Stanisław Tym

Stanisław Tym
Ilustracja
Stanisław Tym (2010)
Imię i nazwisko

Stanisław Aleksy Tym

Data i miejsce urodzenia

17 lipca 1937
Małkinia Górna

Zawód

aktor, felietonista, reżyser, satyryk, komediopisarz

Lata aktywności

od 1958

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
Faksymile

Stanisław Aleksy Tym (ur. 17 lipca 1937 w Małkini Górnej) – polski aktor teatralny, telewizyjny i filmowy, satyryk, reżyser, scenarzysta i literat.

Życiorys

W 1953 zdał maturę w CLXV Liceum Ogólnokształcącym w Warszawie[1]. Na przełomie lat 50. i 60. XX wieku studiował w Warszawie, m.in. chemię na Politechnice Warszawskiej, przetwórstwo na SGGW, a także na Wydziale Aktorskim PWST, którego jednak nie ukończył, oblewając egzamin z dykcji[2].

W czasie studiów pisał teksty i występował w kabaretach studenckich. Od 1956 pracował w klubach studenckich. Był bramkarzem i szatniarzem w klubie „Stodoła”, gdzie następnie występował w kabarecie. W 1964 zdał w Warszawie eksternistyczny egzamin aktorski. W latach 1960–1972 był aktorem, autorem i reżyserem oraz dyrektorem warszawskiego Studenckiego Teatru Satyryków. W latach 1966–1970 był współautorem tekstów i aktorem kabaretów Owca, Dudek, Lopek i Wagabunda.

Autor wielu sztuk teatralnych, skeczy (jednym ze słynniejszych jest Ucz się Jasiu w wykonaniu Jana Kobuszewskiego, Wiesława Gołasa i Wiesława Michnikowskiego, prezentowany w kabarecie „Dudek”) i słuchowisk radiowych, a także scenariuszy do filmów Stanisława Barei, w których również występował i był współreżyserem. Był odtwórcą improwizowanej roli pasażera bez biletu, mylnie uznanego za kaowca, którą współtworzył w filmie Marka Piwowskiego Rejs. Był odtwórcą postaci Ryszarda Ochódzkiego w filmach Miś i Rozmowy kontrolowane. Szeroką popularność przyniosły mu zwłaszcza telewizyjne transmisje występów kabaretowych[3].

W styczniu 1976 podpisał list protestacyjny do Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej[4]. Nazwisko Stanisława Tyma znajdowało się na specjalnej liście, na której umieszczono autorów pod szczególnym nadzorem peerelowskiej cenzury. Tomasz Strzyżewski w swojej książce o cenzurze w PRL publikuje poufną instrukcję cenzorską z 21 listopada 1976 Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, na której umieszczono nazwisko satyryka oraz następujące wytyczne: „Wszystkie własne publikacje autorów z poniższej listy zgłaszane przez prasę i wydawnictwa książkowe oraz wszystkie przypadki wymieniania ich nazwisk należy sygnalizować kierownictwu Urzędu, w porozumieniu z którym może jedynie nastąpić zwolnienie tych materiałów. Zapis nie dotyczy radia i TV, których kierownictwo we własnym zakresie zapewnia przestrzeganie tych zasad. Treść niniejszego zapisu przeznaczona jest wyłącznie do wiadomości cenzorów”[5].

W latach 1984–1986 był dyrektorem Teatru Dramatycznego w Elblągu. Od 1987 r. pracował jako reżyser teatralny. W latach 1987–1994 był związany z Teatrem Rampa, natomiast w latach 1994–2006 z Teatrem Powszechnym[3].

Jest uznawany za mistrza drobnych, zwłaszcza humorystycznych form literackich[1]. W drugiej połowie lat 90. pisał felietony do tygodnika „Wprost”, dziennika „Rzeczpospolita”, obecnie stały felietonista „Polityki”. Prowadzi także autorski kanał w serwisie YouTube[6].

