Stanisław Umański

Stanisław Umański
Data urodzenia

7 listopada 1886

Data i miejsce śmierci

14/15 sierpnia 1941
Czarny Las

Przyczyna śmierci

Mord w Czarnym Lesie

Zawód, zajęcie

nauczyciel

Narodowość

polska

Stanowisko

dyrektor gimnazjalny

Odznaczenia
Medal Niepodległości

Stanisław Umański (ur. 7 listopada 1886, zm. 14/15 sierpnia 1941 w Czarnym Lesie) – polski nauczyciel, porucznik rezerwy piechoty Wojska Polskiego.

Życiorys

Urodził się 7 listopada 1886[1][2][3]. Kształcił się w C. K. V Gimnazjum we Lwowie, gdzie w 1905 ukończył VIII i lasę i zdał z odznaczeniem egzamin dojrzałości[4].

Od 1909 był zastępcą nauczyciela w C. K. Gimnazjum w Żółkwi[5]. Stamtąd 10 października 1911 w tym charakterze został przeniesiony do C. K. Gimnazjum w Przemyślu[6]. Uczył tam języka łacińskiego i języka greckiego[7][8]. W Przemyślu był aktorem amatorskiego teatru Fredreum[9].

Podczas I wojny światowej został zmobilizowany do służby w C. K. Armii. Według ewidencji z 1916 figurował jako podporucznik piechoty w rezerwie, mianowany z dniem 1 listopada 1914[10], zaś w ewidencjach z 1917 i z 1918 był wymieniony jako chorąży piechoty w rezerwie, mianowany z dniem 1 stycznia 1912[11][12]. We wszystkich powyższych przypadkach był żołnierzem rezerwy 30 pułku piechoty[13][14][15]. Podczas wojny i po niej został wzięty do niewoli i przebywał na Syberii[16][17][18][19][20]. Tam stworzył teatr amatorski[21][22].

7 października 1921 w stopniu podporucznika powrócił wraz z grupą żołnierzy i urzędników 5 Dywizji Syberyjskiej do niepodległej już II Rzeczypospolitej, po czym trafił do obozu izolacyjnego w Dęblinie (wśród wracających był m.in. kpt. dr Ludwik Waniek)[23]. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został przyjęty do Wojska Polskiego. Został awansowany na stopień porucznika rezerwy piechoty ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[24][25][26]. W 1923, 1924 był przydzielony jako oficer rezerwowy do 40 pułku piechoty w garnizonie Lwów[27][28]. W 1934 jako porucznik rezerwy był przydzielony do Oficerskiej Kadry Okręgowej nr VI jako oficer po ukończeniu 40. roku życia i pozostawał wówczas w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Stanisławów[29].

W 1922 został przeniesiony z I Gimnazjum w Przemyślu do II Państwowego Gimnazjum w Stanisławowie[30] Od tego czasu pozostawał tam etatowym nauczycielem i uczył języka łacińskiego, języka greckiego, języka polskiego[1][2][31][32]. Równolegle w tym czasie nauczał też łaciny w Prywatnym Gimnazjum Żeńskim, prowadzonym przez Zgromadzenie Sióstr Urszulanek[33][34]. Po odejściu dyrektora Jana Zakrzewskiego (niegdyś także zesłańca syberyjskiego) w 1931 Stanisław Uchmański został pełniącym obowiązki dyrektora II Państwowego Gimnazjum w Stanisławowie[35]. 3 lutego 1933 został mianowany dyrektorem II Państwowego Gimnazjum im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Stanisławowie z ważnością od 5 marca 1933[36][37]. Sprawując to stanowisko do 1939 nadał uczył w szkole greki łaciny[38][39].

Zarządzeniem prezydenta RP Ignacego Mościckiego z 19 czerwca 1938 został odznaczony Medalem Niepodległości za pracę w dziele odzyskania niepodległości[40].

Podczas II wojny światowej i nastaniu okupacji niemieckiej został zamordowany w dokonanej przez Niemców egzekucji w Czarnym Lesie pod Pawełczem w nocy 14/15 sierpnia 1941[41][42].

