Warszawa 1932, s. 28, 602;
  • Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Charków. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2003. s. 523. [dostęp 2014-02-22].
  • Andrzej Brygidyn: Sanocka Lista Katyńska. Jeńcy Kozielska, Ostaszkowa, Starobielska oraz innych obozów i więzień Polski kresowej pomordowani w Rosji Sowieckiej. Sanok: 2000, s. 61.
  • Krystyna Chowaniec: Dęby Pamięci. Sanok: Komenda Hufca ZHP Ziemi Sanockiej im. ks. hm. Zdzisława Peszkowskiego, 2010, s. 24. ISBN 978-83-931109-3-3.
  • Lesław Dall: Pamięci płk Stanisława Styrczuli-Maśniaka. zakopianskibazar.pl, 2011. [dostęp 2014-02-23].
  • Stanisław Styrczula. katyn-pamietam.pl. [dostęp 2014-04-20].

Media użyte na tej stronie

Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png
Lesser coat of arms of the Austrian Empire form the Congress of Vienna in 1815 until the Austro-Hungarian Compromise of 1867. It then represented the Cisleithanian territories of Austria-Hungary in the Reichsrat until 1915.

It shows the arms of Habsburg-Lorraine encircled by the chain of the Order of Golden Fleece, surmounted on the crowned Austrian imperial double-headed eagle clutching in its claws the Imperial orb, sceptre and sword, with the Imperial Crown of Rudolf above.

After 1915 the inescutcheon only displayed the red-white-red arms of Austria.
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Orzełek legionowy.svg
Orzełek legionowy
POL Medal Za Długoletnią Służbę Brązowy BAR.svg
Baretka: Brązowy Medal za Długoletnią Służbę
PL Epolet pplk.svg
Naramiennik podpułkownika Wojska Polskiego (1919-39).
Grób symboliczny Stanisława Styrczuli.jpg
Autor: Kordiann, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób symboliczny Stanisława Styrczuli na Nowym Cmentarzu w Zakopanem
Odznaka 6pp LP.jpg
Odznaka 6 pułku piechoty Legionów Polskich.
Stanisław Styrczula-Maśniak.jpg
Autor: Andrzej Kuros, Licencja: CC BY-SA 3.0
ur. 4 V 1894 w Kościelisku - zm. IV 1940 w Charkowie
Dąb Pamięci to Stanisław Styrczula in Sanok.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kamień przy Dębie Pamięci honorującym Stanisława Styrczulę w Sanoku