Laureat wielu nagród, m.in. za najlepszy scenariusz do filmu Rozmowy kontrolowane na FPFF w Gdyni w 1992, Nagrody Kisiela dla najlepszego publicysty w 1998, nagrody telewizyjnego Pegaza „za poczucie humoru i przenikliwość umysłu” w 2002.

W 2005 ukazał się zbiór jego tekstów i rysunków pt. Mamuta tu mam (który jest palindromem). Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

W 2010 został laureatem nagrody w programie społecznym Mistrz Mowy Polskiej, mającym na celu popularyzację języka polskiego[7].

Został członkiem komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed przyspieszonymi wyborami prezydenckimi 2010[8].

Życie prywatne

Jego przodek, Daniel Tym, był ludwisarzem królewskim, który na zamówienie Władysława IV Wazy wykonał odlew posągu Zygmunta III Wazy[9]. Jest wegetarianinem[9]. Mieszka w jednej z suwalskich wsi nad jeziorem Wigry[9]. Ma brata, Antoniego, który zagrał epizodyczne role w filmach Miś (1980) i Ryś (2007).

Filmografia

Stanisław Tym w trakcie występu podczas trzeciego dnia Festiwalu Kabaretu w Zielonej Górze (2007)
Stanisław Tym i Zofia Merle w Loży Ekspertów Festiwalu Kabaretu w Zielonej Górze, w 2007
(c) Marcin Gierasimowicz, CC-BY-SA-3.0
(Od lewej:) Dariusz Kamys, Stanisław Tym, Zofia Merle i Joanna Kołaczkowska na scenie podczas piątego dnia Festiwalu Kabaretu w Zielonej Górze (2007)
Stanisław Tym – odcisk dłoni i podpis w Alei Gwiazd w Międzyzdrojach
Filmreel-icon.svg Filmy fabularne
RokTytułReżyserRola
1959Cafe pod MinogąBronisław Brokpowstaniec lejący zupę
1960Nikt nie wołaKazimierz Kutz
1961KwiecieńWitold Lesiewiczsanitariusz
1962Jutro premieraJanusz Morgensternaktor
1964PingwinJerzy Stefan StawińskiOsetnik
1965WalkowerJerzy Skolimowskipracownik
1966Barierakelner
1967Paryż – Warszawa bez wizyHieronim Przybyłżołnierz
1970RejsMarek Piwowskikaowiec
Dziura w ziemiAndrzej Kondratiukuczestnik narady
1972Poszukiwany, poszukiwanaStanisław Barejaurzędnik
1974Nie ma róży bez ogniaZenek
1975Niespotykanie spokojny człowiekkapitan Tadeusz Zwoźniak
1976Brunet wieczorową porąlakiernik Lucek (głos)
Smuga cieniaAndrzej Wajdakupiec Jacobus
1978Co mi zrobisz, jak mnie złapieszStanisław Barejadwie role:
Tadeusz Dudała;
Szymek
1980Miśdwie role:
Ryszard Ochódzki;
węglarz Stanisław Paluch
1981Wojna światów – następne stuleciePiotr Szulkincenzor
1991Rozmowy kontrolowaneSylwester ChęcińskiRyszard Ochódzki
1993Uprowadzenie AgatyMarek Piwowskibezdomny
1999Czy można się przysiąśćTomasz Tryznamecenas
2003Baśń o ludziach stądWładysław Sikoraprezes
2004IniemamocniWaldemar ModestowiczGilbert Huph (dubbing)
2007Ryśon samRyszard Ochódzki
2012Renifer Niko ratuje brataDariusz Błażejewskirenifer Tobiasz (dubbing)
2021MiastoMarcin SauterPijak
Filmreel-icon.svg Seriale telewizyjne
1970Przygody psa CywilaKrzysztof Szmagierzbieg (odc.5)
197540-latekJerzy GruzaStasiek (odc.4-6)
199340-latek. 20 lat późniejekspert (odc.3-4,6)
1994Bank nie z tej ziemiWaldemar Dzikimężczyzna
1995Z pianką czy bezSylwester Chęciński;
Grzegorz Warchoł
Arden (odc.2-3)
2008–2009Tylko miłośćróżniSztern, ojciec Doroty i Sylwii
2008NianiaJerzy BogajewiczCzesław (odc.98, 107, 109)
2010SpadkobiercyDariusz Kamyspastor Bishop
2013LekarzeMarcin WronaWalery (odc.25)