Przypisy

  1. ↑ a b Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Lwów/Warszawa: Książnica Polska, 1924, s. 328.
  2. ↑ a b Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Rocznik II. Warszawa-Lwów: Książnica-Atlas, 1926, s. 162.
  3. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 13, 949.
  4. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. IV. Gimnazyum we Lwowie za rok szkolny 1905. Lwów: 1905, s. 66.
  5. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum Państwowego w Żółkwi za rok szkolny 1916. Żółkiew: 1916, s. 10.
  6. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum z wykładowym językiem polskim w Przemyślu za rok szkolny 1912. Przemyśl: 1912, s. 4.
  7. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum z wykładowym językiem polskim w Przemyślu za rok szkolny 1912. Przemyśl: 1912, s. 3.
  8. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum z wykładowym językiem polskim w Przemyślu za rok szkolny 1913. Przemyśl: 1913, s. 3.
  9. ↑ Edward Lorenz: Stanisław Umański. pbp.webd.pl. [dostęp 2021-02-14].
  10. ↑ Ranglisten des Kaiserlich und Königlichen Heeres 1916. Wiedeń: 1916, s. 176.
  11. ↑ Ranglisten des Kaiserlich und Königlichen Heeres 1917. Wiedeń: 1917, s. 279.
  12. ↑ Ranglisten des Kaiserlich und Königlichen Heeres 1918. Wiedeń: 1918, s. 394.
  13. ↑ Ranglisten des Kaiserlich und Königlichen Heeres 1916. Wiedeń: 1916, s. 325.
  14. ↑ Ranglisten des Kaiserlich und Königlichen Heeres 1917. Wiedeń: 1917, s. 425.
  15. ↑ Ranglisten des Kaiserlich und Königlichen Heeres 1918. Wiedeń: 1918, s. 554.
  16. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum z wykładowym językiem polskim w Przemyślu za rok szkolny 1915/16. Przemyśl: 1916, s. 5, 21.
  17. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum z wykładowym językiem polskim w Przemyślu za rok szkolny 1916/17. Przemyśl: 1917, s. 5, 17.
  18. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum z wykładowym językiem polskim w Przemyślu za rok szkolny 1917/18. Przemyśl: 1918, s. 5, 9.
  19. ↑ Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum I w Przemyślu za rok szkolny 1920/21. Przemyśl: 1921, s. 15.
  20. ↑ Kronika. Pozdrowienia z Syberii. „Głos Rzeszowski”. Nr 14, s. 1, 4 kwietnia 1920. 
  21. ↑ Stanisław Frankowski. 100 lat „FREDREUM”. „Życie Przemyskie”. Nr 6 (66), s. 4, 5 lutego 1969. 
  22. ↑ Paweł Bugira: Amator to znaczy miłośnik. niedziela.pl, 2010. [dostęp 2021-02-14].
  23. ↑ Kronika. Sybiracy wracają. „Ziemia Przemyska”. Nr 42, s. 3, 16 października 1921. 
  24. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 491.
  25. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 430.
  26. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 13.
  27. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 264.
  28. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 225.
  29. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 949.
  30. ↑ Wiadomości osobiste. „Dziennik Urzędowy dla Okręgu Szkolnego Lwowskiego”. Nr 10, s. 323, 14 sierpnia 1922. 
  31. ↑ Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum II. im. Marszałka J. Piłsudskiego w Stanisławowie za rok szkolny 1929/30. Stanisławów: 1930, s. 4.
  32. ↑ Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum II. im. Marszałka J. Piłsudskiego w Stanisławowie za rok szkolny 1930/31. Stanisławów: 1931, s. 4.
  33. ↑ Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Lwów/Warszawa: Książnica Polska, 1924, s. 329.
  34. ↑ Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Rocznik II. Warszawa-Lwów: Książnica-Atlas, 1926, s. 163.
  35. ↑ Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum II. im. Marszałka J. Piłsudskiego w Stanisławowie za rok szkolny 1931/32. Stanisławów: 1932, s. 3, 27.
  36. ↑ Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum II. im. Marszałka J. Piłsudskiego w Stanisławowie za rok szkolny 1932/33. Stanisławów: 1933, s. 5.
  37. ↑ Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego Lwowskiego”. Nr 3, s. 69, 25 marca 1933. 
  38. ↑ Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum II. im. Marszałka J. Piłsudskiego w Stanisławowie za rok szkolny 1932/33. Stanisławów: 1933, s. 3, 5.
  39. ↑ Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum II. im. Marszałka J. Piłsudskiego w Stanisławowie za rok szkolny 1933/34. Stanisławów: 1934, s. 3, 27.
  40. ↑ M.P. z 1938 r. nr 140, poz. 245.
  41. ↑ Józef Zieliński. Stanisławów 1941. „Biuletyn”. Nr 43, s. 5, Czerwiec 1982. Koło Lwowian w Londynie.  Za: Józef Zieliński. Stanisławów 1941. „Tygodnik Powszechny”. Nr 49 (567), 6 grudnia 1959. Koło Lwowian w Londynie. 
  42. ↑ Tadeusz Kamiński: Tajemnica Czarnego Lasu. stanislawow.net. [dostęp 2020-04-25].

Bibliografia

Media użyte na tej stronie