Stanisław Szymański (tancerz)
Stanisław Szymański (ur. 17 czerwca 1930 w Krakowie, zm. 10 lutego 1999 w Warszawie) – polski tancerz baletowy. W latach 1967–1985 pierwszy tancerz Teatru Wielkiego w Warszawie.
Życiorys
Był wychowankiem Szkoły Tańca Artystycznego Janiny Jarzynówny-Sobczak w Krakowie, gdzie uczył się także u Leona Wójcikowskiego. I to właśnie Wójcikowski sprowadził go w końcu do Warszawy, gdzie w latach 1948–1950 występował w zespole muzycznego Teatru Nowego. W sezonie 1950/51 był solistą baletu w Operze Poznańskiej, gdzie także pracował pod kierownictwem Leona Wójcikowskiego. Po wcieleniu do wojska w 1951 roku występował w Zespole Pieśni i Tańca Domu Wojska Polskiego w Warszawie. Od 1956 był solistą baletu Państwowej Opery Warszawskiej, a od 1965 baletu Teatru Wielkiego w Warszawie, gdzie w latach 1967–1985 nosił tytuł pierwszego tancerza[1].
W 1963 roku podczas festiwalu Warszawska Jesień otrzymał nagrodę krytyków muzycznych SPAM „Orfeusz” za wykonanie partii Orfeusza w balecie Igora Strawińskiego. Jako jedyny Polak został uhonorowany w Paryżu Nagrodą im. Wacława Niżyńskiego. Partnerował m.in. Barbarze Bittnerównie, Oldze Sawickiej, Marii Krzyszkowskiej, Barbarze Olkusznik i Helenie Strzelbickiej. Zasłynął jednak przede wszystkim w demiklasycznych tańcach solowych, w których demonstrował swobodę techniczną, zawrotne piruety, wysokość i lekkość skoku. Publiczność prawie zawsze przyjmowała entuzjastycznie jego każde wyjście na scenę. Wiele jego występów (zwłaszcza w baletach współczesnych Witolda Grucy) zostało utrwalonych na filmach. Po raz ostatni wystąpił w roku 1994 w Teatrze Studio, w roli aktorskiej spektaklu Jerzego Grzegorzewskiego: Cztery komedie równoległe. Jako jeden z niewielu artystów swoich czasów nie krył swojej homoseksualności i zdobył pozycję ikony środowisk LGBT[2]. Został pochowany w Alei Zasłużonych Cmentarza Powązkowskiego w Warszawie[3] (kwatera A30-tuje-15)[4].
Najważniejsze role[5]
Opera Poznańska
- 1950: Kawaler – Pory roku, choreografia Leon Wójcikowski
- 1950: Solista – Suita hiszpańska, choreografia Leon Wójcikowski
- 1950: Sędzia – Dyl Sowizdrzał, choreografia Leon Wójcikowski
Państwowa Opera Warszawska
- 1956: Faun – Noc Walpurgii, choreografia Stanisław Miszczyk
- 1957: Ptak – Pan Twardowski, choreografia Stanisław Miszczyk
- 1957: Rudowłosy – Jezioro łabędzie, choreografia Stanisław Miszczyk
- 1957: Merkucjo – Romeo i Julia, choreografia Jerzy Gogół
- 1958: Pietruszka – Pietruszka, choreografia Michaił Fokin / Leon Wójcikowski
- 1958: Mazepa – Mazepa, choreografia Stanisław Miszczyk
- 1960: Grand pas – Jezioro łabędzie, choreografia Marius Petipa / Konstantin Siergiejew
- 1961: Taniec cygański – Kamienny kwiat, choreografia Aleksandr Tomski
- 1962: Franek – Wierchy, choreografia Eugeniusz Papliński
- 1962: Corregidor – Trójkątny kapelusz, choreografia Françoise Adret
- 1962: Perlimplin – Czerwony płaszcz, choreografia Françoise Adret
- 1963: Orfeusz – Orfeusz, choreografia Alfred Rodrigues
- 1964: Taniec cygański – Don Kichot, choreografia Aleksiej Cziczinadze
- 1964: Bibułek – Oczekiwanie, choreografia Witold Gruca
- 1964: Solista – Ad hominem, choreografia Witold Gruca
Teatr Wielki w Warszawie
- 1965: Diabeł – Pan Twardowski, choreografia Stanisław Miszczyk
- 1966: Taniec hiszpański – Jezioro łabędzie, choreografia Raissa Kuzniecowa
- 1966: Arlekin – Mandragora, choreografia Witold Gruca
- 1966: Pas de deux – Nokturn i Tarantela, choreografia Witold Gruca
- 1968: On-Lis – Voci, choreografia Witold Gruca
- 1968: Hilarion – Giselle, choreografia Aleksiej Cziczinadze