Reżyseria

Scenarzysta

Nagrody i odznaczenia

Przypisy

  1. a b Stanisław Tym, Wywiadowcy.pl, 29 stycznia 2010 [dostęp 2021-02-21] (pol.).
  2. Karolina Prewęcka, Bohdan Łazuka: Przypuszczam, że wątpię. Prószyński i S-ka, 2010, s. 73. ISBN 978-83-7648-468-6.
  3. a b Stanisław Tym | Życie i twórczość | Artysta, Culture.pl [dostęp 2021-02-21] (pol.).
  4. Kultura 1976/03/342, Paryż 1976, s. 30.
  5. Tomasz Strzyżewski 2015 ↓, s. 95.
  6. Stanisław Tym – YouTube, youtube.com [dostęp 2021-02-07].
  7. Mistrz Mowy Polskiej 2010, Mistrz Mowy Polskiej [dostęp 2021-04-11] [zarchiwizowane z adresu 2021-04-11] (pol.).
  8. Komitet poparcia Bronisława Komorowskiego, onet.pl, 16 maja 2010 [dostęp 2014-04-26] [zarchiwizowane z adresu 2014-04-20].
  9. a b c Stanisław Tym: dowcipny pesymista, Onet Kultura, 16 lipca 2020 [dostęp 2022-01-23] (pol.).
  10. Stanisław Tym | Życie i twórczość | Artysta, Culture.pl [dostęp 2021-02-07] (pol.).
  11. MKiDN – Medal Zasłużony Kulturze – Gloria Artis [dostęp 2021-05-04] (pol.).

Bibliografia

  • Tomasz Strzyżewski: Wielka księga cenzury PRL w dokumentach. Warszawa: Prohibita, 2015, s. 201. ISBN 978-83-61344-70-4.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

2007 FoC, Loża Ekspertów 003.jpg
Autor: Marcin Gierasimowicz, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Loża Ekspertów Festiwalu Kabaretu 2007 w Zielonej Górze. Od lewej: Stanisław Tym, Zofia Merle i Władysław Sikora podczas trzeciego dnia Festiwalu.
JKRUK 20100227 STANISLAW TYM W BUSKU DSC00489B.jpg
Autor:


To zdjęcie wykonał użytkownik Wikipedii i Wikimedia Commons Jarosław Kruk (Jrkruk).
Jeśli chcesz wykorzystać to zdjęcie, proszę o jego podpisanie w następujący sposób:
autor: Jarosław Roland Kruk / Wikipedia, licencja: CC-BY-SA-3.0
W przypadku zamieszczenia zdjęcia na stronie internetowej, poproszę o przesłanie informacji mailowej z adresem tej strony. W przypadku zamieszczenia zdjęcia w publikacji drukowanej, poproszę o przesłanie egzemplarza na mój adres, który podam mailowo.
Kontakt ze mną: jaroslaw.kruk@o2.pl
Zapraszam do obejrzenia mojej galerii zdjęć.

More information about pictures pl en +/−

Translations of this template pl en +/−

, Licencja: CC BY-SA 3.0
Stanisław Tym, tuż po występie w BSCK, w Busku-Zdroju.
Tym podpis.jpg
Tym podpis
Filmreel-icon.svg
Autor: , Licencja: LGPL
Combination of clapperboard and film reel icons for use in director film stub template.
2007 FoC, Stanisław Tym 001.jpg
Autor: Marcin Gierasimowicz, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Stanisław Tym w trakcie występu podczas trzeciego dnia Festiwalu Kabaretu 2007 w Zielonej Górze.
Stanisław Tym handprint.jpg
Autor: Kontrola, Licencja: CC0
Stanisław Tym - odcisk dłoni i podpis w Alei Gwiazd w Międzyzdrojach.