- 1968: Giovanni – Francesca da Rimini, choreografia Aleksiej Cziczinadze
- 1968: Taniec z czinelami – Spartakus, choreografia Jewgienij Czanga
- 1969: Książę – Kopciuszek, choreografia Aleksiej Cziczinadze
- 1970: Romeo – Romeo i Julia, choreografia Aleksiej Cziczinadze
- 1971: Muzyk – Symfonia fantastyczna, choreografia Witold Borkowski
- 1971: Główny solista – Polymorphia, choreografia Jerzy Makarowski
- 1972: Mandaryn – Cudowny mandaryn, choreografia Joseph Lazzini
- 1972: Główny solista – La Valse, choreografia Joseph Lazzini
- 1972: Diabeł – Pan Twardowski, choreografia Witold Gruca
- 1973: Pietruszka – Pietruszka, choreografia Michaił Fokin / Leon Wójcikowski
- 1973: Rotbart – Jezioro łabędzie, choreografia Boris Chaliułow wg Mariusa Petipy i Lwa Iwanowa
- 1974: Czardasz – Coppelia, choreografia Assaf Messerer
- 1975: Solista – Capriccio, choreografia Marta Bochenek
- 1975: Pierrot – Karnawał, choreografia Witold Gruca
- 1979: Pan N. – Maskarada, choreografia Witold Gruca i Zofia Rudnicka
Nagrody i odznaczenia[5]
- 1954: Złoty Krzyż Zasługi
- 1959: Prix Nijinski (Nagroda im. Wacława Niżyńskiego) w Paryżu
- 1963: Nagroda Krytyki Muzycznej „Orfeusz” za rolę Orfeusza w balecie Igora Strawińskiego
- 1967: Nagroda Ministra Kultury i Sztuki II stopnia
- 1971: Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
- 1974: Nagroda Państwowa II stopnia[6]
Przypisy
- ↑ Małgorzata Komorowska, Paweł Chynowski, Sztuka naturalna Stanisława Szymańskiego. Szkic do portretu [w:] „Taniec”, Polski Teatr Tańca – Balet Poznański, Poznań, 1980, s. 23–29.
- ↑ Tomasik 2012 ↓, s. 12, 80, 81–83, 114, 116.
- ↑ Berger 2015 ↓, s. 205.
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze
- ↑ a b Małgorzata Komorowska, Paweł Chynowski, Sztuka naturalna Stanisława Szymańskiego. Szkic do portretu [w:] „Taniec”, Polski Teatr Tańca – Balet Poznański, Poznań 1980, s. 23–29.
- ↑ Dziennik Polski r. XXX, nr 165 (9446), s. 2.
Bibliografia
- Małgorzata Komorowska, Paweł Chynowski, Sztuka naturalna Stanisława Szymańskiego. Szkic do portretu [w:] „Taniec”, Polski Teatr Tańca, Poznań 1980, s. 23–29.
- Irena Turska, Almanach baletu polskiego, 1945–1974, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1983, s. 180, ISBN 83-224-0220-1
- Barbara Krzemień-Kołpanowicz, Szymański Stanisław [w:] Encyklopedia muzyczna PWM, t. 10, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1997, s. 301, ISBN 978-83-224-0866-7 t. 10
- Irena Turska, Przewodnik baletowy, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Warszawa 2008, ISBN 978-83-224-0470-6
- Tacjanna Wysocka, Dzieje baletu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1970
- Małgorzata Komorowska, Ludzie teatru na scenie i na zapleczu, Warszawa: Teatr Wielki – Opera Narodowa, 2015, s. 141–144, ISBN 978-83-65161-37-6, OCLC 956578587.
- http://www.filmpolski.pl/fp/index.php?osoba=1146645
- Stanisław Szymański, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2021-04-08].
- Barbara Berger: Szymański Stanisław. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 50. Warszawa – Kraków: Polska Akademia Nauk – Polska Akademia Umiejętności, 2015, s. 203–205. ISBN 978-83-63352-37-0.
- Krzysztof Tomasik: Gejerel. Mniejszości seksualne w PRL-u. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2012. ISBN 978-83-62467-54-9.
Linki zewnętrzne
- Stanisław Szymański na zdjęciach w bibliotece Polona
Media użyte na tej stronie
Autor: Sloggi, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób Stanisława Szymańskiego (po lewo) na Cm. Wojskowym na Powązkach